Ontwikkelingspsychologie:
“De wetenschappelijke studie naar groei, verandering en stabiliteit bij mensen, van conceptie tot
ouderdom, maar met een accent op de jaren tot de volwassenheid”.
Hoofdstuk 1: Een inleiding in de ontwikkeling van het kind
Fysieke ontwikkeling: Ontwikkeling die betrekking heeft op de fysieke opbouw van het lichaam,
zoals de hersenen, het zenuwstelsel, de spieren, de zintuigen en de behoefte aan eten, drinken en
slaap.
Cognitieve ontwikkeling: Ontwikkeling die betrekking heeft op de intellectuele vermogens, zoals
denken, leren, geheugen en probleemoplossend vermogen.
Sociaal-economische ontwikkeling: Ontwikkeling die betrekking heeft op sociale relaties,
interacties met anderen en op het omgaan met emoties.
Persoonlijkheidsontwikkeling: Ontwikkeling van duurzame gedragingen en karaktereigenschappen
die de ene persoon van de andere onderscheid.
De ontwikkeling van een kind kan je per periode bekijken:
- Prenatale periode: Conceptie tot geboorte
- Baby en peutertijd: Geboorte tot 3 jaar
- Kleutertijd: 3 tot 6 jaar
- Schooltijd en adolescentie: 6 tot 12 jaar
Er zijn 3 benaderingen om ontwikkeling te bekijken: Fysiek, Cognitief en Sociaal/persoonlijkheid.
Invloed van tijd op de ontwikkeling:
Cohort: een groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek geboren zijn. Bijvoorbeeld
geboortegolf na de tweede wereld oorlog.
Cohorteffecten: als gevolg van een normatieve (= gebeurtenissen die zich voor de meeste
individuen binnen een groep op dezelfde manier voltrekken) historische bepaalde invloeden,
biologische en omgevingsinvloeden die verbonden zijn aan een specifiek historisch moment.
“Vroeger werden kinderen gezien al mini volwassenen. Sinds Darwin, baby grafieën, serieuzer
genomen. Observatie kreeg systematisch karakter. In de 20 ste eeuw werd de
ontwikkelingspsychologie als discipline gezien”.
, Continue verandering Discontinue verandering
Verandering en ontwikkeling loopt gelijkelijk. Verandering loopt in duidelijk onderscheiden stappen of
Fase vloeien voort uit die op de vorige niveaus fasen.
Kritieke periode Gevoelige periode
Tijdspannen waarbij een bepaalde gebeurtenis Bepaalde tijdspanne waarin mensen extra gevoelig zijn
onomkeerbare gevolgen heeft voor de voor bepaalde omgevingsinvloeden en sterk ontvankelijk
ontwikkeling. zijn voor het leren van specifieke vaardigheden.
Levensloopmodel Focus specifieke periode
In modernere theorieën ligt de nadruk op groei Vroege ontwikkelingspsychologen zien de kindertijd en
en verandering in de loop van de levensduur en de adolescentie nadrukkelijk als de belangrijkste
op verbanden tussen verschillende perioden perioden.
Nature Nurture
De nadruk ligt op het ontdekken van erfelijke De nadruk ligt op invloeden van de omgeving op iemands
eigenschappen en vermogens ontwikkeling.
Plasticiteit: De hersenen hebben het vermogen zichzelf aan te passen. Binnen de
ontwikkelingspsychologie betekent dit dat de mate waarin het ontwikkelende gedragspatroon
veranderbaar is.
,Hoofdstuk 2: Theoretische perspectieven en onderzoek:
Theorie: Verklaring of voorspelling ten aanzien van een verschijnsel, die een raamwerk biedt om de
relaties tussen een reeks feiten of principes te begrijpen.
Theoretische perspectieven:
- Psychodynamisch perspectief: Freud, Erikson
- Behaviorisch perspectief: Lee theorieën, Klassieke conditionering, en operante
conditionering
- Cognitieve perspectief: Piaget, cognitieve neurowetenschap
- Systematisch perspectief: Bio-ecologisch methode van bronfenbrenner (wordt gekeken
naar verschillende omgevingsniveaus, verschillende systemen die invloed hebben op je
ontwikkeling), sociocultureel theorie van Vygotski
- Evolutionair perspectief: Darwin
Psychodynamisch perspectief:
“Benadering binnen de psychologie die ervan uitgaat dat gedrag gemotiveerd wordt door innerlijke
krachten, herinneringen en conflicten, waarvan een persoon zich nauwelijks bewust is en waarover
hij weinig controle heeft”.
Psychoanalytische theorie: Theorie die ervan uitgaat dat onbewuste krachten bepalend zijn voor
iemand persoonlijkheid en gedrag. -Sigmund Freud
ID: Her primitieve, ongeorganiseerde, aangeboren deel van de persoonlijkheid wat opereert vanuit
het genotsprincipe.
