Samenvatting
Vroeg Moderne Geschiedenis II
Roseanne Bouma
Je moet op de toets en altijd met geschiedenis het globale verhaal kunnen vertellen aan de
hand van een aantal specifieke voorbeelden. Kan je die voorbeelden linken aan het globale
verhaal dan ben je er
Opbouw van de hoofdstukken
Westen: 1648-1714
Oosten: 1648- 1740 (begin Oostenrijkse successieoorlog)
Wetenschappelijke methode
Economie
Constante strijd Oostenrijk, Republiek en Engeland vs. Frankrijk, Pruisen: politiek
Economische strijd om de welvaart wat invloed heeft in de ontwikkelingen wat wordt
beschreven in H7 en er komt een einde aan door de vrede van Parijs in 1763
Korte terugblik
Vroeg modern I
1450-1648
Ontwikkelingen: renaissance, bestuderen i.p.v. alles klakkeloos overnemen wat wordt
gezegd, kritisch zijn
- Politiek-staatkundige ontwikkelingen: verschillende stadsstaten in Italië dus geen
centraal bestuur. Bijv. de Medici. Begin van staatsvorming en centralisatie.
- Godsdienstige ontwikkelingen: reformatie, Calvijn. Luther, contrareformatie,
godsdienstoorlogen
- Culturele mentale ontwikkelingen: momentum modem carpe diem. Vanaf late ME
proces van secularisatie, renaissance
- Economisch-sociaal: verschillende beroepen omdat gilden verdwenen. Mensen werden
rijker en er ontstond meer (inter-) nationale handel, ontdekkingsreizen, ontstaan
handelskapitalisme en een globale economie die leid tot de commerciële revolutie
- Technisch-wetenschappelijk: navigatie technieken, nieuwe belangstelling, Copernicus
van een geocentrisch naar een heliocentrisch wereldbeeld
Bijv. hoe een ontwikkeling kan samenhangen met andere mogelijkheden waardoor er betere
scheepsroutes ontstonden omdat het sneller ging en er was meer effectieve handel. (Vervolgens
jezelf gaan afvragen, wat waren die ontwikkelingen en hoe ontstonden die?)
Modern aan:
- Politiek-staatkundig want men wil van het Middeleeuwse hofstelsel af en naar een
gecentraliseerde staat. Door de godsdienstenoorlogen ontstonden er nieuwe staten als
de Republiek
- Cultureel-mentaal: het leven van mensen stond in teken van de kerk en het geloof maar
dat gaat veranderen omdat er naast de kerk ook andere maatschappelijke domeinen
ontstonden die belangrijk werden. Bijv. universiteiten, kunst, ,literatuur en politiek
losstaand van het geloof. Dit proces is secularisatie
- Economisch-sociaal: commerciële revolutie met grote gevolgen. Er ontstaan nieuwe
sociale structuren want de burgers komen op en onderwijs en opvoeding worden
belangrijk. Omdat de burgers zich ontwikkelen ontstaan er allerlei soorten burgers
,Je moet de ontwikkelingen kunnen koppelen en verklaren onderling
H4
Periode 1648-1789
Al is er een breuk van periode, de ontwikkelingen werken lang door
Ontwikkelingen:
- Politiek staatkundig:
Verdere ontwikkeling naar centralisatie. Met aan de ene kant het absolutisme met Lodewijk
XIV en aan de andere het verlicht despotisme (=absolutisme) met Frederik de Grote
Verval oude staten (HRR, Polen, Ottomaanse Rijk) en opkomst nieuw staten (Pruisen,
Oostenrijk en RU)
Ontstaan stelsel van soevereine staten (belang diplomatie= met elkaar om de tafel om
dingen uit te vechten i.p.v. echt vechten met oorlogen, dus overleggen. Komt door de vrede
van Westfalen.)
