Week 1: grondslagen van het bestuursprocesrecht en bevoegdheidsverdeling
De voorzieningen van bezwaar en beroep hebben aantal gemeenschappelijke kenmerken:
- De voorziening geeft de burger een aanspraak op een uitspraak van het orgaan waarbij de voorziening is
opengesteld → dus als je in bezwaar/beroep bent gegaan moeten ze een uitspraak doen daar heb je recht op.
- Het hanteren van de voorziening kan leiden tot een ongedaanmakingsbeslissing
- De voorziening wordt bij wettelijk voorschrift opengesteld
- Beslissende orgaan is in het algemeen niet-lijdelijk. → Actief zelf achter de waarheid komen. Er liggen wel
grenzen aan het beroep en bezwaar.
Vier kenmerken beroep bij de bestuursrechter
- Rechtmatigheidstoetsing ex tunc → naar het moment waarop het besluit werd genomen. Dus op het moment dat
het besluit werd genomen, was het op dat moment rechtvaardig. Dus als er in de tussen tijd wat veranderd dan
heb je pech. (Bij bezwaar is de toetsing ex nunc, op dat moment de geldende regelgeving.)
- Korte beroepstermijnen → dan in het burgerlijk recht
- Zoeken naar de materiele waarheid → actief opzoek naar de waarheid
- Laagdrempeligheid → er zitten niet veel formele eisen aan zoals procesvertegenwoordiging is niet nodig.
Besluitvormingsrecht en procesrecht
Besluitvormingsrecht: ziet op de procedure van de totstandkoming van beslissing van een BO, doorgaans een besluit zoals
bedoeld in art. 1:3 Awb.
Procesrecht: betref de procedure van totstandkoming van een beslissing van de rechter.
Trechtermodel: naarmate je verder in de procedure komt worden de regels formeler en zwaarder.
Beide hebben een sterk procedureel karakter: zijn gericht op het nemen van beslissingen.
In elkaars verlengde
Besluitvormingsprocedure en rechterlijk procedure liggen als fases in elkaars verlengde. Zie bijvoorbeeld art. 8:1 Awb. → je
ziet hier dat er eerst een besluit wordt genomen en pas dan kan je eventueel in beroep bij de bestuursrechter. Het ligt dus
in elkaars verlengde.
Ontwikkeling
Rechtsbescherming door bestuur zelf of door de rechter (van het bestuur losstaande instantie)?
→ Benthem-arrest (EHRM, 1995): kroonberoep voldoet niet aan de eisen van art. 6 evrm. Einde van het kroonberoep in
Nederland. Kroonberoep → je kon niet altijd in beroep bij de bestuursrechter maar je moest dan in beroep bij de kroon.
Dus bij de koning en regering. Als je een conflict had met een lager bestuursorgaan had dan nam de kroon daar een
beslissing over. Maar dit voldeed niet aan art. 6 evrm. Daarom is daar afstand van genomen. De kroon was geen
onafhankelijk gerecht.
Bestuursrecht en bestuursrechter
Bestuursrechter art. 1:4 Awb: een onafhankelijk, bij wet ingesteld orgaan dat met bestuursrechtspraak is belast ingevolge
art. 1:4 lid 1 awb. Het gaat hiervoor namelijk uit publiekrechtelijke geschillen, vooral vaak over besluiten.
Bestuursrechtspraak art. 112: de berecht van geschillen die niet uit burgerlijke rechtsbetrekkingen zijn ontstaan.
Ook hier is art. 43 RO belangrijk.
Het gaat dus om geschillen die zijn ontstaan uit
publiekrechtelijk (lees: exclusieve) bevoegdheden,
geschillen over besluiten.
In art. 2 RO staat wat bij de rechterlijke macht hoort.
In het bestuursrecht wordt niet alles beslecht door
de rechterlijke macht. Dit is relevant van voor art.
117 GW.
Changoe arrest → Als er op het moment dat een
vordering bij de civiele rechter wordt ingediend, nog
beroep openstaat bij de bestuursrechter, zal de civiele rechter oordelen dat er een met voldoende waarborgen omkleed
alternatief is bij de bestuursrechter (Changoe) en de vordering niet-ontvankelijk verklaren.
