Crossculturele psychologie
Cultuur
Gebiedsomschrijving en geschiedenis
Cultuurverschillen én gelijkenissen onderzoeken in psychologische fenomenen: voelen,
denken en doen
- A long past, but only a short history
- Sterke groei na WOII
- Methodologische moeilijkheden
Belang crossculturele psychologie
Een derde van de bevolking in België is van buitenlandse herkomst of heeft buitenlandse
nationaliteit.
- White
- Educated
- Industrialized
- Rich
- Democratic
→ veel psychologisch onderzoek is ‘weird’ : onderzoek afgenomen bij blanke, rijke,..
• Besef eigen culturen: cultuur beïnvloedt anderen eigen cultuur ‘onzichtbaar’
• Waardering en respect voor andere culturen (over anders)
• Cultuur kan gevoelig onderwerp zijn vb. in china onbeleefd om in de ogen aan te
kijken
Confirmation bias
- Voorkeur voor bevestiging
- Zoeken naar wat de eigen overtuiging bevestigd, negeren naar wat de eigen
overtuiging tegenspreekt
- Diversiteit = verrijking = bedreiging
Wat is cultuur?
Honderden definities van cultuur
Interpretatie kan breed of eng zijn:
• Brede zin
o Natuur tegenover cultuur: dat wat de mens schept
• Enge zin
o Kunstuitingen, bedrijfscultuur, jongerencultuur
Tylor: een door de mens verworven complex geheel dat kennis, geloof, kunst, moraal,
wetten, gebruiken en alle andere capactiteiten en gewoontes bevat
Herskovits: het deel van de menselijke omgeving dat door mensen gemaakt is
- Materie (objectief aspect) bv. Voeding, kunst,..
- Immaterie (subjectief aspect) bv. Verkeersregels,..
De culturele dimensies volgens Hofstede
Cultuur is de collectieve mentale programmering,
die de leden van één groep of categorie mensen
onderscheidt van die van een andere.
, materieel: makkelijkst herkenbaar
sociaal: normen, waarden
subjectief: manier waarop je denkt
over jezelf en de wereld
(waarneming, emoties, godsdienst)
expliciet: makkelijk herkenbaar
impliciet: moeilijk herkenbaar
cultuur is:
- Een door een gemeenschap gedeeld systeem
- Van waarden, normen, ideeën, attitudes, gedragingen, communicatiemiddelen en de
producten ervan
- Die van generatie op generatie worden opgeleverd
Cultuur is gedeeld:
- Voor cultuur is een groepje nodig
- De mate waarin varieert: individuele verschillen binnen eenzelfde cultuur
Cultuur is geleerd:
Wordt overgebracht door socialisatie
• Enculturatie: cultuuroverdracht in tijd (binnen eigen cultuur)
• Acculturatie: cultuuroverdracht in geografische en sociale ruimte (elementen van
andere culturen overnemen)
Hersenen zijn deel van menselijke natuur maar worden ook gevormd door culturele
ervaringen
Cultuur is dynamisch:
• Cultuur beïnvloedt gedrag en vice versa
• Een nieuwe (sub)cultuur kan zich soms snel vormen
o Vb. brieven sturen → sms’en
Cultuur is adaptief
Cultuur is de aanpassing van de menselijke soort op
ecologische, sociopolitieke en biologische factoren
• Ecocultureel perspectief: de ecologische omgeving
waarin mensen functioneren, is van invloed op de
cultuur
Vb. jagen op dieren → nomaden leven
Vb. leven in warme temperaturen → lange kleren, doek
Vb. tseetseevlieg in afrika → tast vee aan = geen melk dus moeders geven heel lang
borstvoeding dus mogen een aantal jaren geen seks hebben vanwege taboe dus
mannen mogen meer vrouwen. Kinderen zijn lang bij de moeder dus jongens hebben
weinig mannelijke trekken = groot ritueel van jongen naar man
,Wat is cultuur niet?
• Ras?
Fysieke kenmerken
→ europa vs. VS
• Nationaliteit?
