Leerdoelen richtvragen week 1 t/m 6
Richtvragen week 1:
Het hoorcollege:
a) Wat houdt het M(issing) W(hite) W(oman) S(yndrome) in?
Missing white woman syndrome
Ook wel: missing pretty girl syndrome, is een begrip dat gebruikt wordt om de
disproprotionele mediaberichtgeving voor de vrouwelijke slachtoffers te beschrijven.
Het geslacht, ras, relatieve aantrekkelijkheid en leeftijd van het ‘belaagde jonge
meisje’-stereotype resulteert in verhoudingsgewijs meer aandacht in de media en
leidt soms ook tot meer dan gemiddelde inspanningen in het opsporingsonderzoek.
b) Geef een voorbeeld van het MWWS.
De politie heeft in de zaak van Natalee Hollaway veel inspanningen gedaan om
achter de waarheid te komen. De politie kreeg druk van buiten af en de media. Die
inspanningen hangen samen met de missing white woman syndrome. Het gevaar bij
dit soort onderzoeken is dat de politie koste wat het kost de dader wil vinden. Het kan
er toe leiden dat het oplossen van de zaak dus belangrijker wordt dan achter de
waarheid te komen. Een donkere, latina of aziatische vrouw zou deze aandacht niet
snel krijgen.
c) Wat wordt verstaan onder (factoren van) stafrechtelijke ruis?
Ruisfactoren kunnen er voor zorgen dat het strafrechtelijk onderzoek een
ongewenste wending neemt en dit sleept dus mee in de veroordeling.
d) Noem twee voorbeelden waarbij ‘strafrechtelijke’ ruis de waarde van het bewijs
kan aantasten.
a) Ruisfactoren:
- Bewijzen
- Waarnemen
- Beinvloeden
- Verhoren
Waarnemen
(Als ruisfactor)
= Ook het waarnemen kan in een strafzaak voor problemen leiden. Dingen kunnen
gemist worden of niet opmerken. We zien nooit het hele plaatje.
Bijvoorbeeld Weapon-focus fenomeen
- Onze waarneming is altijd beperkt en wordt gestuurd door emoties.
- Wij nemen selectief waar en daarom missen wij ook informatie.
Voorbeeld: in een levensgevaarlijke situatie wordt er een wapen op je gericht. Je bent
door de schrik alleen maar gefocust op dat wapen en je neemt niets meer waar. Het
kan er toe leiden dat je getuigenverklaring minder waardevol wordt. In emotionele
toestand worden de waarnemingsprestates peperkt/
Herinneren
(als ruisfactor)
= het geheugen kan vervormen doordat het wordt beïnvloed door alles wat we na het
bewuste feit hebben waargenomen en ervaren. De herinnering aan een bepaalde
gebeurtenis verandert hierdoor en verliest zijn nauwkeurigheid en betrouwbaarheid.
Ons geheugen werkt niet perfect. Het is geen systeem dat als een harde schijf
, informatie bewaard.
Bijvoorbeeld
- Getuigenverklaring kan onvolledig en zelfs onjuist zijn. Ook dit veroorzaakt
strafrechtelijke ruis.
Wat is het nut van de rechtspsychologie?
Belang van rechtspsychologie
Rechtspsychologen kan een bijdragen leveren aan het nemen van beslissingen
binnen de strafprocedure die op een zo stevig mogelijke wijze zijn verankerd in de
bewijsmiddelen. Bewijsmiddelen zullen met behulp van rechtspsychologische
instrumenten steeds getoetst moeten worden op de wijze waarop deze zijn
veranderd/verbonden zijn in de werkelijkheid.
Boek Merkelbach hoofdstuk 2
a) Kunnen leugendetectors zoals de Computer Voice Stress Analyzer of de
Psychological Stress Evaluator leugens op het spoor komen en aldus
strafrechtelijke ruis voorkomen ?
Sommige bedrijven beweren dat je leugenaars kunt ontmaskeren door te letten op
hun stem. De stem van iemand die de waarheid spreekt klinkt hoger dan de stem van
iemand die liegt zeggen ze. De bedrijven fabriceren apparaten die dat meten.
Bij een gewone leugendetector is medewerking van de verdachte vereist, maar een
stemanalyse speelt zich in het verborgene af. Je kan een stamanalyse uitvoeren
zonder dat de verdachte het door heeft. In de meeste uiteenlopende situaties kan dat
van pas komen. Bijvoorbeeld bij het uithoren van echtgenoten die opvallend vaak
moeten overwerken. (p. 22 - 24)
b) Kun je een leugenachtige verklaring vooral herkennen aan de vorm of de
inhoud?