1
,Hoofdfunctie BR
Er is een verschuiving geweest in de hoofdfunctie van het bestuursrecht: van handhaving van het objectieve publiekrecht
(recours objectif) naar individuele rechtsbescherming (recours subjectif). → Verschuiving hangt samen met het type
oordelende instantie.
Verschillende functies zijn scherper van elkaar gescheiden.
Beginselen van het stelsel van rechtsbescherming
- Gelegenheid tot het instellen van beroep bij een onafhankelijk en onpartijdig gerecht, dat bij de wet is ingesteld.
- Aan rechtspraak moet een bestuurlijke heroverweging voorafgaan. (Bezwaarschriftprocedure bijvoorbeeld)
- Er moet rechtspraak in twee feitelijke instanties bestaan.
- De rechtsbescherming moet toegankelijk zijn.
- Zowel de rechtseenheid als de rechtsontwikkeling moet worden gewaarborgd
- De rechtsbescherming moet effectief en tijdig zijn
- De rechtsbescherming moet efficiënt zijn.
Beginselen van bestuursprocesrecht
- Het beginsel van onpartijdigheid
- Het beginsel van ongelijkheidscompensatie → rekening moet houden met de verschillende machtspositie van de
mensen want een BO heeft natuurlijk veel meer kennis. Een voorbeeld van dit punt = de rechtsgronden aanvullen.
- Het beginsel van hoor en wederhoor
- Het beginsel van openbare behandeling
- Het beginsel van openbare en gemotiveerde uitspraak
- Uitspraak moet gemotiveerd zijn
- Het beginsel van een tijdige behandeling.
Beperkingen
Beperking I: een belanghebbende kan alleen bij de bestuursrechter terecht als zijn beroep zich richt tegen een besluit.
Beperking II: uitzondering: niet elk besluit kan bij de bestuursrechter worden aangevochten.
Relevante Awb-bepalingen:
- Art. 6:3: voorbereidingsbeslissing
- 8:3-1a AVV, beleidsregel, zie het artikel
- 8:4 expliciet uitgezonderde besluiten
- 8:5 uitgezonderde besluiten (verwijzing naar de BB H1)
Verruimingen
Verruiming: soms kun je toch bij de bestuursrechter terecht, ook al richt jouw beroep zich niet tegen een besluit.
Relevante Awb-bepalingen:
- art. 1:3 lid 2 afwijzing aanvraag beschikking
- 6:2a schriftelijke weigering besluit te nemen
- 6:2b niet tijdig nemen van een besluit
- 8:2 lid 1 andere handeling ten aanzien van ambtenaar.
Bestuursrechter vs strafrechter
Art. 1:6 lid 1 sub a Awb: de hoofdstukken 2 tot en
met 8 en 10 zijn niet van toepassing op de
opsporing en vervolging van strafbare feiten,
alsmede de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke
beslissingen.
Materieel gezien oordeelt de bestuursrechter dus
over meer dan gedacht.
Bevoegdheid
Algemene bevoegdheid van het bestuursrecht: welke van de verschillende systemen van bestuursrechtspraak is bevoegd
om het beroep tegen het besluit te beoordelen?
Absolute bevoegdheid van de bestuursrechter: welk gerecht (in een systeem dat dus meerdere instanties kent) dient te
worden benaderd?
Relatieve bevoegdheid: bij welk gerecht in Nederland moet beroep worden ingesteld als er sprake is van spreiding?
2
, Hoofdregel: beroep bij de rechtbank, HB bij een van vier Hb-instanties. → eerste aanleg 8:6
Uitzondering: beroep in eerste en enige aanleg bij een van de vier Hb-instanties.
Nog een uitzondering: cassatie na HB → bij belasting recht
Dus op het tentamen:
- Eerste aanleg: art. 8:1 jo 8:6 Awb → BB → als het hieruit is dan hoef je niet meer te kijken naar de relatieve
competentie.
- Hoger beroep: art. 8:104 jo. 8:105 Awb → H4 wel eff noemen
- Art. 8:7 awb: welke rechtbank is bevoegd (relatieve competentie)
→ BB (bijlage) is hier ook van belang.
