Eindterm 4 (de mens en de omgeving)
Zichzelf tot de wereld verhouden: hoe mensen in het leven in contact staan met hun omgeving.
Mensen kunnen reflecteren (excentrisch). Dit zorgt voor de vraag of ze het goede leven leven.
Om die vraag te kunnen weten moeten we weten wat het goede leven is.
Cassirer: De mens is een animal symbolicum. Tekens en taal stellen ons in staat tot reflectie.
Nietzsche: De mens is het niet-vastgestelde dier. We hebben geen instinct en dat maakt keuzes
moeilijk. De mens is een ziek dier.
Socrates: Het niet onderzochte leven is het niet waard om geleefd te worden. Het leven kan niks
waard zijn als het subject niet weet hoer er geleefd moet worden.
De vrije markt is geen moreel, cultureel of ideologisch neutraal systeem.
Eindterm 5 (Martha Nussbaum)
Het Bruto Nationaal Product wordt vaak gebruikt om landen te vergelijken op het gebied van
geluk en succes. Nussbaum vindt dat dit niet de juiste manier is, omdat er geen rekening wordt
gehouden met bijvoorbeeld:
• Bestaansminimum
• Alfabetisering
• De positie van vrouwen
Nussbaum is voor de capability approach. Een land is geslaagd als mensen capabilities kunnen
ontwikkelen. De capabilities:
• Leven
• Lichamelijke gezondheid
• Lichamelijke integeriteit
• Zintuigelijke waarneming
• Emoties
• Plannen maken
• Relaties met anderen kunnen en mogen hebben
• Andere soorten
• Spel
• Zeggenschap over de eigen omgeving
Kritiek op de capability approach:
• Uitgaan van keuzevrijheid is typisch westers
• Er zijn condities die niet ongedaan kunnen worden en plichten zijn (een kind hebben)
• De instituties die de capabilites mogelijk moeten maken hebben een tegenprestatie nodig en
beperken ons daar dus ook mee.
,Eindterm 6 (Plato)
Plato’s kritiek op de democratie: democratie brengt het goede leven niet dichterbij. Het volk is
namelijk niet in staat om voor het algemeen belang te kiezen. Ze kiezen grotendeels voor eigen
lusten en verlangens in plaats van wijsheid. De filosofen kiezen wel voor wijsheid. Daarom
wordt Plato’s ideale staat geregeerd door filosofenkoningen.
• Utopie: er wordt geregeerd uit wijsheid, iedereen vaste taak, stabiele samenleving
• Dystopie: geen keuzevrijheid
• Dystopie volgens Karl Popper: er is maar een waarheid toegestaan en dat is slecht, want dan
is er geen twijfel over het goede leven mogelijk.
Ziel Lichamelijk In de polis Deugd (Aristoteles)
Denkend-
Hoofd Filosofenkoningen Bedachtzaamheid
schouwend
Thymetisch-
Borst Strijders, ridders Dapperheid
eergevoelig
Vegetatief-
Buik Boeren, arbeiders Matigheid
verlangend
Eindterm 7 (Aristoteles)
De rede stelt de mens in staat te handelen. (logos)
De deugd (arète) maakt het mogelijk om goed te handelen. (energeia)
Handelen: het in werking zijn van de zielkrachten met intentie.
Een goed deugdzaam leven is niet mogelijk zonder genot.
Eudaimonia: verwezenlijken wat je in potentie bent. Mensen moeten met deugden hun doel
vervullen en dat zorgt voor geluk. Om je potentie te volbrengen moet je gebruik maken van de
rede en dit doen de aristocraten in de polis.
Goede staatsvorm + eigen belang = slechte staatsvorm
Monarchie + eigen belang = tirannie
Aristocratie + eigen belang = oligarchie
Politeia + eigen belang = democratie
Eindterm 8 (Aristoteles)
Dianoëthische deugden: sturen het juiste denken (denkende deel van de ziel)
Ethische deugden: sturen het juiste handelen (strevende deel van de ziel)
Een deugd houdt het juiste midden tussen extremen (de gulden middenweg).
,Doordat het juiste midden bij iedereen ergens anders ligt, is er een samenwerking van de
ethische en de dianoëthische deugden nodig.
