Probleem 4: De aap uit de mouw? Autisme
Literatuur:
Kennisclip 1 & 2 Autisme
Prins, Handboek Klinische ontwikkelingspsychologie (2014). Hoofdstuk 16
Wicks- Nelson (2012). Hoofdstuk 12
Verhulst, Verheij & Danckaerts (2014) Hoofdstuk 10
Leerdoel 1: Wat is autisme, wat zijn de kenmerken van autisme?
Kennisclip 1
In DSM-4 en eerder viel autisme onder de pervasieve ontwikkelingsstoornissen. Er werd
hierbij onderscheid gemaakt tussen verschillende subgroepen (RETT, PDD-NOS, Autistische
stoornis, Asperger, Desintegratiestoornis). In de DSM-5 is de overkoepelende term Autisme
Spectrum stoornis en zijn de subgroepen vervallen. De subgroepen zijn vervallen omdat ze
nauwelijks hebben bijgedragen aan een betere passende aanpak of behandeling van ASS
(Autisme Spectrum Stoornis).
De diagnose van ASS wordt gesteld als sprake is van twee hoofdkenmerken:
Kwalitatieve beperkingen en aanhoudende beperkingen in de sociale interactie en
communicatie in meerdere situaties. Drie gebieden:
o Sociaal-emotionele wederkerigheid uiten zich vooral in de kwaliteit van
interacties en niet zozeer de kwantiteit.
o Non-verbale communicatie
o Ontwikkelen onderhouden en begrijpen van relaties
Kinderen kunnen achterstand laten zien in hun taal ontwikkeling: structurele
problemen met gesproken taal maar ook het vermogen om verbale/non-verbale
vaardigheden in te zetten voor wederzijds sociaal contact is een probleem. Kinderen
vinden doen-alsof moeilijk, taalgebruik kan te formeel zijn, geen of ongepast
oogcontact. Problemen zijn vaak in de baby tijd al aanwezig en vallen op i.v.m.
leeftijdgenoten.
Kinderen met ASS verwerken sociale prikkels op een andere manier (Bijvoorbeeld
gezichten minder goed herkennen). Problemen in de communicatie uiten zich op
verschillende gebieden:
o Non-verbaal vertraagde ontwikkeling in volgen van
hoofdbewegingen. Ook problemen in ontwikkeling van gedeelde
aandacht: het vermogen om gebaren en oogcontact te gebruiken om
ervaringen te krijgen.
o Verbaal kinderen begrijpen woorden niet of minder goed als de
voorwerpen niet aanwezig zijn. Grapjes/uitdrukkingen zijn moeilijk en
moeten aangeleerd worden.
o Taal begrip (pragmatiek) Kinderen kunnen hun communicatie
moeilijk aanpassen aan de context/gesprekpartner. Wederkerigheid en
beurtrolneming. Vasthouden aan een specifiek onderwerp of te
moeilijk taalgebruik bijvoorbeeld.
Op basis van deze problemen kun je drie subtypen onderscheiden:
, o Klassieke type lijkt onverschillig in contact en kinderen gaan erg op
in hun eigen stereotype bezigheden. Contact is hoofdzakelijk
instrumenteel.
o Passieve type kinderen gaan zelden opzoek naar contact. Maar
accepteren wel toenadering van anderen.
o Actief- bizarre type kinderen zoeken zelf contact maar doen dit op
een onaangepaste manier.
Beperkte en herhalende stereotype patronen van gedrag, belangstellingen en
activiteiten. Houden regide vast aan routines en hebben een stereotype motoriek.
Kennisclip 2
Bijkomende problemen
Over of onder gevoelig voor zintuigelijke prikkels (Hyper of hypo sensitiviteit).
Afwijkende motoriek
Onlogische angsten en driftbuien
25 tot 33% heeft ook last van epilepsie
Niet komen tot fantasiespel, vooral mechanisch functioneel spel. Wat je ziet aan
verbeeldend spel is niet echt fantasiespel maar een concrete imitatie. Kinderen die wel
in staat zijn tot verbeeldingsspel laat dit alleen zien op een eenvoudig niveau. Iets uit
het niets voorstellen lukt deze kinderen nauwelijks.