Hoger beroep – meerdere instanties
Het CBB → houdt zich vooral bezig met het economische bestuursrecht
De afdeling bestuursrechtspraak (ABRvS) → is de bevoegde hoger beroepsinstantie tenzij een van de andere instanties
bevoegd is.
De CRvB → is bevoegd inzake sociale zekerheids- en ambtenarenrecht
De gerechtshoven → belastingzaken
Tentamenvraag over bevoegdheid standaardzinnen:
- Volgens art. 8:1 lid 1 Awb kan een belanghebbende tegen een besluit beroep instellen bij de bestuursrechter.
- Art. 8:6 lid 1 awb is het uitgangspunt. Dit artikel verwijst echter naar H2 van de bij de awb behorende
bevoegdheidsregeling bestuursrechtspraak voor de vraag of in afwijking van het uitgangspunt een bijzondere
bestuursrechter als rechter in eerste aanleg is aangewezen.
Als er wordt gevraagd naar een rechtbank uit H3
- Hierboven genoemde zinnen
- Absolute compentie is de rechtbank
- Art. 8:7 zie eerst lid 1 en 2 en daarna lid 3 → in het geval beroep is ingesteld tegen een besluit als bedoeld in H3
van de bb in afwijking van het eerst een tweede slechts de door dat hoofdstuk aangewezen rechtbank bevoegd is
(concentratie van rechtspraak). In dit geval H3 van de bb en wel in artikel x een rechtbank aangewezen.
- Relatieve competentie → Op grond van artikel 5a Wet op de rechterlijke indeling omvat het arrondissement X
(Gelderland) grondgebied van de provincie X (Gelderland.)
Hoger beroep
- Ingevolge art. 8:104 lid 1 sub a awb kan een belanghebbende en het bestuursorgaan hoger beroep instellen tegen
een uitspraak van de rechtbank als bedoeld in art. 8:66 lid 1 of art. 8:67 lid 1 awb.
- Ingevolge art. 8:105 lid 1 awb wordt het hoger beroep ingesteld bij de ABRvS tenzij een andere hoger
beroepsrechter bevoegd is ingevolge H4 van de BB dan wel ingevolge een ander wettelijk voorschrift.
3
De voorzieningen van bezwaar en beroep hebben aantal gemeenschappelijke kenmerken:
- De voorziening geeft de burger een aanspraak op een uitspraak van het orgaan waarbij de voorziening is
opengesteld → dus als je in bezwaar/beroep bent gegaan moeten ze een uitspraak doen daar heb je recht op.
- Het hanteren van de voorziening kan leiden tot een ongedaanmakingsbeslissing
- De voorziening wordt bij wettelijk voorschrift opengesteld
- Beslissende orgaan is in het algemeen niet-lijdelijk. → Actief zelf achter de waarheid komen. Er liggen wel
grenzen aan het beroep en bezwaar.
Vier kenmerken beroep bij de bestuursrechter
- Rechtmatigheidstoetsing ex tunc → naar het moment waarop het besluit werd genomen. Dus op het moment dat
het besluit werd genomen, was het op dat moment rechtvaardig. Dus als er in de tussen tijd wat veranderd dan
heb je pech. (Bij bezwaar is de toetsing ex nunc, op dat moment de geldende regelgeving.)
- Korte beroepstermijnen → dan in het burgerlijk recht
- Zoeken naar de materiele waarheid → actief opzoek naar de waarheid
- Laagdrempeligheid → er zitten niet veel formele eisen aan zoals procesvertegenwoordiging is niet nodig.
Besluitvormingsrecht en procesrecht
Besluitvormingsrecht: ziet op de procedure van de totstandkoming van beslissing van een BO, doorgaans een besluit zoals
bedoeld in art. 1:3 Awb.
Procesrecht: betref de procedure van totstandkoming van een beslissing van de rechter.
Trechtermodel: naarmate je verder in de procedure komt worden de regels formeler en zwaarder.
Beide hebben een sterk procedureel karakter: zijn gericht op het nemen van beslissingen.
In elkaars verlengde
Besluitvormingsprocedure en rechterlijk procedure liggen als fases in elkaars verlengde. Zie bijvoorbeeld art. 8:1 Awb. → je
ziet hier dat er eerst een besluit wordt genomen en pas dan kan je eventueel in beroep bij de bestuursrechter. Het ligt dus
in elkaars verlengde.
