Visie op ouderschap door de jaren heen
Artikel Gravesteijn
1. Reizend Museum voor Ouders en Opvoeders
Opvoedingsadviezen worden al eeuwen gegeven. Vroeger gebeurde dit door predikanten, zij
verspreidden hun opvattingen hoe ouders moeten opvoeden. godsdienstig, geïnspireerde
opvoedingsadviezen
19e eeuw aandacht voor het belang van hygiëne en gezonde levenswijze
Einde 19e eeuw onderwijsgevenden gaven advies over hoe ouders hun kinderen moesten
opvoeden
Vanaf 1900 gingen ervaren moeders een rol spelen als opvoedingsvoorlichters. Er kwam toen
aandacht voor lichamelijke gezondheid maar ook voor pedagogische aspecten!
Maria Sandberg Geisweit van der Netten één van die moeders:
Stammoeder van de Nederlandse oudervoorlichting
Conclusie: moederschap moest aangeleerd worden
Kwam op met initiatieven zoals tijdschriften, studiedagen en cursussen voor ouders
Bezocht een tentoonstelling om richtlijnen te krijgen over verzorging en opvoeding van
kinderen
We zijn op alles voorbereid maar niet op verzorging en opvoeding van kinderen (idee dat
verzorging van kinderen een aangeboren instinct is)
Pleitte voor oprichting van opleidingen voor moeders die geadviseerd worden om zo goed
mogelijk te handelen en kwaliteiten als opvoeders te verbeteren
Stelde cursus op voor moeders, richtte moederscholen op
Niet iedereen was het met haar eens pedagoog Gunning:
Vind het niet nodig om moeders onderwijs te geven in goed ouderschap
Volgens hem is het leven de beste leerschool
Volgens hem ging Sandberg voorbij aan de rol van de vader
Gaf haar advies iets anders te bedenken samen iets bedacht: Nationaal Reizend Museum
voor Ouders en Opvoeders
Opgericht in 1911
Intentie: in grotere steden oudercursussen op te zetten
Doel: een verdeling, verdieping en wetenschappelijke opvatting van de taak der
ouders en opvoeders en daardoor op hoger peil brengen der gezinsopvoeding
Onderwerpen: voeding en voedingswaarde om ziektes te voorkomen, kennis over
wat het kind op bepaalde leeftijd nodig heeft om positief te ontwikkelen, kennis van
gezondheidsleer, psychologie, EHBO en godsdienst
1
, Sandberg benadrukt de ouder in zijn rol als opvoeder, ouders moeten zich bewust
zijn van hun leven en richtingsgevoel, met als doel inzicht te krijgen in behoeften van
het kind en daarin sturing te geven
2. Ouderschap als crisis
1957 belangrijk jaar: aandacht voor de vraag wat ouderschap voor ouders betekent
Onderzoek LeMasters toont aan dat vele ouders een ernstige crisis ervaren tijdens de
overgang naar ouderschap (moeilijke periode)
Verklaringen van de crisis:
Mensen hadden weinig tot geen voorbereiding op ouderschap
Krijgen van een kind en bijhorende verantwoordelijkheid loopt niet geleidelijk aan, ouders
zijn ineens 24 uur per dag verantwoordelijk
Ouderschap is omkeerbaar
3. Krampachtig ouderschap
Vanaf 1945-1970 zagen deskundigen opvoeding als één van de meest invloedrijke factoren in het
functioneren van een samenleving.
Eisen die aan ouders werden gesteld waren hoog! Deskundigen waren van mening dat ouders zonder
voorbereiding niet in staat zijn om goed op te voeden. Ouders dienden aan zichzelf te werken om
een goede opvoeder te zijn.
Ouders moeten voor de geboorte en voor het huwelijk zich verdiepen in wat een goed
huwelijksleven en goed ouderschap inhoudt.
Volgens Wubs trad er vanaf 1970 een verandering op constatatie dat opvoeding in de praktijk
vaak niet goed ging, ouders verdienen medeleven
Positief ouderschap = ouders die erin slagen een omgang met hun kinderen te ontwikkelen waarin
zijzelf en de kinderen zich goed kunnen vinden
Authenticiteit van de ouders is een belangrijke factor in ouderschap!
Er waren verschillende manieren van ouderschap mogelijk en goed. Hiermee werd vertrouwen in de
ouder uitgesproken. Ouderschap ging steeds meer en meer over het maken van individuele keuzes.
Opvatting ouders zijn verantwoordelijk voor het geluk van kinderen en dat je opvoeden al doende
kan leren. Ouders moeten met andere woorden prestaties leveren.
Er bestaan tegenwoordig veel tijdschriften, programma’s of trainingen over hoe je effectief kan
opvoeden. Deze informatie van deskundigen zorgt voor onzekere en afhankelijke ouders.
