Thema 2 Transport
§2.1 Transportsystemen
Circulatiesystemen bij dieren
Bij eencellige organismen en bij organismen die uit enkele cellagen zijn
opgebouwd vindt transport van stoffen plaats over kleine afstanden, onder
andere door diffusie.
Bij planten vindt transport in twee richtingen plaats en bij dieren meestal
circulair -> een vloeistof met daarin opgeloste stoffen stroomt rond
(pomp).
Geleedpotigen hebben een open circulatiesysteem en een buisvormig hart
dat de lichaamsvloeistof rond de organen laat bewegen.
Andere diersoorten hebben een bloedsomloop -> gesloten
transportsysteem waarin in bloed gescheiden wordt van andere
lichaamsvloeistoffen.
In een gesloten transportsysteem kan het transport van stoffen effectiever
en over grotere afstanden plaatsvinden dan bij een open
circulatiesysteem.
De bloedsomloop
Vissen hebben een enkelvoudige bloedsomloop: per omloop stroomt het
bloed één keer door het hart.
Het bloed dat van organen naar het hart stroomt, verzamelt zich in de
boezem (atrium) -> die pompt het bloed naar de kamers (ventrikel) ->
naar kieuwen.
Het hart bestaat uit twee gescheiden helften: een linkerharthelft en een
rechterharthelft.
De rechterharthelft pompt het bloed naar beide longen -> daaruit stroomt
het bloed naar de linkerharthelft -> kleine bloedsomloop -> neemt
zuurstof op en geeft koolstofdioxide af.
De linkerhelft van het hart pompt het bloed vervolgens door het lichaam -
> door alle organen en dan weer terug naar rechterharthelft -> grote
bloedsomloop -> zuurstof en voedingsstoffen afgegeven en CO2 en
afvalstoffen opgenomen.
Dubbele bloedsomloop: bloedsomloop bij mens want per omloop stroomt
het twee keer door het hart.
Bloedsomloop bij gewervelde dieren
Amfibieën hebben een eenkamerhart -> die perst een deel van het bloed
vanuit het hart naar de longen en naar de huid -> zuurstof opgenomen in
bloed.
Bij reptielen is het bloed in het hart grotendeels gescheiden door een
tussenschot.
Zoogdieren en vogels hebben een hart met een gesloten tussenwand
tussen de kamers en daardoor een volledig gescheiden dubbele
bloedsomloop.
Embryonale bloedsomloop
In de baarmoeder krijgt een foetus zuurstof en voedingsstoffen via de
placenta.
Voor de geboorte bevindt zich tussen de rechter- en linkerboezem een
opening: ovale venster -> daar stroomt veel bloed doorheen van rechter-
naar linkerboezem -> bloed in aorta geperst.
Daarnaast is er bij een foetus een verbinding tussen de longslagader en de
aorta: de ductus arteriosis (Botalli).
Direct na de geboorte vullen de longen zich met lucht -> weerstand in
longhaarvaten neemt af -> bloed stroom makkelijker vanuit de
, rechterkamer in de longbloedvaten -> bloeddruk in rechterkamer en
boezem daalt.
De bloeddruk in de linkerboezem stijgt juist door de aanvoer van bloed
vanuit de longen -> ovale venster wordt door klep gesloten.
Ductus arteriosis, navelstrengslagaders en navelstrengaders verdwijnen.
§2.2 Het hart
De bouw van het hart
Het hart (dubbele pomp) ligt in de borstkas
iets naar links onder het borstbeen.
Het is een holle spier die energie verbruikt.
Over het hart lopen bloedvaten:
- kransslagaders: voorzien het
hartspierweefsel van zuurstof en
voedingsstoffen.
- kransaders: hier worden koolstofdioxide en
andere afvalstoffen afgevoerd. Het mondt uit
in de rechterboezem.
De linkerharthelft en de rechterharthelft zijn
gescheiden door een harttussenwand.
Elke harthelft heeft een boezem en een kamer.