Staatsburgerschap
- Vaak dezelfde cultuur maar : ook heterogeniteit
o Cultuur kan nationaliteiten overstijgen
- In crosscultureel onderzoek vaak vergelijking van landen
Etnocentrisme
Etnocentrisme = de houding waarbij de eigen omgeving, het eigen volk of de eigen cultuur
bewust of onbewust als maatstaf gebruikt om de rest van de wereld te beoordelen
Is psychologie universeel of uniek aan een specifieke cultuur?
Twee benaderingen:
• Het absolutisme I algemene psychologie
→ mensen zijn in het algemeen gelijkaardig in psychologie
• Het relativisme I cultuurpsychologie
→ mensen verschillen in hun psychologie over culturen heen
Visie van de crossculturele psychologie?
Onderzoeken in welke mate er gelijkenissen zijn over culturen heen
Absolutisme
• Psychologie wordt niet beïnvloed door de culturele context
• Extreem universele aanpak, zoeken naar psychologische functies die geheel
cultuurvrij zijn
Vb. test voor kleurenblindheid
Gematigd absolutisme
Erkenning van gelijkenissen en verschillen:
• Psychologische fenomenen zijn ongeveer gelijk in alle culturen
• De manifestatie, de interpretatie ervan kan wel verschillen van cultuur tot cultuur
Vb. boer : universeel maar interpretatie hangt wel af van culturen
Relativisme
• Er bestaat geen contextvrije psychologie
• Iedereen maakt deel uit van één of meerdere culturen
• Menselijke psychologie kan slechts begrepen worden binnen de context van de
cultuur waarin het verschijnt
Vb. non-verbaal gedrag
Gematigd relativisme
• In extremis
Te verschillend om te kunnen interageren?
Algemene morele standaarden en wetgevingen?
• Niet vergeten dat we over culturen heen ook enorm veel gemeen hebben
→ erkenning van gelijkenissen en verschillen
, Crossculturele psychologie
Bestudeert de mate waarin onze gevoelens, gedachten en gedragingen beïnvloed worden
door onze cultuur
• In veel onderzoek centrale vraag: absoluut of relatief?
• Zorg dat je dit kunt herkennen in de onderzoeken
• Vaak elementen van beide: gematigde vorm van absolutisme/relativisme
Onderzoeksmethoden
Samenstelling van de steekproef
Methodes:
Random sampling
- Willekeurig, toevallig
- Het bekijken van verspreiding kenmerken over groepen zonder duidelijk
verwachtingspatroon
Voorbeeld relatietevredenheid
- Culturen: willekeurig 20 landen selecteren
- Deelnemers: willekeurig voor elke cultuur 500 koppels selecteren uit de
huwelijksregisters
Systematische sampling
- Met vooraf bedachte systematiek
- Het selecteren van groepen op basis van theoretische veronderstelling
Voorbeeld relatietevredenheid
- Culturen: vergelijken van cultuur met persoonlijke partnerkeuze vs. Cultuur met
gearrangeerde huwelijken
- Deelnemers: per cultuur 10 koppels in categorie pas getrouwd, 10/20/30/40 jaar
getrouwd
Convenience sampling
- Gemakkelijk
- Deelnemers zijn diegenen die je gemakkelijk kan bereiken of die zelf interesse
hebben in het thema
Voorbeeld relatietevredenheid
- Cultuur: vergelijken van belgië met canada (want daar heb ik collega’s die interesse
hebben om mee te doen)
- Deelnemers: alle ouders van een bepaalde school, alle koppels die reageren op een
advertentie of flyer
Aandachtspunten
- Wees je bewust van elke keuze en welke invloed die kan hebben op je resultaten
- Generaliseerbaarheid
- Vergelijkbaarheid: deelnemersgroep moet gelijkaardig zijn in de verschillende
culturen
Belang van culturele kennis
• Je eigen cultuurervaringen niet generaliseren
• Wees bewust van de waarden en geloofsovertuigingen in de cultuur die je
onderzoekt → schakel een insider in!