2
,Micha de Winter krampachtig ouderschap = ouders worden in toenemende mate
verantwoordelijk gehouden als hun kinderen in de publieke ruimte zich niet goed gedragen of op
school onvoldoende hun best doen
Opvoeden is een individuele aangelegenheid geworden. Tot de jaren 70 werden ouders ondersteunt
door familie, vrienden of buren. Tegenwoordig is dit niet meer zo. Mensen hechten meer waarde aan
privacy en onafhankelijkheid.
Ouders maken te gemakkelijk gebruik van het jeugdzorgsysteem, dit heeft ertoe geleid in de
jeugdwet in 2015.
Jeugdwet: dure zorg kan worden beperkt door problemen eerder te signaleren
4. Krachtig ouderschap
Jeugdwet deze wet moet bevorderen dat ouders bij opvoedingsvragen en opvoedingsproblemen
minder afhankelijk worden van zorg doordat zij vaker en eerder gebruikmaken van de mogelijkheden
die zij zelf hebben.
Er wordt op de ouders een groter beroep gedaan om de regie van hun leven en dat van eigen
kinderen in eigen hand te nemen. De nadruk wordt sterk gelegd op het versterken van en uitbreiden
van een sociaal netwerk. Dit zal leiden tot verminderde zorgafhankelijkheid van ouders en minder
doorverwijzing naar specifieke zorg.
Sterk netwerk kan een beschermende factor zijn! Niet iedere ouder heeft het vermogen om zijn
eigen kracht of netwerk in te zetten.
Nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen vragen een andere manier van denken, andere houding en
ander handelen van de ouders. Ouders moeten meer zelfredzaam zijn en gebruik maken van eigen
ondersteunende sociale netwerken.
5. Ouders als (ervaring)deskundigen
De tijd heeft een grote invloed op de visies van ouderschap. Ouders moeten zelf bepalend zijn in
welke vragen opgepakt worden. ouders worden onvoldoende herkend in hun deskundigheid.
Zicht krijgen op deskundigheid van ouders co-creatieperspectief = ouders gaan in dialoog met
professionals en wetenschappers, ze moeten aan elkaar 3 vragen stellen en beantwoorden
1) Wat willen we (ouders) weten?
2) Wat willen we (ouders) bereiken?
3) Wat willen we (ouders) kunnen?
3
, Ouderschap in ontwikkeling (Artikel
Gravesteijn)
1. Wat verstaan deskundigen onder ouderschap?
Ouderschap = deel van je identiteit dat aangeeft dat je kinderen hebt
Ouders zijn hierop aanspreekbaar
Ouderschap duurt levenslang
Ouderschap leidt tot gevoelens van kwetsbaarheid en wijst op een primair
verantwoordelijkheidsgevoel van opvoeding en welbevinden van kinderen
Ouderschap is niet hetzelfde als opvoederschap
Taak van de ouder zoveel mogelijk tradities, wijsheden en inzichten overbrengen op kind
2. Ouderschap als prestatie
Het gaat vooral over de invloed van opvoeden op kinderen maar nooit over het ouderschap zelf!
Ouders worden overbeladen met tegenstrijdige adviezen over hoe ze zouden moeten opvoeden. Ook
als het niet goed gaat met de kinderen wordt er al snel naar de ouders gewezen op hun
verantwoordelijkheid.
Er wordt steeds meer en meer verwacht van ouders. Uit een onderzoek is gebleken dat als ouders
thuis betrokken zijn bij het leergedrag van hun kinderen dit leer – en levensvaardigheden vergroot.
Het is van belang dat ouders steeds leergerichte activiteiten aanbieden die passen bij het
ontwikkelingsniveau van het kind. Belangrijk is om als ouder veel complimenten te geven aan de
kinderen en te zorgen voor een veilige en stimulerende speel – en leeromgeving.
Er is sprake van een schoolgerichte en kindgerichte kijk op de betrokkenheid van ouders en een
minder oudergerichte kijk. Er wordt van ouders verwacht dat ze meer de regie van hun leven en dat
van de kinderen in eigen hand gaan nemen.
Ouders moeten op vele vakken presteren. Daarom moeten we aandacht hebben voor ouderschap en
goede ouder-ervaringen. Door de prestaties die van ouders verwacht worden kunnen die goede
ouder-ervaringen in gedrang komen waardoor de ouder onzeker wordt.