Het bloed komt het hart binnen via de onderste en bovenste holle ader, die
uitmonden in de rechterboezem, vanwaar het bloed naar de rechterkamer
stroomt -> die pompt het bloed in de longslagader.
Het bloed uit de longen stroomt via de longaders terug naar het hart en
komt in de linkerboezem terecht, vanwaar het naar de linkerkamer stroomt
-> die pompt het bloed in de aorta -> dan gaat het bloed door slagaders
(vertakkingen van aorta) naar de organen van het lichaam.
Boezems en kamers zijn van elkaar gescheiden door hartkleppen.
Aan et begin van de longslagader en de aorta bevinden zich
halvemaanvormige kleppen.
De werking van het hart
Er zijn drie fasen bij de werking van het hart: de samentrekking (systole),
de ontspanning (diastole) van hartspierweefsel en de hartpauze.
De hartslag begint als de boezems zijn
volgestroomd met bloed uit de holle aders en
longaders.
Systole in kamer: vindt plaats als de kamer is
volgestroomd -> de druk in de kamer stijgt ->
daardoor slaan de hartkleppen dicht en
verhinderen dat het bloed terugstroomt in de boezems.
Tijdens de systole in de kamer vindt de diastole in de boezem plaats.
Door hogere druk in kamers dan aorta en longslagader worden de
halvemaanvormige kleppen opengedrukt.
Het bloed wordt tegelijkertijd in de aorta en in de longslagader gepompt ->
hierna volgt de hartpauze -> kamers en boezem ontspannen.
De halvemaanvormige kleppen zijn gesloten en verhinderen dat het bloed
terugstroomt naar de kamers vanuit de longslager en de aorta. Het bloed
stroomt uit de holle aders en de longaders in de boezems en gedeeltelijk
door naar de kamers.
Als de samentrekking van de kamers begint, slaan de hartkleppen dicht.
Hartruis: als kleppen niet goed sluiten, of gaatje in de wand tussen
boezems en kamers.
§2.1 Transportsystemen
Circulatiesystemen bij dieren
Bij eencellige organismen en bij organismen die uit enkele cellagen zijn
opgebouwd vindt transport van stoffen plaats over kleine afstanden, onder
andere door diffusie.
Bij planten vindt transport in twee richtingen plaats en bij dieren meestal
circulair -> een vloeistof met daarin opgeloste stoffen stroomt rond
(pomp).
Geleedpotigen hebben een open circulatiesysteem en een buisvormig hart
dat de lichaamsvloeistof rond de organen laat bewegen.
Andere diersoorten hebben een bloedsomloop -> gesloten
transportsysteem waarin in bloed gescheiden wordt van andere
lichaamsvloeistoffen.
In een gesloten transportsysteem kan het transport van stoffen effectiever
en over grotere afstanden plaatsvinden dan bij een open
circulatiesysteem.
De bloedsomloop
Vissen hebben een enkelvoudige bloedsomloop: per omloop stroomt het
bloed één keer door het hart.
Het bloed dat van organen naar het hart stroomt, verzamelt zich in de
boezem (atrium) -> die pompt het bloed naar de kamers (ventrikel) ->
naar kieuwen.
Het hart bestaat uit twee gescheiden helften: een linkerharthelft en een
rechterharthelft.
De rechterharthelft pompt het bloed naar beide longen -> daaruit stroomt
het bloed naar de linkerharthelft -> kleine bloedsomloop -> neemt
zuurstof op en geeft koolstofdioxide af.
De linkerhelft van het hart pompt het bloed vervolgens door het lichaam -
> door alle organen en dan weer terug naar rechterharthelft -> grote
bloedsomloop -> zuurstof en voedingsstoffen afgegeven en CO2 en
afvalstoffen opgenomen.
Dubbele bloedsomloop: bloedsomloop bij mens want per omloop stroomt
het twee keer door het hart.