Minder creatief. Op latere leeftijd ontwikkelt dit zich tot tekorten in de sociale
verbeelding.
De bijkomende problemen kunnen verschillen per leeftijd.
Prognose
De prognose is heel stabiel maar de algemene ernst kan over de jaren afnemen. De algemene
sociale vaardigheden worden beter als ze ouder worden, maar ze komen dan ook in een
complexere sociale omgeving terecht, netto zullen ze er dus weinig op vooruitgaan. Op
taalgebied en zelfredzaamheid is wel vooruitgang.
Over het algemeen geld voor de ontwikkeling als ze voor hun 6e taal hebben ontwikkeld en
een IQ boven de 70 dit betere uitkomsten voorspelt in de volwassenheid. Algemene lange
termijn perspectief is niet positief. Maar 18% van de kinderen kan onafhankelijk wonen.
Afwijkingen in sociale ontwikkeling worden soms al bij 12 tot 18 maanden gezien. Beperkte
activiteiten en interesses worden vaak pas na 18 maanden zichtbaar. Taalachterstand in de
peuterleeftijd komt ook vaak voor. Vanaf 4 tot 12 jaar zijn kenmerken meer stabiel en
duidelijker zichtbaar. Bij een minderheid van de kinderen zien we een toename in kenmerken
omdat de overgang naar de volwassenheid moeilijk is.
Prevalentie
Tegenwoordig hoger dan vroeger. Dit is geen gevolg van de toename van het aantal kinderen
met ASS. De toename in prevalentie lijkt te komen door bredere definities, meer bekendheid
en vroegere herkenning.
, Prevalentie ligt net onder de 1% en komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes. Bij kinderen
met een VB hebben jongens 2x zo vaak ASS. Bij normale kinderen is de verhouding schever.
Jongens hebben dan 5 tot 10x zo vaak een ASS diagnose dan meisjes. Kan zijn omdat meisjes
socialer zijn dan jongens en autisme bij meisjes met een hoge intelligentie op jonge leeftijd
niet herkend wordt.
Comorbiditeit
Bij diagnostiek moet het volgende worden uitgesloten:
Verstandelijke beperking
ADHD
Taalstoornissen
Zintuigelijke beperkingen
Reactieve hechtingsstoornis
Kinderschizofrenie
OCD
TICS/ Gilles de la tourette
Angsten
Depressie
Slaapstoornis
Medische aandoening
Motoriek stoornis
Genetisch syndroom
Verschillen ADHD en ASS kenmerken:
ADHD ASS
Hyperactiviteit Hyper of hyposensitiviteit
Niet stabiel Zeer stabiel
Mindere schoolprestaties door gemiddeld Betere schoolprestaties door gemiddeld
lager I hoger IQ
Gebrek aan selectieve aandacht Te veel selectieve aandacht
Moeite met wederkerigheid en beurtrolneming in gesprekken. Bij ADHD door
impulsiviteit en bij ASS door beperkte sociaal-communicatieve vaardigheden
Moeite executieve functies
Comorbiditeit
Ontwikkeling & prognose
Prins, 2014, H16
ASS veranderd met het ouder worden en kan er dus heel anders uitzien bij baby’s, kinderen,
adolescenten en volwassenen.
Adolescentiefase/jongvolwassenheid treden er een aantal specifieke problemen op bij
minimaal 10% van de adolescenten met ASS wordt epilepsie vastgesteld en heel wat
adolescenten met ASS lijden aan depressie of angststoornissen
Algemene sociale vaardigheden van kinderen met ASS worden beter als ze ouder
worden, maar de sociale omgeving complexer
Er zijn problemen van seksuele aard. Vooral in de puberteitsfase is er sprake van
stagnatie of verslechtering van algemene toestand
Literatuur:
Kennisclip 1 & 2 Autisme
Prins, Handboek Klinische ontwikkelingspsychologie (2014). Hoofdstuk 16
Wicks- Nelson (2012). Hoofdstuk 12
Verhulst, Verheij & Danckaerts (2014) Hoofdstuk 10
Leerdoel 1: Wat is autisme, wat zijn de kenmerken van autisme?
