Hoofdstuk 20 Planten
20.1 Veredelen
Klassiek veredelen: veredelen van planten met behulp van selecteren en kruisen
Veredelen: De beste planten uit een groep gebruiken voor vermeerdering. Twee gewenste
eigenschappen in twee verschillende planten kan worden gekruist om zo de beste plant te maken.
Geslachtelijke voortplanting:
- Bestuiving: Stuifmeel uit meeldraden komen op de stempel
- Wind en insecten spelen een rol
- Mannelijke gameten gaan via stuifmeelbuizen naar vruchtbeginsel op of in de bloembodem
- Bevruchting: Mannelijke versmelten daar met vrouwelijke gameten in de zaadbeginsels
Veredeling veredelaar voert bestuiving uit
- Knipt bij jonge bloem de blaadjes en meeldraden weg
- Brengt met penseel stuifmeel van gewenste vaderplant op de stempel van stampers
Levert nieuwe combinaties van allelen bij nakomelingen
Andere kenmerken kunnen per ongeluk verdwijnen
Ongeslachtelijke voortplanting (vermeerdering):
- Geen nieuwe eigenschappen, maar vermeerderen van een goed ras
- Nakomelingen zijn genetisch identiek aan ouderplant
Vb ongeslachtelijke voortplanting:
- Ogen van rozen (oculi, een soort slapende knoppen aan takken van planten) enten op een
onderstam (van bv een wilde roos)
- Bij een succesvolle enting loopt het oog uit en groeit de tak verder met de eigenschappen
van het oog
- Kost veel tijd
Grauwe schimmel:
- Komt bij planten voor
- Ontwikkelt snel resistentie tegen schimmelbestrijdingsmiddelen (fungiciden)
- Besmetting voorkomen is beter levenscyclus van de schimmel nodig
Schimmels groeien uit sporen (haploïde cellen voor vermeerdering schimmels)
Schimmelsporen zweven overal in de lucht
Spore van grauwe schimmel op bloemblad: kiemt zich vast, haploïde cellen dringen de
plant binnen en maken een netwerk van schimmeldraden (mycelium) door de plant
Plantendelen verrotten, de schimmel vormt en grauwgrijs pluis met nieuwe sporen
- Selectie op DNA niveau
Resistentiegen tegen grauwe schimmel in de buurt van dit gen zoeken veredelaars
naar een makkelijk zichtbaar te maken stukje als herkenningspunt (DNA marker)
Met deze marker kunnen veredelaars snel het resistentiegen vaststellen bij
nakomelingen
, Genetische modificatie:
- Gmo-planten: planten de door genetische modificatie extra genen hebben gekregen
- Transgene planten: ingebouwde genen bij gmo-planten zijn afkomstig van een andere soort
- Cisgene planten: ingebouwde genen bij gmo-planten zijn afkomstig van dezelfde soort
Een plasmide (1) is een geschikte vector om een nieuw gen bij een cel in te brengen. Het gewenste
gen is uit een donor-organisme ‘geknipt’(2), voorzien van een markergen en ingebracht bij een
plasmide van een bacteriecel (3). Na klonering brengt een laborant de bacteriën met het gewenste
gen in contact met de plantencellen. Bij een aantal plantencellen komt de plasmide vanuit de
bacterie in een cel terecht (4&5). Door het markergen zijn de gmo-cellen op te sporen. Via
weefselkweektechniek groeit elke gmo-cel uit tot een nieuwe plant (6).
Rozen zijn (vaak) polyploïd (meerdere sets chromosomen, 3n, 4n etc)
- Opwekken van trekdraden tijdens mitose verhinderen waardoor de chromatiden van de
dubbelchromosomen na deling niet uit elkaar gaan (non-disjunctie)
- Overerven is ingewikkeld: tijdens meiose treed recombinatie op doordat chromosomen twee
aan twee groeperen
20.2 opname en transport water
Verzilting: het zoutgehalte vd bodem neemt steeds meer toe door bodemdaling, zeespiegelstijging
en droge zomers welke landbouwgewassen kunnen groeien op zilte gronden
- Welke rassen zijn het meest zouttolerant en hoe irrigeer je deze planten het best
Wortelharen:
- uitstulpingen van epidermiscellen vlak bij de uiteinden van jonge worteltoppen
- nemen water (met daarin opgeloste mineralen zoals voedingszouten) op
- vergroten worteloppervlak: meer capaciteit voor opnemen water en zouten
Water en zouten richting midden vd wortel: centrale cilinder
- apoplast-route: na opname gaan water en zouten via celwanden
- symplast-route: via celmembranen en grondplasma
20.1 Veredelen
Klassiek veredelen: veredelen van planten met behulp van selecteren en kruisen
Veredelen: De beste planten uit een groep gebruiken voor vermeerdering. Twee gewenste
eigenschappen in twee verschillende planten kan worden gekruist om zo de beste plant te maken.