Strijd om rijkdom en (koloniale) macht (Spaanse Successieoorlog). Kolonies worden
uitgebracht, slavernij enz. spanningen
- Godsdienstig-religieus
(geen godsdienstige oorlogen omdat de twee stromingen van zowel katholiek als
protestant zijn geaccepteerd)
Mislukken contrareformatie. Definitieve vestiging en cultivering protestantisme. Dat
iedereen katholiek moest zijn, werd aan de kant gezet
- Cultureel- mentaal
Wetenschappelijke kijk op de wereld (ontstaan wetenschappelijke methode)
Geloof in rede, maakbaarheid. Daardoor ontstaat optimisme en nieuwsgierigheid
uitvindingen waardoor er nieuwe beelden ontstaan verlichting
- Economisch-sociaal
Toename economische welvaart en rijkdom als gevolg van verdere globalisering economie
Uiteengroeien van volks- en elitecultuur. Vanwege de rijkdom ontstonden er 2 groepen: de
ene bestaande uit arme middeleeuwse boeren en de andere de rijke elite
Verdere emancipatie burgerij. Door de rijkdom ontstonden er rijke burgers maar er zijn ook
armere burgers. De burgers hadden geen macht, maar dat wilden ze wel
- Technische-wetenschappelijke
Enorme toename wetenschappelijke kennis en kunde (Isaac Newton)
Idee van maakbaarheid van de wereld. De mens als heersers over de schepping dus meestal
optimistisme omdat je kon vertrouwen op kennis maar er was soms ook pessimisme omdat
je nergens op kon vertrouwen.
Situatie rond 1648
Gevolgen vrede van Westfalen (diplomatiek dus!)
- Versnippering HRR
- Ontstaan van nieuwe staten
- Ontstaan idee van stelsel soevereine staten door de herverdeling van EU waardoor
sommige staten soeverein werden omdat men de verschillen accepteerde en dus niet
meer alleen katholiek mocht zijn
- Macht Spaanse Habsburgers en Duitse Keizer verzwakt en FA, Rep + En worden
belangrijk. Eerst vooral de Republiek tot 1702 en daarna Engeland tot aan het
interbellum
, Amsterdam had een bank waar je je geld kon inleveren en in ruil daarvoor kreeg je een
internationale munt die overal werd geaccepteerd A’dam is erg populair in de wereld als
wisselbank
In Engeland verandert het karakter van het parlement. De katholieken en de protestanten worden
minder belangrijk en in hun plaats komen langzaamaan wigs in het parlement. Wigs zijn
grootgrondbezitters die in de steden opkomen en ze zijn erg machtig.
Door de balance of power wordt er voorkomen dat FA niet heel machtig word.
De dominante landen in EU waren FA, REP en Engeland
Opbouw van het boek
1) Schetsen algemene context
- Expansie politiek Lodewijk en de verovering van het machtsevenwicht (gevaar van de
vestiging van een universele monarchie)
- Balance of power= door Westfalen (1648) zijn er soevereine staten ontstaan die
samenscholen zodat ze niet worden overgenomen door de grotere, machtigere staten en
zodat zij soeverein blijven. Belangrijk is dus om te blijven bestaan maar ook om de macht
uit te breiden d.m.v. bondgenoten van gelijkgestemden te zoeken waarmee voordeel
voor het eigen gewin voor ogen wordt gehouden. Deze balans van macht is er nog
steeds.
2) Aangeven ontwikkeling van dominante staten in west EU
- De Rep
- EN
- FA
3) De botsing van deze staten in oorlogen en de uitkomst hiervan:
- Spaanse successieoorlog
- Vrede van Radtstadt en Utrecht
Context
Lodewijk XIV + balans van de macht
Ambities Lodewijk
- Annexatie gebieden ten noord-oosten van FA, dus de Spaanse Nederlanden / Franche-
Comté
- Verkrijgen complete Spaanse erfenis (hij had er recht op, vond hij, omdat hij getrouwd
was met de zus van Karel II die koning van SP was)
- Uitgekiende diplomatie/bondgenootschappen komen tot universele monarchie
Reactie andere staten op Lodewijks machtspolitiek:
- Het creëren van een balans van macht die gaat formeren tegen Lodewijk met o.l.v.
Willem III
Kennen voor toets:
Waarom was Willem de geschikte persoon om te vechten tegen Lodewijk?
Hoe kan het dat Willem III in opstand kon komen tegen Lodewijk en hoe kon hij als stadhouder zo
belangrijk worden?
Dus wat is de internationale positie van Willem en dat moet je in verband brengen met de balance of
power. Om het tegen Lodewijk op te kunnen nemen moest hij eerst een stevige positie in de
Republiek hebben.