Goede ouderervaringen = momenten dat ouders het gevoel hebben dat ze het goed doen als ouder,
trots zijn op hun kind en gevoelens van geluk en intimiteit met hun kind delen
Kunnen ervoor zorgen dat ouders zich zeker en emotioneel sterk kunnen voelen
Goede ouder-ervaringen kunnen later in het leven de gevolgen van risicofactoren uit het
verleden herstellen
4
Artikel Gravesteijn
1. Reizend Museum voor Ouders en Opvoeders
Opvoedingsadviezen worden al eeuwen gegeven. Vroeger gebeurde dit door predikanten, zij
verspreidden hun opvattingen hoe ouders moeten opvoeden. godsdienstig, geïnspireerde
opvoedingsadviezen
19e eeuw aandacht voor het belang van hygiëne en gezonde levenswijze
Einde 19e eeuw onderwijsgevenden gaven advies over hoe ouders hun kinderen moesten
opvoeden
Vanaf 1900 gingen ervaren moeders een rol spelen als opvoedingsvoorlichters. Er kwam toen
aandacht voor lichamelijke gezondheid maar ook voor pedagogische aspecten!
Maria Sandberg Geisweit van der Netten één van die moeders:
Stammoeder van de Nederlandse oudervoorlichting
Conclusie: moederschap moest aangeleerd worden
Kwam op met initiatieven zoals tijdschriften, studiedagen en cursussen voor ouders
Bezocht een tentoonstelling om richtlijnen te krijgen over verzorging en opvoeding van
kinderen
We zijn op alles voorbereid maar niet op verzorging en opvoeding van kinderen (idee dat
verzorging van kinderen een aangeboren instinct is)
Pleitte voor oprichting van opleidingen voor moeders die geadviseerd worden om zo goed
mogelijk te handelen en kwaliteiten als opvoeders te verbeteren
Stelde cursus op voor moeders, richtte moederscholen op
Niet iedereen was het met haar eens pedagoog Gunning:
Vind het niet nodig om moeders onderwijs te geven in goed ouderschap
Volgens hem is het leven de beste leerschool
Volgens hem ging Sandberg voorbij aan de rol van de vader
Gaf haar advies iets anders te bedenken samen iets bedacht: Nationaal Reizend Museum
voor Ouders en Opvoeders
Opgericht in 1911
Intentie: in grotere steden oudercursussen op te zetten
Doel: een verdeling, verdieping en wetenschappelijke opvatting van de taak der
ouders en opvoeders en daardoor op hoger peil brengen der gezinsopvoeding
Onderwerpen: voeding en voedingswaarde om ziektes te voorkomen, kennis over
wat het kind op bepaalde leeftijd nodig heeft om positief te ontwikkelen, kennis van
gezondheidsleer, psychologie, EHBO en godsdienst
1
, Sandberg benadrukt de ouder in zijn rol als opvoeder, ouders moeten zich bewust
zijn van hun leven en richtingsgevoel, met als doel inzicht te krijgen in behoeften van
het kind en daarin sturing te geven
2. Ouderschap als crisis
1957 belangrijk jaar: aandacht voor de vraag wat ouderschap voor ouders betekent
Onderzoek LeMasters toont aan dat vele ouders een ernstige crisis ervaren tijdens de
overgang naar ouderschap (moeilijke periode)
Verklaringen van de crisis:
Mensen hadden weinig tot geen voorbereiding op ouderschap
Krijgen van een kind en bijhorende verantwoordelijkheid loopt niet geleidelijk aan, ouders
zijn ineens 24 uur per dag verantwoordelijk
Ouderschap is omkeerbaar
3. Krampachtig ouderschap
Vanaf 1945-1970 zagen deskundigen opvoeding als één van de meest invloedrijke factoren in het
functioneren van een samenleving.
Eisen die aan ouders werden gesteld waren hoog! Deskundigen waren van mening dat ouders zonder
voorbereiding niet in staat zijn om goed op te voeden. Ouders dienden aan zichzelf te werken om
een goede opvoeder te zijn.
Ouders moeten voor de geboorte en voor het huwelijk zich verdiepen in wat een goed
huwelijksleven en goed ouderschap inhoudt.
Volgens Wubs trad er vanaf 1970 een verandering op constatatie dat opvoeding in de praktijk
vaak niet goed ging, ouders verdienen medeleven
Positief ouderschap = ouders die erin slagen een omgang met hun kinderen te ontwikkelen waarin
zijzelf en de kinderen zich goed kunnen vinden
Authenticiteit van de ouders is een belangrijke factor in ouderschap!
Er waren verschillende manieren van ouderschap mogelijk en goed. Hiermee werd vertrouwen in de
ouder uitgesproken. Ouderschap ging steeds meer en meer over het maken van individuele keuzes.
Opvatting ouders zijn verantwoordelijk voor het geluk van kinderen en dat je opvoeden al doende
kan leren. Ouders moeten met andere woorden prestaties leveren.
Er bestaan tegenwoordig veel tijdschriften, programma’s of trainingen over hoe je effectief kan
opvoeden. Deze informatie van deskundigen zorgt voor onzekere en afhankelijke ouders.