Wie anderen wil betrappen op leugens, doet er goed aan om naar de inhoud te
kijken, niet naar de vorm. De vorm is stemhoogte, gebaren, wegkijken, friemelen.
Kortom: hoe iemand iets zegt. De inhoud is wat iemand zegt. Daar kun je als
rechercheur iets mee (p. 30)
c) Wat houdt de “truth-bias” in:
Mensen geloven vaker dat anderen de waarheid vertellen dan dat ze liegen. (p. 27)
d) Waar is in feite het succes van stemanalyseapparaten op gebaseerd en hoe
wordt dit effect genoemd?
De successen stoelen niet op de technische kwaliteiten van het apparaat, maar op de
intimiderende werking ervan. Dat heet het Bogus pipeline-effect. (p.31 – 32)
e) Waarom willen mensen graag geloven in de ontmaskerende werking van
leugendetectoren zoals stemanalyse-apparaten?
De kern van de zaak is dat mensen graag willen geloven dat er apparaten bestaan
waarmee je slechteriken kunt ontmaskeren. We willen leven in een overzichtelijke
wereld, een wereld waarin schurken een duidelijk kainsteken hebben. Al zien we dat
teken niet onmiddellijk, net een apparaat niet het toch zichtbaar te kunnen leveren,
zal juichend worden onthaald. Het aantrekkelijke eraan is dat je er quasi objectieve
argumenteren aan kunt ontlenen waarmee je intuïtie te rechtvaardigen valt.
Apparaten als protheses van onze morele intuïtie. (p. 35)
Week 2
, Het hoorcollege:
a) Wat wordt verstaan onder een goed verhaal?
Goed verhaal (2)
Wat is een goed verhaal?
Een goed verhaal beschrijft niet alleen hoe het delict gepleegd wordt en door wie,
maar legt ook uit hoe de dader onder de gegeven omstandigheden in zodanige
lichamelijke en geestelijke toestanden kon komen dat hij het delict pleegde.
Het idee moet ontstaan: “Dit soort mensen doet onder deze omstandigheden dit soort
dingen.” Het gaat erom dat mensen zich herkennen in een verhaal.
b) Wat wordt verstaan onder de theorie van Verhaal en Verankering?
Een goed verhaal moet onderbouwd worden met feiten en bewijsmiddelen. Dit wordt
de verankering genoemd.
c) Leg de stelling uit, dat een goed verhaal de helft van een veroordeling is.
Een goed verhaal van het openbaar ministerie is het halve bewijs, de andere helft
wordt gevormd door verankering van elementen van dat verhaal in de werkelijkheid
met behulp van bewijsmiddelen. Valkuil: een goed verhaal kan feitelijk en geheel
onjuist zijn en uiteindelijk gaat niet om een goed verhaal, maar om een verhaal dat
waar is en dat verankerd is in de werkelijkheid. Dit is beslissend voor de
bruikbaarheid van het bewijs.
d) Verklaar waarom in de zaak-Rijkbloem iemand veroordeeld werd ondanks het
gebrekkige bewijs.
Het verhaal van de moeder van Nicole klinkt veel aannemelijker, dan het minder
goede verhaal van Rijkbloem. Toch, kan het verhaal van Rijkbloem wel juist zijn.
Het werkcollege:
a) Wat is tunnelvisie en leg uit waarom in de Appelschase babymoord-zaak
mogelijk sprake is van dit fenomeen?
- Definities:
de eenzijdige blik tijden het opsporingsonderzoek waarbij mogelijke alternatieven
over het hoofd worden gezien of worden weggeredeneerd om zo de eigen
veronderstellingen in stand te houden.
- Het verlies van een objectieve blik waardoor alternatieve scenario’s niet onder
ogen worden gezien
- Een te sterke focus op slechts een verdachte, waarbij onvoldoende oog is voor
andere mogelijke verdachte of scenario’s
- Het consistent toewerken naar de veroordeling van verdachten, dat pas negatief
uitpakt als een andere plausibele verdachte geen aandacht krijgt of als er wel
naar bevestigend bewijs wordt gezocht maar niet naar ontlastend bewijs, of als
dan niet bewust ontlastend bewijs wordt weggelaten
- Een (cognitieve) strategie om te kunnen omgaan met een grote hoeveelheid
informatie in complexe situaties.
Kortom: het onschuldscenario van een bepaalde partij wordt volkomen genegeerd.
Het daarbij behorende verhaal van de wederpartij is voor de politie erg onaannemelijk
dat verdere onderzoek niet plaatsvindt. Dit wordt ook wel tunnelvisie genoemd.
