Samenvatting boek ‘Pijn, waarom?’
HFST. 1 Wat is pijn?
Pijn is een onaangename zintuiglijke en emotionele gewaarwording, die verband houdt met feitelijke
of mogelijke weefselschade, of wordt beschreven in termen van weefselschade. Pijn is altijd
subjectief en hangt mede af van individuele interpretatie en levenservaringen. Pijn is ook
multidimensionaal. We kunnen pijn ervaren zonder dat er weefselschade is -> het pijnsysteem kan op
‘scherp’ gezet worden in situaties. Ook kunnen we pijn opvatten als emotie.
Aspecten die meetellen bij de pijnervaring
- Intensiteit (hoe erg heb je pijn)
- De plaats
- Het tijdsverloop (onverwachtse pijnscheuten of golvende pijn)
- De aard (brandend, stekend, drukkend)
Dit valt onder de term sensorische (zintuiglijke) dimensie. Het zijn aspecten die we ook kunnen
onderscheiden bij andere zintuiglijke gewaarwordingen (horen, zien etc.).
Meer aspecten van pijn
- Pijn is een emotionele gewaarwording (affectieve dimensie) -> radeloosheid, angst etc.
- Pijn stemt tot nadenken (cognitieve dimensie) -> ik moet naar de dokter, ik leef ongezond.
- Pijn is verbonden met gedrag -> terugtrekken, pillen slikken etc.
- Pijn kan ook nog allerlei andere fysieke en sociale gevolgen hebben -> slecht slapen,
afhankelijk worden.
De vier niveaus van het pijnfenomeen
o Niveau 1: er is een schadelijke prikkel (een hete pan).
Soms is er wel een schadelijke prikkel maar wordt
deze niet waargenomen (gevoelloze voet door een
zenuwaandoening) (A).
o Niveau 2: de prikkel wordt opgevangen door
uiteinden van pijnvezels en omgezet in elektrische
signaaltjes die via de zenuwvezels naar de hersenen
geleid worden (nociceptie). Soms kunnen pijnvezels
signalen afvuren zonder dat er weefselschade is (B)
(bijv. aanraking in de buurt van een verwoning). Als
dat geen pijngewaarwording oplevert heb je C.
o Niveau 3: de hersenen genereren een
pijngewaarwording. Soms creeëren de hersenen een
pijngewaarwording zonder dat er sprake is van
zenuwactiviteit (D) (fantoompijn).
o Niveau 4: als mensen geen pijngedrag vertonen is er
sprake van E. Als ze wel sterk reageren is er sprake
van F.
De pijnanalyse
Het is belangrijk om na te gaan in hoeverre deze 4 niveaus geactiveerd zijn:
- Is er weefselschade of een onderliggende aandoening? (niveau 1)
, - Is er zenuwactiviteit in de pijnvezels? (niveau 2)
- Op welke dimensie van pijn ligt het accent? (niveau 3)
- Hoeveel en welk pijngedrag vertoont iemand? (niveau 4)
HFST. 2 Pijn, waarom?
Een emotie dwingt zinvol gedrag af (emovere = in beweging zetten). Pijn kunnen we ook zien als een
primaire emotie: pijn dwingt een zinvolle gedragsverandering af. De pijnzin wordt ook wel ‘vitale
sensibiliteit’ genoemd: de pijn kan van levensbelang zijn.
Pijn heeft een dubbel doel: het signaleert aan de ene kant schadelijke prikkels (hete pan), en dwingt
aan de andere kant zinvol gedrag af (ovenhandschoenen aandoen) = pijn waarschuwt en dwingt.
Pijngedrag kan zich soms vastzetten omdat het iets nuttigs oplevert, de pijn is dan eigenlijk
aangeleerd. Bijv. een kind wordt geplaagd. Hij krijgt buikpijn en mag thuis blijven, de buikpijn komt
dan vaker voor. Dit mechanismen kan onbewust lopen.
Bij chronische pijn gaat het niet zozeer om een onderliggende ziekte of om de pijn zelf, maar vooral
om het leven met de pijn.