2
,Micha de Winter krampachtig ouderschap = ouders worden in toenemende mate
verantwoordelijk gehouden als hun kinderen in de publieke ruimte zich niet goed gedragen of op
school onvoldoende hun best doen
Opvoeden is een individuele aangelegenheid geworden. Tot de jaren 70 werden ouders ondersteunt
door familie, vrienden of buren. Tegenwoordig is dit niet meer zo. Mensen hechten meer waarde aan
privacy en onafhankelijkheid.
Ouders maken te gemakkelijk gebruik van het jeugdzorgsysteem, dit heeft ertoe geleid in de
jeugdwet in 2015.
Jeugdwet: dure zorg kan worden beperkt door problemen eerder te signaleren
4. Krachtig ouderschap
Jeugdwet deze wet moet bevorderen dat ouders bij opvoedingsvragen en opvoedingsproblemen
minder afhankelijk worden van zorg doordat zij vaker en eerder gebruikmaken van de mogelijkheden
die zij zelf hebben.
Er wordt op de ouders een groter beroep gedaan om de regie van hun leven en dat van eigen
kinderen in eigen hand te nemen. De nadruk wordt sterk gelegd op het versterken van en uitbreiden
van een sociaal netwerk. Dit zal leiden tot verminderde zorgafhankelijkheid van ouders en minder
doorverwijzing naar specifieke zorg.
Sterk netwerk kan een beschermende factor zijn! Niet iedere ouder heeft het vermogen om zijn
eigen kracht of netwerk in te zetten.
Nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen vragen een andere manier van denken, andere houding en
ander handelen van de ouders. Ouders moeten meer zelfredzaam zijn en gebruik maken van eigen
ondersteunende sociale netwerken.
5. Ouders als (ervaring)deskundigen
De tijd heeft een grote invloed op de visies van ouderschap. Ouders moeten zelf bepalend zijn in
welke vragen opgepakt worden. ouders worden onvoldoende herkend in hun deskundigheid.
Zicht krijgen op deskundigheid van ouders co-creatieperspectief = ouders gaan in dialoog met
professionals en wetenschappers, ze moeten aan elkaar 3 vragen stellen en beantwoorden
1) Wat willen we (ouders) weten?
2) Wat willen we (ouders) bereiken?
3) Wat willen we (ouders) kunnen?
3
, Ouderschap in ontwikkeling (Artikel
Gravesteijn)
1. Wat verstaan deskundigen onder ouderschap?
Ouderschap = deel van je identiteit dat aangeeft dat je kinderen hebt
Ouders zijn hierop aanspreekbaar
Ouderschap duurt levenslang
Ouderschap leidt tot gevoelens van kwetsbaarheid en wijst op een primair
verantwoordelijkheidsgevoel van opvoeding en welbevinden van kinderen
Ouderschap is niet hetzelfde als opvoederschap
Taak van de ouder zoveel mogelijk tradities, wijsheden en inzichten overbrengen op kind
2. Ouderschap als prestatie
Het gaat vooral over de invloed van opvoeden op kinderen maar nooit over het ouderschap zelf!
Ouders worden overbeladen met tegenstrijdige adviezen over hoe ze zouden moeten opvoeden. Ook
als het niet goed gaat met de kinderen wordt er al snel naar de ouders gewezen op hun
verantwoordelijkheid.
Er wordt steeds meer en meer verwacht van ouders. Uit een onderzoek is gebleken dat als ouders
thuis betrokken zijn bij het leergedrag van hun kinderen dit leer – en levensvaardigheden vergroot.
Het is van belang dat ouders steeds leergerichte activiteiten aanbieden die passen bij het
ontwikkelingsniveau van het kind. Belangrijk is om als ouder veel complimenten te geven aan de
kinderen en te zorgen voor een veilige en stimulerende speel – en leeromgeving.
Er is sprake van een schoolgerichte en kindgerichte kijk op de betrokkenheid van ouders en een
minder oudergerichte kijk. Er wordt van ouders verwacht dat ze meer de regie van hun leven en dat
van de kinderen in eigen hand gaan nemen.
Ouders moeten op vele vakken presteren. Daarom moeten we aandacht hebben voor ouderschap en
goede ouder-ervaringen. Door de prestaties die van ouders verwacht worden kunnen die goede
ouder-ervaringen in gedrang komen waardoor de ouder onzeker wordt.
Goede ouderervaringen = momenten dat ouders het gevoel hebben dat ze het goed doen als ouder,
trots zijn op hun kind en gevoelens van geluk en intimiteit met hun kind delen
Kunnen ervoor zorgen dat ouders zich zeker en emotioneel sterk kunnen voelen
Goede ouder-ervaringen kunnen later in het leven de gevolgen van risicofactoren uit het
verleden herstellen
4