Richtvragen week 1:
Het hoorcollege:
a) Wat houdt het M(issing) W(hite) W(oman) S(yndrome) in?
Missing white woman syndrome
Ook wel: missing pretty girl syndrome, is een begrip dat gebruikt wordt om de
disproprotionele mediaberichtgeving voor de vrouwelijke slachtoffers te beschrijven.
Het geslacht, ras, relatieve aantrekkelijkheid en leeftijd van het ‘belaagde jonge
meisje’-stereotype resulteert in verhoudingsgewijs meer aandacht in de media en
leidt soms ook tot meer dan gemiddelde inspanningen in het opsporingsonderzoek.
b) Geef een voorbeeld van het MWWS.
De politie heeft in de zaak van Natalee Hollaway veel inspanningen gedaan om
achter de waarheid te komen. De politie kreeg druk van buiten af en de media. Die
inspanningen hangen samen met de missing white woman syndrome. Het gevaar bij
dit soort onderzoeken is dat de politie koste wat het kost de dader wil vinden. Het kan
er toe leiden dat het oplossen van de zaak dus belangrijker wordt dan achter de
waarheid te komen. Een donkere, latina of aziatische vrouw zou deze aandacht niet
snel krijgen.
c) Wat wordt verstaan onder (factoren van) stafrechtelijke ruis?
Ruisfactoren kunnen er voor zorgen dat het strafrechtelijk onderzoek een
ongewenste wending neemt en dit sleept dus mee in de veroordeling.
d) Noem twee voorbeelden waarbij ‘strafrechtelijke’ ruis de waarde van het bewijs
kan aantasten.
a) Ruisfactoren:
- Bewijzen
- Waarnemen
- Beinvloeden
- Verhoren
Waarnemen
(Als ruisfactor)
= Ook het waarnemen kan in een strafzaak voor problemen leiden. Dingen kunnen
gemist worden of niet opmerken. We zien nooit het hele plaatje.
Bijvoorbeeld Weapon-focus fenomeen
- Onze waarneming is altijd beperkt en wordt gestuurd door emoties.
- Wij nemen selectief waar en daarom missen wij ook informatie.
Voorbeeld: in een levensgevaarlijke situatie wordt er een wapen op je gericht. Je bent
door de schrik alleen maar gefocust op dat wapen en je neemt niets meer waar. Het
kan er toe leiden dat je getuigenverklaring minder waardevol wordt. In emotionele
toestand worden de waarnemingsprestates peperkt/
Herinneren
(als ruisfactor)
= het geheugen kan vervormen doordat het wordt beïnvloed door alles wat we na het
bewuste feit hebben waargenomen en ervaren. De herinnering aan een bepaalde
gebeurtenis verandert hierdoor en verliest zijn nauwkeurigheid en betrouwbaarheid.
Ons geheugen werkt niet perfect. Het is geen systeem dat als een harde schijf
, informatie bewaard.
Bijvoorbeeld
- Getuigenverklaring kan onvolledig en zelfs onjuist zijn. Ook dit veroorzaakt
strafrechtelijke ruis.
Wat is het nut van de rechtspsychologie?
Belang van rechtspsychologie
Rechtspsychologen kan een bijdragen leveren aan het nemen van beslissingen
binnen de strafprocedure die op een zo stevig mogelijke wijze zijn verankerd in de
bewijsmiddelen. Bewijsmiddelen zullen met behulp van rechtspsychologische
instrumenten steeds getoetst moeten worden op de wijze waarop deze zijn
veranderd/verbonden zijn in de werkelijkheid.
Boek Merkelbach hoofdstuk 2
a) Kunnen leugendetectors zoals de Computer Voice Stress Analyzer of de
Psychological Stress Evaluator leugens op het spoor komen en aldus
strafrechtelijke ruis voorkomen ?
Sommige bedrijven beweren dat je leugenaars kunt ontmaskeren door te letten op
hun stem. De stem van iemand die de waarheid spreekt klinkt hoger dan de stem van
iemand die liegt zeggen ze. De bedrijven fabriceren apparaten die dat meten.
Bij een gewone leugendetector is medewerking van de verdachte vereist, maar een
stemanalyse speelt zich in het verborgene af. Je kan een stamanalyse uitvoeren
zonder dat de verdachte het door heeft. In de meeste uiteenlopende situaties kan dat
van pas komen. Bijvoorbeeld bij het uithoren van echtgenoten die opvallend vaak
moeten overwerken. (p. 22 - 24)
b) Kun je een leugenachtige verklaring vooral herkennen aan de vorm of de
inhoud?