Vroeg Moderne Geschiedenis II
Roseanne Bouma
Je moet op de toets en altijd met geschiedenis het globale verhaal kunnen vertellen aan de
hand van een aantal specifieke voorbeelden. Kan je die voorbeelden linken aan het globale
verhaal dan ben je er
Opbouw van de hoofdstukken
Westen: 1648-1714
Oosten: 1648- 1740 (begin Oostenrijkse successieoorlog)
Wetenschappelijke methode
Economie
Constante strijd Oostenrijk, Republiek en Engeland vs. Frankrijk, Pruisen: politiek
Economische strijd om de welvaart wat invloed heeft in de ontwikkelingen wat wordt
beschreven in H7 en er komt een einde aan door de vrede van Parijs in 1763
Korte terugblik
Vroeg modern I
1450-1648
Ontwikkelingen: renaissance, bestuderen i.p.v. alles klakkeloos overnemen wat wordt
gezegd, kritisch zijn
- Politiek-staatkundige ontwikkelingen: verschillende stadsstaten in Italië dus geen
centraal bestuur. Bijv. de Medici. Begin van staatsvorming en centralisatie.
- Godsdienstige ontwikkelingen: reformatie, Calvijn. Luther, contrareformatie,
godsdienstoorlogen
- Culturele mentale ontwikkelingen: momentum modem carpe diem. Vanaf late ME
proces van secularisatie, renaissance
- Economisch-sociaal: verschillende beroepen omdat gilden verdwenen. Mensen werden
rijker en er ontstond meer (inter-) nationale handel, ontdekkingsreizen, ontstaan
handelskapitalisme en een globale economie die leid tot de commerciële revolutie
- Technisch-wetenschappelijk: navigatie technieken, nieuwe belangstelling, Copernicus
van een geocentrisch naar een heliocentrisch wereldbeeld
Bijv. hoe een ontwikkeling kan samenhangen met andere mogelijkheden waardoor er betere
scheepsroutes ontstonden omdat het sneller ging en er was meer effectieve handel. (Vervolgens
jezelf gaan afvragen, wat waren die ontwikkelingen en hoe ontstonden die?)
Modern aan:
- Politiek-staatkundig want men wil van het Middeleeuwse hofstelsel af en naar een
gecentraliseerde staat. Door de godsdienstenoorlogen ontstonden er nieuwe staten als
de Republiek
- Cultureel-mentaal: het leven van mensen stond in teken van de kerk en het geloof maar
dat gaat veranderen omdat er naast de kerk ook andere maatschappelijke domeinen
ontstonden die belangrijk werden. Bijv. universiteiten, kunst, ,literatuur en politiek
losstaand van het geloof. Dit proces is secularisatie
- Economisch-sociaal: commerciële revolutie met grote gevolgen. Er ontstaan nieuwe
sociale structuren want de burgers komen op en onderwijs en opvoeding worden
belangrijk. Omdat de burgers zich ontwikkelen ontstaan er allerlei soorten burgers
,Je moet de ontwikkelingen kunnen koppelen en verklaren onderling
H4
Periode 1648-1789
Al is er een breuk van periode, de ontwikkelingen werken lang door
Ontwikkelingen:
- Politiek staatkundig:
Verdere ontwikkeling naar centralisatie. Met aan de ene kant het absolutisme met Lodewijk
XIV en aan de andere het verlicht despotisme (=absolutisme) met Frederik de Grote
Verval oude staten (HRR, Polen, Ottomaanse Rijk) en opkomst nieuw staten (Pruisen,
Oostenrijk en RU)
Ontstaan stelsel van soevereine staten (belang diplomatie= met elkaar om de tafel om
dingen uit te vechten i.p.v. echt vechten met oorlogen, dus overleggen. Komt door de vrede
van Westfalen.)