, Volkomen deugd: in harmonie met zichzelf en het welzijn van de mens
Eudaimonia (het streven naar geluk) valt dus samen met wat goed is door deze definitie van
volkomen deugd.
Niet iedereen kan de volkomen deugd behalen, want niet iedereen beschikt over de ethische
deugden en de praktische wijsheid (rechtvaardigheid). Dit is dus niet weggelegd voor de massa.
Degene die de tegengestelde verlangens van zichzelf (koekjes eten en af willen vallen) weet te
balanceren leeft het goede leven en is door om te gaan met deze tegenstellingen een vriend
voor zichzelf, omdat hij weet wat goed voor zichzelf is.
Eindterm 9 (Aristoteles)
Het goede leven is geen zaak van een enkeling en alleen niet te bereiken. De volkomen deugd
gaat namelijk over hoe je bent in verhouding tot je medemens. De mens heeft de gemeenschap
nodig, zooion politicon.
De wet bestaat uit regels die een deugdzaam mens toch al wil volgen en het heeft dus geen
invloed op de vrijheid van de mens. Je volgt de wet, omdat je jezelf erin herkent.
Eindterm 10
• Relaties -> Aristoteles: zooion politikon, Plato: individu als deel van de samenleving
• Instituties -> Aristoteles: wet beperkt de vrijheid niet
• Lichaam -> lichamelijke driften onderdrukken
• Natuur -> waar we ons bevinden, de mens nog niet als heerser van de natuur en ongelijkheid
is deel van de natuur
• Zin -> de filosofie maakt het leven zinvol (eudaimonia en filosofenkoningen)
Eindterm 11 (Aristoteles)
Een karakterhouding onderscheidt zich van emoties en vermogens, omdat emoties en
vermogens tijdelijk en niet bewust gekozen zijn. Je kiest hoe je je tot emoties verhoudt.
Kenmerken van de juiste karakterhouding:
• Weten wat je doet
• Handelingen kiezen omwille van de handeling zelf
• Handelen vanuit een vaste, onveranderlijke innerlijke houding
Voortreffelijkheid is een karakterhouding. Voortreffelijkheid is gericht op het juiste midden. Er
zijn veel manieren om van het midden af te wijken en maar één manier plek die het ware
midden is.
Zichzelf tot de wereld verhouden: hoe mensen in het leven in contact staan met hun omgeving.
Mensen kunnen reflecteren (excentrisch). Dit zorgt voor de vraag of ze het goede leven leven.
Om die vraag te kunnen weten moeten we weten wat het goede leven is.
Cassirer: De mens is een animal symbolicum. Tekens en taal stellen ons in staat tot reflectie.
Nietzsche: De mens is het niet-vastgestelde dier. We hebben geen instinct en dat maakt keuzes
moeilijk. De mens is een ziek dier.
Socrates: Het niet onderzochte leven is het niet waard om geleefd te worden. Het leven kan niks
waard zijn als het subject niet weet hoer er geleefd moet worden.
De vrije markt is geen moreel, cultureel of ideologisch neutraal systeem.
Eindterm 5 (Martha Nussbaum)
Het Bruto Nationaal Product wordt vaak gebruikt om landen te vergelijken op het gebied van
geluk en succes. Nussbaum vindt dat dit niet de juiste manier is, omdat er geen rekening wordt
gehouden met bijvoorbeeld:
• Bestaansminimum
• Alfabetisering
• De positie van vrouwen
Nussbaum is voor de capability approach. Een land is geslaagd als mensen capabilities kunnen
ontwikkelen. De capabilities:
• Leven
• Lichamelijke gezondheid
• Lichamelijke integeriteit
• Zintuigelijke waarneming
• Emoties
• Plannen maken
• Relaties met anderen kunnen en mogen hebben
• Andere soorten
• Spel
• Zeggenschap over de eigen omgeving
Kritiek op de capability approach:
• Uitgaan van keuzevrijheid is typisch westers
• Er zijn condities die niet ongedaan kunnen worden en plichten zijn (een kind hebben)
• De instituties die de capabilites mogelijk moeten maken hebben een tegenprestatie nodig en
beperken ons daar dus ook mee.