Ontwikkeling
Rechtsbescherming door bestuur zelf of door de rechter (van het bestuur losstaande instantie)?
→ Benthem-arrest (EHRM, 1995): kroonberoep voldoet niet aan de eisen van art. 6 evrm. Einde van het kroonberoep in
Nederland. Kroonberoep → je kon niet altijd in beroep bij de bestuursrechter maar je moest dan in beroep bij de kroon.
Dus bij de koning en regering. Als je een conflict had met een lager bestuursorgaan had dan nam de kroon daar een
beslissing over. Maar dit voldeed niet aan art. 6 evrm. Daarom is daar afstand van genomen. De kroon was geen
onafhankelijk gerecht.
Bestuursrecht en bestuursrechter
Bestuursrechter art. 1:4 Awb: een onafhankelijk, bij wet ingesteld orgaan dat met bestuursrechtspraak is belast ingevolge
art. 1:4 lid 1 awb. Het gaat hiervoor namelijk uit publiekrechtelijke geschillen, vooral vaak over besluiten.
Bestuursrechtspraak art. 112: de berecht van geschillen die niet uit burgerlijke rechtsbetrekkingen zijn ontstaan.
Ook hier is art. 43 RO belangrijk.
Het gaat dus om geschillen die zijn ontstaan uit
publiekrechtelijk (lees: exclusieve) bevoegdheden,
geschillen over besluiten.
In art. 2 RO staat wat bij de rechterlijke macht hoort.
In het bestuursrecht wordt niet alles beslecht door
de rechterlijke macht. Dit is relevant van voor art.
117 GW.
Changoe arrest → Als er op het moment dat een
vordering bij de civiele rechter wordt ingediend, nog
beroep openstaat bij de bestuursrechter, zal de civiele rechter oordelen dat er een met voldoende waarborgen omkleed
alternatief is bij de bestuursrechter (Changoe) en de vordering niet-ontvankelijk verklaren.
1
,Hoofdfunctie BR
Er is een verschuiving geweest in de hoofdfunctie van het bestuursrecht: van handhaving van het objectieve publiekrecht
(recours objectif) naar individuele rechtsbescherming (recours subjectif). → Verschuiving hangt samen met het type
oordelende instantie.
Verschillende functies zijn scherper van elkaar gescheiden.
Beginselen van het stelsel van rechtsbescherming
- Gelegenheid tot het instellen van beroep bij een onafhankelijk en onpartijdig gerecht, dat bij de wet is ingesteld.
- Aan rechtspraak moet een bestuurlijke heroverweging voorafgaan. (Bezwaarschriftprocedure bijvoorbeeld)
- Er moet rechtspraak in twee feitelijke instanties bestaan.
- De rechtsbescherming moet toegankelijk zijn.
- Zowel de rechtseenheid als de rechtsontwikkeling moet worden gewaarborgd
- De rechtsbescherming moet effectief en tijdig zijn
- De rechtsbescherming moet efficiënt zijn.
Beginselen van bestuursprocesrecht
- Het beginsel van onpartijdigheid
- Het beginsel van ongelijkheidscompensatie → rekening moet houden met de verschillende machtspositie van de
mensen want een BO heeft natuurlijk veel meer kennis. Een voorbeeld van dit punt = de rechtsgronden aanvullen.
- Het beginsel van hoor en wederhoor
- Het beginsel van openbare behandeling
- Het beginsel van openbare en gemotiveerde uitspraak
- Uitspraak moet gemotiveerd zijn
- Het beginsel van een tijdige behandeling.
Beperkingen
Beperking I: een belanghebbende kan alleen bij de bestuursrechter terecht als zijn beroep zich richt tegen een besluit.
Beperking II: uitzondering: niet elk besluit kan bij de bestuursrechter worden aangevochten.
Relevante Awb-bepalingen:
- Art. 6:3: voorbereidingsbeslissing
- 8:3-1a AVV, beleidsregel, zie het artikel
- 8:4 expliciet uitgezonderde besluiten
- 8:5 uitgezonderde besluiten (verwijzing naar de BB H1)
Verruimingen
Verruiming: soms kun je toch bij de bestuursrechter terecht, ook al richt jouw beroep zich niet tegen een besluit.