HFST. 3 Soorten pijn
Simplistisch dualisme: pijn heeft een oorzaak in het lichaam (somatisch) of in de ziel (psychisch).
Twee redenen om dit soort denken definitief te verlaten:
1. Ons lichaam en onze geest vormen een onlosmakelijk geheel en ieder individu functioneert
binnen de sociale context (somato-psycho-sociale model).
2. Ons zenuwstelsel. Er spelen talrijke neurale structuren een rol bij het tot stand komen van
pijn. Ons zenuwstelsel legt de verbinding tussen lichaam en psyche, zet prikkels om in
subjectieve gewaarwordingen.
De 3 basisvormen van pijn
1. Somatogeen: er is een weefselschade of aandoening in een orgaan of lichaamsdeel. De
zenuwuiteinden worden geprikkeld. De pijn wordt gevoeld op de beschadigde plek.
2. Neurogeen: er is een verandering of beschadiging van het pijnsysteem zelf -> perifere
neurogene pijn (bij aandoeningen van zenuwen) en centrale neurogene pijn (bij oorzaken in
ruggenmerg of hersenen). De pijn is geprojecteerd: de plaats van de pijn klopt niet met de
plaats van de beschadiging.
3. Psychogeen: het andere uiteinde van het pijnsysteem wordt geactiveerd. De hersenen
creëren pijn op basis van gedachten, verwachtingen of emoties.
Ook is er viscerogene pijn (visvera = ingewanden). Bij een aandoening van een van de ingewanden
ontstaat een diffuse pijn rond het orgaan. Referred pain = een pijn op een andere plek aan het
lichaamsoppervlak.
HFST 4. Zinvolle pijn
Normale, begrijpelijke en nuttige pijn: pijn die ons beschermt en ons handelen stuurt. Het
onaangename emotionele karakter van pijn is essentieel voor het sturen van zinvol
overlevingsgedrag (adaptatie).
HFST. 5 Zinloze pijn
Pijn heeft 2 kanten: het kan zinvol zijn omdat het waarschuwt en gedrag dat afdwingt, maar pijn
veroorzaakt ook lijden.
HFST. 1 Wat is pijn?
Pijn is een onaangename zintuiglijke en emotionele gewaarwording, die verband houdt met feitelijke
of mogelijke weefselschade, of wordt beschreven in termen van weefselschade. Pijn is altijd
subjectief en hangt mede af van individuele interpretatie en levenservaringen. Pijn is ook
multidimensionaal. We kunnen pijn ervaren zonder dat er weefselschade is -> het pijnsysteem kan op
‘scherp’ gezet worden in situaties. Ook kunnen we pijn opvatten als emotie.
Aspecten die meetellen bij de pijnervaring
- Intensiteit (hoe erg heb je pijn)
- De plaats
- Het tijdsverloop (onverwachtse pijnscheuten of golvende pijn)
- De aard (brandend, stekend, drukkend)
Dit valt onder de term sensorische (zintuiglijke) dimensie. Het zijn aspecten die we ook kunnen
onderscheiden bij andere zintuiglijke gewaarwordingen (horen, zien etc.).
Meer aspecten van pijn
- Pijn is een emotionele gewaarwording (affectieve dimensie) -> radeloosheid, angst etc.
- Pijn stemt tot nadenken (cognitieve dimensie) -> ik moet naar de dokter, ik leef ongezond.
- Pijn is verbonden met gedrag -> terugtrekken, pillen slikken etc.
- Pijn kan ook nog allerlei andere fysieke en sociale gevolgen hebben -> slecht slapen,
afhankelijk worden.
De vier niveaus van het pijnfenomeen
o Niveau 1: er is een schadelijke prikkel (een hete pan).