Ego: het rationale en redelijke deel van de persoonlijkheid, dat opereert vanuit het
realiteitsprincipe.
Superego: het aspect van de persoonlijkheid dat iemands geweten vertegenwoordigt en het
onderscheid maakt tussen goed en kwaad.
, Psychoseksuele ontwikkeling: 5 fasen die kinderen volgends Freud doorlopen, waarin genot, of
bevrediging telkens gericht is op een andere biologische functie en een ander deel van het lichaam.
Zie tabel 2.1:
Fixatie: gedrag dat in een eerdere ontwikkelingsfase is blijven steken als gevolg van een onopgelost
conflict.
Psychosociale ontwikkeling: De verandering in onze interacties met andere en in hoe we aankijken
tegen het gedrag van anderen en tegen onszelf als leden van de maatschappij.
Tabel 2.1: De theorieën van Freud en Erikson:
Gemiddelde leeftijd: Freuds stadia Belangrijkste Eriksons stadia van Positieve en negatieve
van kenmerken van psychosociale ontwikkeling: resultaten van Erikson:
psychoseksuele Freuds stadia:
ontwikkeling:
Geboorte tot 12-18 Oraal Interesse orale Vertrouwen versus wantrouw Positief: vertrouwen
maanden: bevrediging. dankzij steun van de
omgeving. Negatief:
angst voor en zorgen
over anderen.
12-18 maanden tot 3 Anaal Bevrediging door Autonomie versus schaamte Positief:
jaar: ontlasting op te en twijfel. afhankelijkheid
houden en zich ontstaat wanneer
juist te ontlasten. experimenteren wordt
gestimuleerd. Negatief:
Twijfels over zichzelf.
3 tot 5-6 jaar: Fallisch Interesse in Initiatief versus schuld Positief: ontdekken van
genitaliën. manieren om
handelingen in gang te
zetten. Negatief:
schuldgevoel over
gedachten en daden.
5-6 jaar tot Latentie Seksualiteit IJver versus Positief: Groeiend besef
adolescentie: grotendeels op de minderwaardigheid van competenties.
achtergrond. Negatief: gevoelens van
minderwaardigheid,
geen vertrouwen in
eigen kunnen.
Adolescentie tot Genitaal Opnieuw ontluiken Identiteit versus Positief: Bewustzijn van
“De wetenschappelijke studie naar groei, verandering en stabiliteit bij mensen, van conceptie tot
ouderdom, maar met een accent op de jaren tot de volwassenheid”.
Hoofdstuk 1: Een inleiding in de ontwikkeling van het kind
Fysieke ontwikkeling: Ontwikkeling die betrekking heeft op de fysieke opbouw van het lichaam,
zoals de hersenen, het zenuwstelsel, de spieren, de zintuigen en de behoefte aan eten, drinken en
slaap.
Cognitieve ontwikkeling: Ontwikkeling die betrekking heeft op de intellectuele vermogens, zoals
denken, leren, geheugen en probleemoplossend vermogen.
Sociaal-economische ontwikkeling: Ontwikkeling die betrekking heeft op sociale relaties,
interacties met anderen en op het omgaan met emoties.
Persoonlijkheidsontwikkeling: Ontwikkeling van duurzame gedragingen en karaktereigenschappen
die de ene persoon van de andere onderscheid.
De ontwikkeling van een kind kan je per periode bekijken:
- Prenatale periode: Conceptie tot geboorte
- Baby en peutertijd: Geboorte tot 3 jaar
- Kleutertijd: 3 tot 6 jaar
- Schooltijd en adolescentie: 6 tot 12 jaar
Er zijn 3 benaderingen om ontwikkeling te bekijken: Fysiek, Cognitief en Sociaal/persoonlijkheid.
Invloed van tijd op de ontwikkeling:
Cohort: een groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek geboren zijn. Bijvoorbeeld
geboortegolf na de tweede wereld oorlog.
Cohorteffecten: als gevolg van een normatieve (= gebeurtenissen die zich voor de meeste
individuen binnen een groep op dezelfde manier voltrekken) historische bepaalde invloeden,
biologische en omgevingsinvloeden die verbonden zijn aan een specifiek historisch moment.
“Vroeger werden kinderen gezien al mini volwassenen. Sinds Darwin, baby grafieën, serieuzer
genomen. Observatie kreeg systematisch karakter. In de 20 ste eeuw werd de
ontwikkelingspsychologie als discipline gezien”.
, Continue verandering Discontinue verandering
Verandering en ontwikkeling loopt gelijkelijk. Verandering loopt in duidelijk onderscheiden stappen of
Fase vloeien voort uit die op de vorige niveaus fasen.