Cultuur
Gebiedsomschrijving en geschiedenis
Cultuurverschillen én gelijkenissen onderzoeken in psychologische fenomenen: voelen,
denken en doen
- A long past, but only a short history
- Sterke groei na WOII
- Methodologische moeilijkheden
Belang crossculturele psychologie
Een derde van de bevolking in België is van buitenlandse herkomst of heeft buitenlandse
nationaliteit.
- White
- Educated
- Industrialized
- Rich
- Democratic
→ veel psychologisch onderzoek is ‘weird’ : onderzoek afgenomen bij blanke, rijke,..
• Besef eigen culturen: cultuur beïnvloedt anderen eigen cultuur ‘onzichtbaar’
• Waardering en respect voor andere culturen (over anders)
• Cultuur kan gevoelig onderwerp zijn vb. in china onbeleefd om in de ogen aan te
kijken
Confirmation bias
- Voorkeur voor bevestiging
- Zoeken naar wat de eigen overtuiging bevestigd, negeren naar wat de eigen
overtuiging tegenspreekt
- Diversiteit = verrijking = bedreiging
Wat is cultuur?
Honderden definities van cultuur
Interpretatie kan breed of eng zijn:
• Brede zin
o Natuur tegenover cultuur: dat wat de mens schept
• Enge zin
o Kunstuitingen, bedrijfscultuur, jongerencultuur
Tylor: een door de mens verworven complex geheel dat kennis, geloof, kunst, moraal,
wetten, gebruiken en alle andere capactiteiten en gewoontes bevat
Herskovits: het deel van de menselijke omgeving dat door mensen gemaakt is
- Materie (objectief aspect) bv. Voeding, kunst,..
- Immaterie (subjectief aspect) bv. Verkeersregels,..
De culturele dimensies volgens Hofstede
Cultuur is de collectieve mentale programmering,
die de leden van één groep of categorie mensen
onderscheidt van die van een andere.
, materieel: makkelijkst herkenbaar
sociaal: normen, waarden
subjectief: manier waarop je denkt
over jezelf en de wereld
(waarneming, emoties, godsdienst)
expliciet: makkelijk herkenbaar
impliciet: moeilijk herkenbaar
cultuur is:
- Een door een gemeenschap gedeeld systeem
- Van waarden, normen, ideeën, attitudes, gedragingen, communicatiemiddelen en de
producten ervan
- Die van generatie op generatie worden opgeleverd
Cultuur is gedeeld:
- Voor cultuur is een groepje nodig
- De mate waarin varieert: individuele verschillen binnen eenzelfde cultuur
Cultuur is geleerd:
Wordt overgebracht door socialisatie
• Enculturatie: cultuuroverdracht in tijd (binnen eigen cultuur)
• Acculturatie: cultuuroverdracht in geografische en sociale ruimte (elementen van
andere culturen overnemen)
Hersenen zijn deel van menselijke natuur maar worden ook gevormd door culturele
ervaringen
Cultuur is dynamisch:
• Cultuur beïnvloedt gedrag en vice versa
• Een nieuwe (sub)cultuur kan zich soms snel vormen
o Vb. brieven sturen → sms’en
Cultuur is adaptief
Cultuur is de aanpassing van de menselijke soort op
ecologische, sociopolitieke en biologische factoren
• Ecocultureel perspectief: de ecologische omgeving
waarin mensen functioneren, is van invloed op de
cultuur
Vb. jagen op dieren → nomaden leven
Vb. leven in warme temperaturen → lange kleren, doek
Vb. tseetseevlieg in afrika → tast vee aan = geen melk dus moeders geven heel lang
borstvoeding dus mogen een aantal jaren geen seks hebben vanwege taboe dus
mannen mogen meer vrouwen. Kinderen zijn lang bij de moeder dus jongens hebben
weinig mannelijke trekken = groot ritueel van jongen naar man
,Wat is cultuur niet?
• Ras?
Fysieke kenmerken
→ europa vs. VS
• Nationaliteit?