Soms is er wel een schadelijke prikkel maar wordt
deze niet waargenomen (gevoelloze voet door een
zenuwaandoening) (A).
o Niveau 2: de prikkel wordt opgevangen door
uiteinden van pijnvezels en omgezet in elektrische
signaaltjes die via de zenuwvezels naar de hersenen
geleid worden (nociceptie). Soms kunnen pijnvezels
signalen afvuren zonder dat er weefselschade is (B)
(bijv. aanraking in de buurt van een verwoning). Als
dat geen pijngewaarwording oplevert heb je C.
o Niveau 3: de hersenen genereren een
pijngewaarwording. Soms creeëren de hersenen een
pijngewaarwording zonder dat er sprake is van
zenuwactiviteit (D) (fantoompijn).
o Niveau 4: als mensen geen pijngedrag vertonen is er
sprake van E. Als ze wel sterk reageren is er sprake
van F.
De pijnanalyse
Het is belangrijk om na te gaan in hoeverre deze 4 niveaus geactiveerd zijn:
- Is er weefselschade of een onderliggende aandoening? (niveau 1)
, - Is er zenuwactiviteit in de pijnvezels? (niveau 2)
- Op welke dimensie van pijn ligt het accent? (niveau 3)
- Hoeveel en welk pijngedrag vertoont iemand? (niveau 4)
HFST. 2 Pijn, waarom?
Een emotie dwingt zinvol gedrag af (emovere = in beweging zetten). Pijn kunnen we ook zien als een
primaire emotie: pijn dwingt een zinvolle gedragsverandering af. De pijnzin wordt ook wel ‘vitale
sensibiliteit’ genoemd: de pijn kan van levensbelang zijn.
Pijn heeft een dubbel doel: het signaleert aan de ene kant schadelijke prikkels (hete pan), en dwingt
aan de andere kant zinvol gedrag af (ovenhandschoenen aandoen) = pijn waarschuwt en dwingt.
Pijngedrag kan zich soms vastzetten omdat het iets nuttigs oplevert, de pijn is dan eigenlijk
aangeleerd. Bijv. een kind wordt geplaagd. Hij krijgt buikpijn en mag thuis blijven, de buikpijn komt
dan vaker voor. Dit mechanismen kan onbewust lopen.
Bij chronische pijn gaat het niet zozeer om een onderliggende ziekte of om de pijn zelf, maar vooral
om het leven met de pijn.
HFST. 3 Soorten pijn
Simplistisch dualisme: pijn heeft een oorzaak in het lichaam (somatisch) of in de ziel (psychisch).
Twee redenen om dit soort denken definitief te verlaten:
1. Ons lichaam en onze geest vormen een onlosmakelijk geheel en ieder individu functioneert
binnen de sociale context (somato-psycho-sociale model).
2. Ons zenuwstelsel. Er spelen talrijke neurale structuren een rol bij het tot stand komen van
pijn. Ons zenuwstelsel legt de verbinding tussen lichaam en psyche, zet prikkels om in
subjectieve gewaarwordingen.
De 3 basisvormen van pijn
1. Somatogeen: er is een weefselschade of aandoening in een orgaan of lichaamsdeel. De
zenuwuiteinden worden geprikkeld. De pijn wordt gevoeld op de beschadigde plek.
2. Neurogeen: er is een verandering of beschadiging van het pijnsysteem zelf -> perifere
neurogene pijn (bij aandoeningen van zenuwen) en centrale neurogene pijn (bij oorzaken in
ruggenmerg of hersenen). De pijn is geprojecteerd: de plaats van de pijn klopt niet met de
plaats van de beschadiging.
3. Psychogeen: het andere uiteinde van het pijnsysteem wordt geactiveerd. De hersenen
creëren pijn op basis van gedachten, verwachtingen of emoties.
Ook is er viscerogene pijn (visvera = ingewanden). Bij een aandoening van een van de ingewanden
ontstaat een diffuse pijn rond het orgaan. Referred pain = een pijn op een andere plek aan het
lichaamsoppervlak.
HFST 4. Zinvolle pijn
Normale, begrijpelijke en nuttige pijn: pijn die ons beschermt en ons handelen stuurt. Het
onaangename emotionele karakter van pijn is essentieel voor het sturen van zinvol
overlevingsgedrag (adaptatie).
HFST. 5 Zinloze pijn
Pijn heeft 2 kanten: het kan zinvol zijn omdat het waarschuwt en gedrag dat afdwingt, maar pijn
veroorzaakt ook lijden.