Geslachtelijke voortplanting:
- Bestuiving: Stuifmeel uit meeldraden komen op de stempel
- Wind en insecten spelen een rol
- Mannelijke gameten gaan via stuifmeelbuizen naar vruchtbeginsel op of in de bloembodem
- Bevruchting: Mannelijke versmelten daar met vrouwelijke gameten in de zaadbeginsels
Veredeling veredelaar voert bestuiving uit
- Knipt bij jonge bloem de blaadjes en meeldraden weg
- Brengt met penseel stuifmeel van gewenste vaderplant op de stempel van stampers
Levert nieuwe combinaties van allelen bij nakomelingen
Andere kenmerken kunnen per ongeluk verdwijnen
Ongeslachtelijke voortplanting (vermeerdering):
- Geen nieuwe eigenschappen, maar vermeerderen van een goed ras
- Nakomelingen zijn genetisch identiek aan ouderplant
Vb ongeslachtelijke voortplanting:
- Ogen van rozen (oculi, een soort slapende knoppen aan takken van planten) enten op een
onderstam (van bv een wilde roos)
- Bij een succesvolle enting loopt het oog uit en groeit de tak verder met de eigenschappen
van het oog
- Kost veel tijd
Grauwe schimmel:
- Komt bij planten voor
- Ontwikkelt snel resistentie tegen schimmelbestrijdingsmiddelen (fungiciden)
- Besmetting voorkomen is beter levenscyclus van de schimmel nodig
Schimmels groeien uit sporen (haploïde cellen voor vermeerdering schimmels)
Schimmelsporen zweven overal in de lucht
Spore van grauwe schimmel op bloemblad: kiemt zich vast, haploïde cellen dringen de
plant binnen en maken een netwerk van schimmeldraden (mycelium) door de plant
Plantendelen verrotten, de schimmel vormt en grauwgrijs pluis met nieuwe sporen
- Selectie op DNA niveau
Resistentiegen tegen grauwe schimmel in de buurt van dit gen zoeken veredelaars
naar een makkelijk zichtbaar te maken stukje als herkenningspunt (DNA marker)
Met deze marker kunnen veredelaars snel het resistentiegen vaststellen bij
nakomelingen
, Genetische modificatie:
- Gmo-planten: planten de door genetische modificatie extra genen hebben gekregen
- Transgene planten: ingebouwde genen bij gmo-planten zijn afkomstig van een andere soort
- Cisgene planten: ingebouwde genen bij gmo-planten zijn afkomstig van dezelfde soort
Een plasmide (1) is een geschikte vector om een nieuw gen bij een cel in te brengen. Het gewenste
gen is uit een donor-organisme ‘geknipt’(2), voorzien van een markergen en ingebracht bij een
plasmide van een bacteriecel (3). Na klonering brengt een laborant de bacteriën met het gewenste
gen in contact met de plantencellen. Bij een aantal plantencellen komt de plasmide vanuit de
bacterie in een cel terecht (4&5). Door het markergen zijn de gmo-cellen op te sporen. Via
weefselkweektechniek groeit elke gmo-cel uit tot een nieuwe plant (6).
Rozen zijn (vaak) polyploïd (meerdere sets chromosomen, 3n, 4n etc)
- Opwekken van trekdraden tijdens mitose verhinderen waardoor de chromatiden van de
dubbelchromosomen na deling niet uit elkaar gaan (non-disjunctie)
- Overerven is ingewikkeld: tijdens meiose treed recombinatie op doordat chromosomen twee
aan twee groeperen
20.2 opname en transport water
Verzilting: het zoutgehalte vd bodem neemt steeds meer toe door bodemdaling, zeespiegelstijging
en droge zomers welke landbouwgewassen kunnen groeien op zilte gronden
- Welke rassen zijn het meest zouttolerant en hoe irrigeer je deze planten het best
Wortelharen:
- uitstulpingen van epidermiscellen vlak bij de uiteinden van jonge worteltoppen
- nemen water (met daarin opgeloste mineralen zoals voedingszouten) op
- vergroten worteloppervlak: meer capaciteit voor opnemen water en zouten
Water en zouten richting midden vd wortel: centrale cilinder
- apoplast-route: na opname gaan water en zouten via celwanden
- symplast-route: via celmembranen en grondplasma