Kennisclip 1
In DSM-4 en eerder viel autisme onder de pervasieve ontwikkelingsstoornissen. Er werd
hierbij onderscheid gemaakt tussen verschillende subgroepen (RETT, PDD-NOS, Autistische
stoornis, Asperger, Desintegratiestoornis). In de DSM-5 is de overkoepelende term Autisme
Spectrum stoornis en zijn de subgroepen vervallen. De subgroepen zijn vervallen omdat ze
nauwelijks hebben bijgedragen aan een betere passende aanpak of behandeling van ASS
(Autisme Spectrum Stoornis).
De diagnose van ASS wordt gesteld als sprake is van twee hoofdkenmerken:
Kwalitatieve beperkingen en aanhoudende beperkingen in de sociale interactie en
communicatie in meerdere situaties. Drie gebieden:
o Sociaal-emotionele wederkerigheid uiten zich vooral in de kwaliteit van
interacties en niet zozeer de kwantiteit.
o Non-verbale communicatie
o Ontwikkelen onderhouden en begrijpen van relaties
Kinderen kunnen achterstand laten zien in hun taal ontwikkeling: structurele
problemen met gesproken taal maar ook het vermogen om verbale/non-verbale
vaardigheden in te zetten voor wederzijds sociaal contact is een probleem. Kinderen
vinden doen-alsof moeilijk, taalgebruik kan te formeel zijn, geen of ongepast
oogcontact. Problemen zijn vaak in de baby tijd al aanwezig en vallen op i.v.m.
leeftijdgenoten.
Kinderen met ASS verwerken sociale prikkels op een andere manier (Bijvoorbeeld
gezichten minder goed herkennen). Problemen in de communicatie uiten zich op
verschillende gebieden:
o Non-verbaal vertraagde ontwikkeling in volgen van
hoofdbewegingen. Ook problemen in ontwikkeling van gedeelde
aandacht: het vermogen om gebaren en oogcontact te gebruiken om
ervaringen te krijgen.
o Verbaal kinderen begrijpen woorden niet of minder goed als de
voorwerpen niet aanwezig zijn. Grapjes/uitdrukkingen zijn moeilijk en
moeten aangeleerd worden.
o Taal begrip (pragmatiek) Kinderen kunnen hun communicatie
moeilijk aanpassen aan de context/gesprekpartner. Wederkerigheid en
beurtrolneming. Vasthouden aan een specifiek onderwerp of te
moeilijk taalgebruik bijvoorbeeld.
Op basis van deze problemen kun je drie subtypen onderscheiden:
, o Klassieke type lijkt onverschillig in contact en kinderen gaan erg op
in hun eigen stereotype bezigheden. Contact is hoofdzakelijk
instrumenteel.
o Passieve type kinderen gaan zelden opzoek naar contact. Maar
accepteren wel toenadering van anderen.
o Actief- bizarre type kinderen zoeken zelf contact maar doen dit op
een onaangepaste manier.
Beperkte en herhalende stereotype patronen van gedrag, belangstellingen en
activiteiten. Houden regide vast aan routines en hebben een stereotype motoriek.
Kennisclip 2
Bijkomende problemen
Over of onder gevoelig voor zintuigelijke prikkels (Hyper of hypo sensitiviteit).
Afwijkende motoriek
Onlogische angsten en driftbuien
25 tot 33% heeft ook last van epilepsie
Niet komen tot fantasiespel, vooral mechanisch functioneel spel. Wat je ziet aan
verbeeldend spel is niet echt fantasiespel maar een concrete imitatie. Kinderen die wel
in staat zijn tot verbeeldingsspel laat dit alleen zien op een eenvoudig niveau. Iets uit
het niets voorstellen lukt deze kinderen nauwelijks.