Kritieke periode Gevoelige periode
Tijdspannen waarbij een bepaalde gebeurtenis Bepaalde tijdspanne waarin mensen extra gevoelig zijn
onomkeerbare gevolgen heeft voor de voor bepaalde omgevingsinvloeden en sterk ontvankelijk
ontwikkeling. zijn voor het leren van specifieke vaardigheden.
Levensloopmodel Focus specifieke periode
In modernere theorieën ligt de nadruk op groei Vroege ontwikkelingspsychologen zien de kindertijd en
en verandering in de loop van de levensduur en de adolescentie nadrukkelijk als de belangrijkste
op verbanden tussen verschillende perioden perioden.
Nature Nurture
De nadruk ligt op het ontdekken van erfelijke De nadruk ligt op invloeden van de omgeving op iemands
eigenschappen en vermogens ontwikkeling.
Plasticiteit: De hersenen hebben het vermogen zichzelf aan te passen. Binnen de
ontwikkelingspsychologie betekent dit dat de mate waarin het ontwikkelende gedragspatroon
veranderbaar is.
,Hoofdstuk 2: Theoretische perspectieven en onderzoek:
Theorie: Verklaring of voorspelling ten aanzien van een verschijnsel, die een raamwerk biedt om de
relaties tussen een reeks feiten of principes te begrijpen.
Theoretische perspectieven:
- Psychodynamisch perspectief: Freud, Erikson
- Behaviorisch perspectief: Lee theorieën, Klassieke conditionering, en operante
conditionering
- Cognitieve perspectief: Piaget, cognitieve neurowetenschap
- Systematisch perspectief: Bio-ecologisch methode van bronfenbrenner (wordt gekeken
naar verschillende omgevingsniveaus, verschillende systemen die invloed hebben op je
ontwikkeling), sociocultureel theorie van Vygotski
- Evolutionair perspectief: Darwin
Psychodynamisch perspectief:
“Benadering binnen de psychologie die ervan uitgaat dat gedrag gemotiveerd wordt door innerlijke
krachten, herinneringen en conflicten, waarvan een persoon zich nauwelijks bewust is en waarover
hij weinig controle heeft”.
Psychoanalytische theorie: Theorie die ervan uitgaat dat onbewuste krachten bepalend zijn voor
iemand persoonlijkheid en gedrag. -Sigmund Freud
ID: Her primitieve, ongeorganiseerde, aangeboren deel van de persoonlijkheid wat opereert vanuit
het genotsprincipe.
Ego: het rationale en redelijke deel van de persoonlijkheid, dat opereert vanuit het
realiteitsprincipe.
Superego: het aspect van de persoonlijkheid dat iemands geweten vertegenwoordigt en het
onderscheid maakt tussen goed en kwaad.
, Psychoseksuele ontwikkeling: 5 fasen die kinderen volgends Freud doorlopen, waarin genot, of
bevrediging telkens gericht is op een andere biologische functie en een ander deel van het lichaam.
Zie tabel 2.1:
Fixatie: gedrag dat in een eerdere ontwikkelingsfase is blijven steken als gevolg van een onopgelost
conflict.
Psychosociale ontwikkeling: De verandering in onze interacties met andere en in hoe we aankijken
tegen het gedrag van anderen en tegen onszelf als leden van de maatschappij.
Tabel 2.1: De theorieën van Freud en Erikson:
Gemiddelde leeftijd: Freuds stadia Belangrijkste Eriksons stadia van Positieve en negatieve
van kenmerken van psychosociale ontwikkeling: resultaten van Erikson:
psychoseksuele Freuds stadia:
ontwikkeling:
Geboorte tot 12-18 Oraal Interesse orale Vertrouwen versus wantrouw Positief: vertrouwen
maanden: bevrediging. dankzij steun van de
omgeving. Negatief:
angst voor en zorgen
over anderen.
12-18 maanden tot 3 Anaal Bevrediging door Autonomie versus schaamte Positief:
jaar: ontlasting op te en twijfel. afhankelijkheid
houden en zich ontstaat wanneer
juist te ontlasten. experimenteren wordt
gestimuleerd. Negatief:
Twijfels over zichzelf.
3 tot 5-6 jaar: Fallisch Interesse in Initiatief versus schuld Positief: ontdekken van
genitaliën. manieren om
handelingen in gang te
zetten. Negatief:
schuldgevoel over
gedachten en daden.
5-6 jaar tot Latentie Seksualiteit IJver versus Positief: Groeiend besef
adolescentie: grotendeels op de minderwaardigheid van competenties.
achtergrond. Negatief: gevoelens van
minderwaardigheid,
geen vertrouwen in
eigen kunnen.
Adolescentie tot Genitaal Opnieuw ontluiken Identiteit versus Positief: Bewustzijn van