,Eindterm 6 (Plato)
Plato’s kritiek op de democratie: democratie brengt het goede leven niet dichterbij. Het volk is
namelijk niet in staat om voor het algemeen belang te kiezen. Ze kiezen grotendeels voor eigen
lusten en verlangens in plaats van wijsheid. De filosofen kiezen wel voor wijsheid. Daarom
wordt Plato’s ideale staat geregeerd door filosofenkoningen.
• Utopie: er wordt geregeerd uit wijsheid, iedereen vaste taak, stabiele samenleving
• Dystopie: geen keuzevrijheid
• Dystopie volgens Karl Popper: er is maar een waarheid toegestaan en dat is slecht, want dan
is er geen twijfel over het goede leven mogelijk.
Ziel Lichamelijk In de polis Deugd (Aristoteles)
Denkend-
Hoofd Filosofenkoningen Bedachtzaamheid
schouwend
Thymetisch-
Borst Strijders, ridders Dapperheid
eergevoelig
Vegetatief-
Buik Boeren, arbeiders Matigheid
verlangend
Eindterm 7 (Aristoteles)
De rede stelt de mens in staat te handelen. (logos)
De deugd (arète) maakt het mogelijk om goed te handelen. (energeia)
Handelen: het in werking zijn van de zielkrachten met intentie.
Een goed deugdzaam leven is niet mogelijk zonder genot.
Eudaimonia: verwezenlijken wat je in potentie bent. Mensen moeten met deugden hun doel
vervullen en dat zorgt voor geluk. Om je potentie te volbrengen moet je gebruik maken van de
rede en dit doen de aristocraten in de polis.
Goede staatsvorm + eigen belang = slechte staatsvorm
Monarchie + eigen belang = tirannie
Aristocratie + eigen belang = oligarchie
Politeia + eigen belang = democratie
Eindterm 8 (Aristoteles)
Dianoëthische deugden: sturen het juiste denken (denkende deel van de ziel)
Ethische deugden: sturen het juiste handelen (strevende deel van de ziel)
Een deugd houdt het juiste midden tussen extremen (de gulden middenweg).
,Doordat het juiste midden bij iedereen ergens anders ligt, is er een samenwerking van de
ethische en de dianoëthische deugden nodig.
, Volkomen deugd: in harmonie met zichzelf en het welzijn van de mens
Eudaimonia (het streven naar geluk) valt dus samen met wat goed is door deze definitie van
volkomen deugd.
Niet iedereen kan de volkomen deugd behalen, want niet iedereen beschikt over de ethische
deugden en de praktische wijsheid (rechtvaardigheid). Dit is dus niet weggelegd voor de massa.
Degene die de tegengestelde verlangens van zichzelf (koekjes eten en af willen vallen) weet te
balanceren leeft het goede leven en is door om te gaan met deze tegenstellingen een vriend
voor zichzelf, omdat hij weet wat goed voor zichzelf is.
Eindterm 9 (Aristoteles)
Het goede leven is geen zaak van een enkeling en alleen niet te bereiken. De volkomen deugd
gaat namelijk over hoe je bent in verhouding tot je medemens. De mens heeft de gemeenschap
nodig, zooion politicon.
De wet bestaat uit regels die een deugdzaam mens toch al wil volgen en het heeft dus geen
invloed op de vrijheid van de mens. Je volgt de wet, omdat je jezelf erin herkent.
Eindterm 10
• Relaties -> Aristoteles: zooion politikon, Plato: individu als deel van de samenleving
• Instituties -> Aristoteles: wet beperkt de vrijheid niet
• Lichaam -> lichamelijke driften onderdrukken
• Natuur -> waar we ons bevinden, de mens nog niet als heerser van de natuur en ongelijkheid
is deel van de natuur
• Zin -> de filosofie maakt het leven zinvol (eudaimonia en filosofenkoningen)
Eindterm 11 (Aristoteles)
Een karakterhouding onderscheidt zich van emoties en vermogens, omdat emoties en
vermogens tijdelijk en niet bewust gekozen zijn. Je kiest hoe je je tot emoties verhoudt.
Kenmerken van de juiste karakterhouding:
• Weten wat je doet
• Handelingen kiezen omwille van de handeling zelf
• Handelen vanuit een vaste, onveranderlijke innerlijke houding
Voortreffelijkheid is een karakterhouding. Voortreffelijkheid is gericht op het juiste midden. Er
zijn veel manieren om van het midden af te wijken en maar één manier plek die het ware
midden is.