Relevante Awb-bepalingen:
- art. 1:3 lid 2 afwijzing aanvraag beschikking
- 6:2a schriftelijke weigering besluit te nemen
- 6:2b niet tijdig nemen van een besluit
- 8:2 lid 1 andere handeling ten aanzien van ambtenaar.
Bestuursrechter vs strafrechter
Art. 1:6 lid 1 sub a Awb: de hoofdstukken 2 tot en
met 8 en 10 zijn niet van toepassing op de
opsporing en vervolging van strafbare feiten,
alsmede de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke
beslissingen.
Materieel gezien oordeelt de bestuursrechter dus
over meer dan gedacht.
Bevoegdheid
Algemene bevoegdheid van het bestuursrecht: welke van de verschillende systemen van bestuursrechtspraak is bevoegd
om het beroep tegen het besluit te beoordelen?
Absolute bevoegdheid van de bestuursrechter: welk gerecht (in een systeem dat dus meerdere instanties kent) dient te
worden benaderd?
Relatieve bevoegdheid: bij welk gerecht in Nederland moet beroep worden ingesteld als er sprake is van spreiding?
2
, Hoofdregel: beroep bij de rechtbank, HB bij een van vier Hb-instanties. → eerste aanleg 8:6
Uitzondering: beroep in eerste en enige aanleg bij een van de vier Hb-instanties.
Nog een uitzondering: cassatie na HB → bij belasting recht
Dus op het tentamen:
- Eerste aanleg: art. 8:1 jo 8:6 Awb → BB → als het hieruit is dan hoef je niet meer te kijken naar de relatieve
competentie.
- Hoger beroep: art. 8:104 jo. 8:105 Awb → H4 wel eff noemen
- Art. 8:7 awb: welke rechtbank is bevoegd (relatieve competentie)
→ BB (bijlage) is hier ook van belang.
Hoger beroep – meerdere instanties
Het CBB → houdt zich vooral bezig met het economische bestuursrecht
De afdeling bestuursrechtspraak (ABRvS) → is de bevoegde hoger beroepsinstantie tenzij een van de andere instanties
bevoegd is.
De CRvB → is bevoegd inzake sociale zekerheids- en ambtenarenrecht
De gerechtshoven → belastingzaken
Tentamenvraag over bevoegdheid standaardzinnen:
- Volgens art. 8:1 lid 1 Awb kan een belanghebbende tegen een besluit beroep instellen bij de bestuursrechter.
- Art. 8:6 lid 1 awb is het uitgangspunt. Dit artikel verwijst echter naar H2 van de bij de awb behorende
bevoegdheidsregeling bestuursrechtspraak voor de vraag of in afwijking van het uitgangspunt een bijzondere
bestuursrechter als rechter in eerste aanleg is aangewezen.
Als er wordt gevraagd naar een rechtbank uit H3
- Hierboven genoemde zinnen
- Absolute compentie is de rechtbank
- Art. 8:7 zie eerst lid 1 en 2 en daarna lid 3 → in het geval beroep is ingesteld tegen een besluit als bedoeld in H3
van de bb in afwijking van het eerst een tweede slechts de door dat hoofdstuk aangewezen rechtbank bevoegd is
(concentratie van rechtspraak). In dit geval H3 van de bb en wel in artikel x een rechtbank aangewezen.
- Relatieve competentie → Op grond van artikel 5a Wet op de rechterlijke indeling omvat het arrondissement X
(Gelderland) grondgebied van de provincie X (Gelderland.)
Hoger beroep
- Ingevolge art. 8:104 lid 1 sub a awb kan een belanghebbende en het bestuursorgaan hoger beroep instellen tegen
een uitspraak van de rechtbank als bedoeld in art. 8:66 lid 1 of art. 8:67 lid 1 awb.
- Ingevolge art. 8:105 lid 1 awb wordt het hoger beroep ingesteld bij de ABRvS tenzij een andere hoger
beroepsrechter bevoegd is ingevolge H4 van de BB dan wel ingevolge een ander wettelijk voorschrift.
3