Bloedsomloop bij gewervelde dieren
Amfibieën hebben een eenkamerhart -> die perst een deel van het bloed
vanuit het hart naar de longen en naar de huid -> zuurstof opgenomen in
bloed.
Bij reptielen is het bloed in het hart grotendeels gescheiden door een
tussenschot.
Zoogdieren en vogels hebben een hart met een gesloten tussenwand
tussen de kamers en daardoor een volledig gescheiden dubbele
bloedsomloop.
Embryonale bloedsomloop
In de baarmoeder krijgt een foetus zuurstof en voedingsstoffen via de
placenta.
Voor de geboorte bevindt zich tussen de rechter- en linkerboezem een
opening: ovale venster -> daar stroomt veel bloed doorheen van rechter-
naar linkerboezem -> bloed in aorta geperst.
Daarnaast is er bij een foetus een verbinding tussen de longslagader en de
aorta: de ductus arteriosis (Botalli).
Direct na de geboorte vullen de longen zich met lucht -> weerstand in
longhaarvaten neemt af -> bloed stroom makkelijker vanuit de
, rechterkamer in de longbloedvaten -> bloeddruk in rechterkamer en
boezem daalt.
De bloeddruk in de linkerboezem stijgt juist door de aanvoer van bloed
vanuit de longen -> ovale venster wordt door klep gesloten.
Ductus arteriosis, navelstrengslagaders en navelstrengaders verdwijnen.
§2.2 Het hart
De bouw van het hart
Het hart (dubbele pomp) ligt in de borstkas
iets naar links onder het borstbeen.
Het is een holle spier die energie verbruikt.
Over het hart lopen bloedvaten:
- kransslagaders: voorzien het
hartspierweefsel van zuurstof en
voedingsstoffen.
- kransaders: hier worden koolstofdioxide en
andere afvalstoffen afgevoerd. Het mondt uit
in de rechterboezem.
De linkerharthelft en de rechterharthelft zijn
gescheiden door een harttussenwand.
Elke harthelft heeft een boezem en een kamer.
Het bloed komt het hart binnen via de onderste en bovenste holle ader, die
uitmonden in de rechterboezem, vanwaar het bloed naar de rechterkamer
stroomt -> die pompt het bloed in de longslagader.
Het bloed uit de longen stroomt via de longaders terug naar het hart en
komt in de linkerboezem terecht, vanwaar het naar de linkerkamer stroomt
-> die pompt het bloed in de aorta -> dan gaat het bloed door slagaders
(vertakkingen van aorta) naar de organen van het lichaam.
Boezems en kamers zijn van elkaar gescheiden door hartkleppen.
Aan et begin van de longslagader en de aorta bevinden zich
halvemaanvormige kleppen.
De werking van het hart
Er zijn drie fasen bij de werking van het hart: de samentrekking (systole),
de ontspanning (diastole) van hartspierweefsel en de hartpauze.
De hartslag begint als de boezems zijn
volgestroomd met bloed uit de holle aders en
longaders.
Systole in kamer: vindt plaats als de kamer is
volgestroomd -> de druk in de kamer stijgt ->
daardoor slaan de hartkleppen dicht en
verhinderen dat het bloed terugstroomt in de boezems.
Tijdens de systole in de kamer vindt de diastole in de boezem plaats.
Door hogere druk in kamers dan aorta en longslagader worden de
halvemaanvormige kleppen opengedrukt.
Het bloed wordt tegelijkertijd in de aorta en in de longslagader gepompt ->
hierna volgt de hartpauze -> kamers en boezem ontspannen.
De halvemaanvormige kleppen zijn gesloten en verhinderen dat het bloed
terugstroomt naar de kamers vanuit de longslager en de aorta. Het bloed
stroomt uit de holle aders en de longaders in de boezems en gedeeltelijk
door naar de kamers.
Als de samentrekking van de kamers begint, slaan de hartkleppen dicht.
Hartruis: als kleppen niet goed sluiten, of gaatje in de wand tussen
boezems en kamers.