Strijd om rijkdom en (koloniale) macht (Spaanse Successieoorlog). Kolonies worden
uitgebracht, slavernij enz. spanningen
- Godsdienstig-religieus
(geen godsdienstige oorlogen omdat de twee stromingen van zowel katholiek als
protestant zijn geaccepteerd)
Mislukken contrareformatie. Definitieve vestiging en cultivering protestantisme. Dat
iedereen katholiek moest zijn, werd aan de kant gezet
- Cultureel- mentaal
Wetenschappelijke kijk op de wereld (ontstaan wetenschappelijke methode)
Geloof in rede, maakbaarheid. Daardoor ontstaat optimisme en nieuwsgierigheid
uitvindingen waardoor er nieuwe beelden ontstaan verlichting
- Economisch-sociaal
Toename economische welvaart en rijkdom als gevolg van verdere globalisering economie
Uiteengroeien van volks- en elitecultuur. Vanwege de rijkdom ontstonden er 2 groepen: de
ene bestaande uit arme middeleeuwse boeren en de andere de rijke elite
Verdere emancipatie burgerij. Door de rijkdom ontstonden er rijke burgers maar er zijn ook
armere burgers. De burgers hadden geen macht, maar dat wilden ze wel
- Technische-wetenschappelijke
Enorme toename wetenschappelijke kennis en kunde (Isaac Newton)
Idee van maakbaarheid van de wereld. De mens als heersers over de schepping dus meestal
optimistisme omdat je kon vertrouwen op kennis maar er was soms ook pessimisme omdat
je nergens op kon vertrouwen.
Situatie rond 1648
Gevolgen vrede van Westfalen (diplomatiek dus!)
- Versnippering HRR
- Ontstaan van nieuwe staten
- Ontstaan idee van stelsel soevereine staten door de herverdeling van EU waardoor
sommige staten soeverein werden omdat men de verschillen accepteerde en dus niet
meer alleen katholiek mocht zijn
- Macht Spaanse Habsburgers en Duitse Keizer verzwakt en FA, Rep + En worden
belangrijk. Eerst vooral de Republiek tot 1702 en daarna Engeland tot aan het
interbellum
, Amsterdam had een bank waar je je geld kon inleveren en in ruil daarvoor kreeg je een
internationale munt die overal werd geaccepteerd A’dam is erg populair in de wereld als
wisselbank
In Engeland verandert het karakter van het parlement. De katholieken en de protestanten worden
minder belangrijk en in hun plaats komen langzaamaan wigs in het parlement. Wigs zijn
grootgrondbezitters die in de steden opkomen en ze zijn erg machtig.
Door de balance of power wordt er voorkomen dat FA niet heel machtig word.
De dominante landen in EU waren FA, REP en Engeland
Opbouw van het boek
1) Schetsen algemene context
- Expansie politiek Lodewijk en de verovering van het machtsevenwicht (gevaar van de
vestiging van een universele monarchie)
- Balance of power= door Westfalen (1648) zijn er soevereine staten ontstaan die
samenscholen zodat ze niet worden overgenomen door de grotere, machtigere staten en
zodat zij soeverein blijven. Belangrijk is dus om te blijven bestaan maar ook om de macht
uit te breiden d.m.v. bondgenoten van gelijkgestemden te zoeken waarmee voordeel
voor het eigen gewin voor ogen wordt gehouden. Deze balans van macht is er nog
steeds.
2) Aangeven ontwikkeling van dominante staten in west EU
- De Rep
- EN
- FA
3) De botsing van deze staten in oorlogen en de uitkomst hiervan:
- Spaanse successieoorlog
- Vrede van Radtstadt en Utrecht
Context
Lodewijk XIV + balans van de macht
Ambities Lodewijk
- Annexatie gebieden ten noord-oosten van FA, dus de Spaanse Nederlanden / Franche-
Comté
- Verkrijgen complete Spaanse erfenis (hij had er recht op, vond hij, omdat hij getrouwd
was met de zus van Karel II die koning van SP was)
- Uitgekiende diplomatie/bondgenootschappen komen tot universele monarchie
Reactie andere staten op Lodewijks machtspolitiek:
- Het creëren van een balans van macht die gaat formeren tegen Lodewijk met o.l.v.
Willem III
Kennen voor toets:
Waarom was Willem de geschikte persoon om te vechten tegen Lodewijk?
Hoe kan het dat Willem III in opstand kon komen tegen Lodewijk en hoe kon hij als stadhouder zo
belangrijk worden?
Dus wat is de internationale positie van Willem en dat moet je in verband brengen met de balance of
power. Om het tegen Lodewijk op te kunnen nemen moest hij eerst een stevige positie in de
Republiek hebben.