Minder creatief. Op latere leeftijd ontwikkelt dit zich tot tekorten in de sociale
verbeelding.
De bijkomende problemen kunnen verschillen per leeftijd.
Prognose
De prognose is heel stabiel maar de algemene ernst kan over de jaren afnemen. De algemene
sociale vaardigheden worden beter als ze ouder worden, maar ze komen dan ook in een
complexere sociale omgeving terecht, netto zullen ze er dus weinig op vooruitgaan. Op
taalgebied en zelfredzaamheid is wel vooruitgang.
Over het algemeen geld voor de ontwikkeling als ze voor hun 6e taal hebben ontwikkeld en
een IQ boven de 70 dit betere uitkomsten voorspelt in de volwassenheid. Algemene lange
termijn perspectief is niet positief. Maar 18% van de kinderen kan onafhankelijk wonen.
Afwijkingen in sociale ontwikkeling worden soms al bij 12 tot 18 maanden gezien. Beperkte
activiteiten en interesses worden vaak pas na 18 maanden zichtbaar. Taalachterstand in de
peuterleeftijd komt ook vaak voor. Vanaf 4 tot 12 jaar zijn kenmerken meer stabiel en
duidelijker zichtbaar. Bij een minderheid van de kinderen zien we een toename in kenmerken
omdat de overgang naar de volwassenheid moeilijk is.
Prevalentie
Tegenwoordig hoger dan vroeger. Dit is geen gevolg van de toename van het aantal kinderen
met ASS. De toename in prevalentie lijkt te komen door bredere definities, meer bekendheid
en vroegere herkenning.
, Prevalentie ligt net onder de 1% en komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes. Bij kinderen
met een VB hebben jongens 2x zo vaak ASS. Bij normale kinderen is de verhouding schever.
Jongens hebben dan 5 tot 10x zo vaak een ASS diagnose dan meisjes. Kan zijn omdat meisjes
socialer zijn dan jongens en autisme bij meisjes met een hoge intelligentie op jonge leeftijd
niet herkend wordt.
Comorbiditeit
Bij diagnostiek moet het volgende worden uitgesloten:
Verstandelijke beperking
ADHD
Taalstoornissen
Zintuigelijke beperkingen
Reactieve hechtingsstoornis
Kinderschizofrenie
OCD
TICS/ Gilles de la tourette
Angsten
Depressie
Slaapstoornis
Medische aandoening
Motoriek stoornis
Genetisch syndroom
Verschillen ADHD en ASS kenmerken:
ADHD ASS
Hyperactiviteit Hyper of hyposensitiviteit
Niet stabiel Zeer stabiel
Mindere schoolprestaties door gemiddeld Betere schoolprestaties door gemiddeld
lager I hoger IQ
Gebrek aan selectieve aandacht Te veel selectieve aandacht
Moeite met wederkerigheid en beurtrolneming in gesprekken. Bij ADHD door
impulsiviteit en bij ASS door beperkte sociaal-communicatieve vaardigheden
Moeite executieve functies
Comorbiditeit
Ontwikkeling & prognose
Prins, 2014, H16
ASS veranderd met het ouder worden en kan er dus heel anders uitzien bij baby’s, kinderen,
adolescenten en volwassenen.
Adolescentiefase/jongvolwassenheid treden er een aantal specifieke problemen op bij
minimaal 10% van de adolescenten met ASS wordt epilepsie vastgesteld en heel wat
adolescenten met ASS lijden aan depressie of angststoornissen
Algemene sociale vaardigheden van kinderen met ASS worden beter als ze ouder
worden, maar de sociale omgeving complexer
Er zijn problemen van seksuele aard. Vooral in de puberteitsfase is er sprake van
stagnatie of verslechtering van algemene toestand
