Samenvatting Thema's Maatschappijleer VWO Verzorgingsstaat

Maatschappijleer SE Thema 5

1.1 Nederland als verzorgingsstaat

 Verzorgingsstaat
= staat waarin de overheid zich actief bemoeit met de welvaart en het welzijn van
haar inwoners.

 Welvaart
= de mate waarin mensen over voldoende middelen beschikken om hun
behoeften te vervullen.

 Welzijn
= de mate waarin mensen tevreden zijn over hun lichamelijke en geestelijke
gezondheid.

 De solidariteitsgedachte staat centraal in een verzorgingsstaat.

 Solidariteitsgedachte
= in een groep of samenleving is er bereidheid om risico’s met elkaar te delen.

 In een verzorgingsstaat levert de overheid ook collectieve goederen.

 Collectieve goederen
= goederen waarvan niemand uitgesloten kan worden, ook niet degenen die
ervoor betalen.

 Het gegeven dat niemand kan worden uitgesloten van een collectief goed kan
leiden tot dillema’s. Mensen die niet bijdragen kunnen immers toch profiteren.
Deze mensen worden ‘free riders’ genoemd.

 Dit kan de samenleving onder druk zetten, omdat steeds meer mensen zich
kunnen gaan realiseren dat de bescherming die zij ontvangen niet afhankelijk is
van hun bijdrage.

 Er zijn vier belangrijke functies van de verzorgingsstaat:
1. Verzorgen
2. Verzekeren
3. Verheffen
4. Verbinden

 Verzorgen:
De verzorgingsstaat biedt zorg voor wie door fysieke of psychische aandoeningen
hulp nodig heeft.
 Bijv. de zorgverzekering



 Verzekeren:

1

, De verzorgingsstaat regelt dat we verzekerd zijn tegen verlies van inkomen. Al
deze regelingen samen vormen het socialezekerheidsstelsel.
 Socialezekerheidsstelsel
= stelsel dat mensen verzekert van een inkomen bij werkeloosheid, ziekte,
ouderdom of arbeidsongeschiktheid.

 Verheffen:
De verzorgingsstaat geeft iedereen de kans om zijn talenten te ontplooien en zich
te ontwikkelen.
 Bijv. goed onderwijs

 Verbinden:
De verzorgingsstaat zorgt voor binding tussen mensen en versterkt daarmee de
sociale cohesie.
 Door het socialezekerheidsstelsel dat mensen van elkaar afhankelijk maakt.
 Door de overheidsbemoeienis dat de ongelijkheid tussen mensen kan
verkleinen.
 Door onderwijs dat groepen mensen dichter bij elkaar brengt.

 Burgers in Nederland hebben sociale grondrechten.

 Sociale grondrechten
= grondrechten die niet afdwingbaar zijn bij de rechter maar de grondwet verplicht
de overheid wel om er actief naar te streven.

 Daarbij gaat het om:
 Voldoende werkgelegenheid
 Bestaanszekerheid en spreiding van welvaart
 De bewoonbaarheid van het land en de bescherming en verbetering van het
leefmilieu
 Volksgezondheid, voldoende woongelegenheid en maatschappelijke en
culture ontplooiing
 Goed onderwijs

1.2 Tussen plan en vrije markt

Gelijkheid: planeconomie

 Communistische en socialistische denkbeelden zijn gebaseerd op het ideaal van
gelijkheid.

 In de communistische staatsopvatting neemt de staat daarom de totale
verzorging van zijn burgers op zich.

 Op economisch terrein wordt gekozen voor een planeconomie.

 Particulier ondernemerschap is er niet en wordt ook niet toegestaan. De overheid
beheert de productiemiddelen.
Vrijheid: vrijemarkteconomie


2

,  In een kapitalistische vrijemarkteconomie staat de waarde vrijheid centraal en
grijpt de overheid niet actief in de economie in.

 De belastingen zijn er laag, maar iedereen moet zichzelf verzekeren tegen
werkloosheid en voor goed onderwijs en gezondheidszorg moet je flink betalen.

 Samenlevingen waar individuele vrijheid sterk wordt benadrukt, kennen minder
bereidheid om risico’s met elkaar te delen en kiezen daarom voor een systeem
met weinig collectieve voorzieningen en lage belastingen.


1.3 Drie typen verzorgingsstaten

 Een verzorgingsstaat bevindt zich ergens tussen de planeconomie en de
vrijemarkteconomie in.

 Voor alle verzorgingsstaten geldt dat ze gebaseerd zijn op de waarden
solidariteit en gelijke kansen.

 Toch bestaan er belangrijke verschillen tussen verzorgingsstaten.

 Er zijn drie typen verzorgingsstaten:
1. Sociaaldemocratische verzorgingsstaat
2. Liberale verzorgingsstaat
3. Corporatistische verzorgingsstaat

 Sociaaldemocratische verzorgingsstaat:
 De rol van de overheid is groot bij het leveren van goederen en diensten.
 Een uitgebreid stelsel van sociale voorzieningen.
 Gelijkheid is de belangrijkste waarde.
 Ook wel het Scandinavische model genoemd.

 Liberale verzorgingsstaat:
 De rol van de overheid is beperkt en van de markt juist groot
 Het niveau van de sociale voorzieningen is vrij laag.
 Eigen verantwoordelijkheid, vrijheid en particulier initiatief zijn belangrijk
 Ook wel het Angelsaksische model genoemd.

 Corporatistische verzorgingsstaat
 Een mengeling van de twee modellen.
 De vrije markt wordt flink ingeperkt door aan de ene kant een sterk
ontwikkelde collectieve sector en aan de andere kant een harmonieuze
samenwerking tussen overheid, werkorganisaties en vakbonden.
 Een belangrijk onderdeel van de collectieve sector is de sociale zekerheid.



2.1 Het begin van de verzorgingsstaat

Nachtwakersstaat

3