Wie anderen wil betrappen op leugens, doet er goed aan om naar de inhoud te
kijken, niet naar de vorm. De vorm is stemhoogte, gebaren, wegkijken, friemelen.
Kortom: hoe iemand iets zegt. De inhoud is wat iemand zegt. Daar kun je als
rechercheur iets mee (p. 30)
c) Wat houdt de “truth-bias” in:
Mensen geloven vaker dat anderen de waarheid vertellen dan dat ze liegen. (p. 27)
d) Waar is in feite het succes van stemanalyseapparaten op gebaseerd en hoe
wordt dit effect genoemd?
De successen stoelen niet op de technische kwaliteiten van het apparaat, maar op de
intimiderende werking ervan. Dat heet het Bogus pipeline-effect. (p.31 – 32)
e) Waarom willen mensen graag geloven in de ontmaskerende werking van
leugendetectoren zoals stemanalyse-apparaten?
De kern van de zaak is dat mensen graag willen geloven dat er apparaten bestaan
waarmee je slechteriken kunt ontmaskeren. We willen leven in een overzichtelijke
wereld, een wereld waarin schurken een duidelijk kainsteken hebben. Al zien we dat
teken niet onmiddellijk, net een apparaat niet het toch zichtbaar te kunnen leveren,
zal juichend worden onthaald. Het aantrekkelijke eraan is dat je er quasi objectieve
argumenteren aan kunt ontlenen waarmee je intuïtie te rechtvaardigen valt.
Apparaten als protheses van onze morele intuïtie. (p. 35)
Week 2
, Het hoorcollege:
a) Wat wordt verstaan onder een goed verhaal?
Goed verhaal (2)
Wat is een goed verhaal?
Een goed verhaal beschrijft niet alleen hoe het delict gepleegd wordt en door wie,
maar legt ook uit hoe de dader onder de gegeven omstandigheden in zodanige
lichamelijke en geestelijke toestanden kon komen dat hij het delict pleegde.
Het idee moet ontstaan: “Dit soort mensen doet onder deze omstandigheden dit soort
dingen.” Het gaat erom dat mensen zich herkennen in een verhaal.
b) Wat wordt verstaan onder de theorie van Verhaal en Verankering?
Een goed verhaal moet onderbouwd worden met feiten en bewijsmiddelen. Dit wordt
de verankering genoemd.
c) Leg de stelling uit, dat een goed verhaal de helft van een veroordeling is.
Een goed verhaal van het openbaar ministerie is het halve bewijs, de andere helft
wordt gevormd door verankering van elementen van dat verhaal in de werkelijkheid
met behulp van bewijsmiddelen. Valkuil: een goed verhaal kan feitelijk en geheel
onjuist zijn en uiteindelijk gaat niet om een goed verhaal, maar om een verhaal dat
waar is en dat verankerd is in de werkelijkheid. Dit is beslissend voor de
bruikbaarheid van het bewijs.
d) Verklaar waarom in de zaak-Rijkbloem iemand veroordeeld werd ondanks het
gebrekkige bewijs.
Het verhaal van de moeder van Nicole klinkt veel aannemelijker, dan het minder
goede verhaal van Rijkbloem. Toch, kan het verhaal van Rijkbloem wel juist zijn.
Het werkcollege:
a) Wat is tunnelvisie en leg uit waarom in de Appelschase babymoord-zaak
mogelijk sprake is van dit fenomeen?
- Definities:
de eenzijdige blik tijden het opsporingsonderzoek waarbij mogelijke alternatieven
over het hoofd worden gezien of worden weggeredeneerd om zo de eigen
veronderstellingen in stand te houden.
- Het verlies van een objectieve blik waardoor alternatieve scenario’s niet onder
ogen worden gezien
- Een te sterke focus op slechts een verdachte, waarbij onvoldoende oog is voor
andere mogelijke verdachte of scenario’s
- Het consistent toewerken naar de veroordeling van verdachten, dat pas negatief
uitpakt als een andere plausibele verdachte geen aandacht krijgt of als er wel
naar bevestigend bewijs wordt gezocht maar niet naar ontlastend bewijs, of als
dan niet bewust ontlastend bewijs wordt weggelaten
- Een (cognitieve) strategie om te kunnen omgaan met een grote hoeveelheid
informatie in complexe situaties.
Kortom: het onschuldscenario van een bepaalde partij wordt volkomen genegeerd.
Het daarbij behorende verhaal van de wederpartij is voor de politie erg onaannemelijk
dat verdere onderzoek niet plaatsvindt. Dit wordt ook wel tunnelvisie genoemd.