Staatsburgerschap
- Vaak dezelfde cultuur maar : ook heterogeniteit
o Cultuur kan nationaliteiten overstijgen
- In crosscultureel onderzoek vaak vergelijking van landen
Etnocentrisme
Etnocentrisme = de houding waarbij de eigen omgeving, het eigen volk of de eigen cultuur
bewust of onbewust als maatstaf gebruikt om de rest van de wereld te beoordelen
Is psychologie universeel of uniek aan een specifieke cultuur?
Twee benaderingen:
• Het absolutisme I algemene psychologie
→ mensen zijn in het algemeen gelijkaardig in psychologie
• Het relativisme I cultuurpsychologie
→ mensen verschillen in hun psychologie over culturen heen
Visie van de crossculturele psychologie?
Onderzoeken in welke mate er gelijkenissen zijn over culturen heen
Absolutisme
• Psychologie wordt niet beïnvloed door de culturele context
• Extreem universele aanpak, zoeken naar psychologische functies die geheel
cultuurvrij zijn
Vb. test voor kleurenblindheid
Gematigd absolutisme
Erkenning van gelijkenissen en verschillen:
• Psychologische fenomenen zijn ongeveer gelijk in alle culturen
• De manifestatie, de interpretatie ervan kan wel verschillen van cultuur tot cultuur
Vb. boer : universeel maar interpretatie hangt wel af van culturen
Relativisme
• Er bestaat geen contextvrije psychologie
• Iedereen maakt deel uit van één of meerdere culturen
• Menselijke psychologie kan slechts begrepen worden binnen de context van de
cultuur waarin het verschijnt
Vb. non-verbaal gedrag
Gematigd relativisme
• In extremis
Te verschillend om te kunnen interageren?
Algemene morele standaarden en wetgevingen?
• Niet vergeten dat we over culturen heen ook enorm veel gemeen hebben
→ erkenning van gelijkenissen en verschillen
, Crossculturele psychologie
Bestudeert de mate waarin onze gevoelens, gedachten en gedragingen beïnvloed worden
door onze cultuur
• In veel onderzoek centrale vraag: absoluut of relatief?
• Zorg dat je dit kunt herkennen in de onderzoeken
• Vaak elementen van beide: gematigde vorm van absolutisme/relativisme
Onderzoeksmethoden
Samenstelling van de steekproef
Methodes:
Random sampling
- Willekeurig, toevallig
- Het bekijken van verspreiding kenmerken over groepen zonder duidelijk
verwachtingspatroon
Voorbeeld relatietevredenheid
- Culturen: willekeurig 20 landen selecteren
- Deelnemers: willekeurig voor elke cultuur 500 koppels selecteren uit de
huwelijksregisters
Systematische sampling
- Met vooraf bedachte systematiek
- Het selecteren van groepen op basis van theoretische veronderstelling
Voorbeeld relatietevredenheid
- Culturen: vergelijken van cultuur met persoonlijke partnerkeuze vs. Cultuur met
gearrangeerde huwelijken
- Deelnemers: per cultuur 10 koppels in categorie pas getrouwd, 10/20/30/40 jaar
getrouwd
Convenience sampling
- Gemakkelijk
- Deelnemers zijn diegenen die je gemakkelijk kan bereiken of die zelf interesse
hebben in het thema
Voorbeeld relatietevredenheid
- Cultuur: vergelijken van belgië met canada (want daar heb ik collega’s die interesse
hebben om mee te doen)
- Deelnemers: alle ouders van een bepaalde school, alle koppels die reageren op een
advertentie of flyer
Aandachtspunten
- Wees je bewust van elke keuze en welke invloed die kan hebben op je resultaten
- Generaliseerbaarheid
- Vergelijkbaarheid: deelnemersgroep moet gelijkaardig zijn in de verschillende
culturen
Belang van culturele kennis
• Je eigen cultuurervaringen niet generaliseren
• Wees bewust van de waarden en geloofsovertuigingen in de cultuur die je
onderzoekt → schakel een insider in!
