HOOFDSTUK 3 EXORDIUM
1. EXORDIUM 1 (1-8)
a. Ik neem het woord, hoewel anderen het beter zouden kunnen (1)
1 Ik geloof dat u, heren rechters, zich (verwonderd) afvraagt wat de reden is dat, hoewel/terwijl
zoveel excellente redenaars en de aanzienlijkste mannen (hier) zitten, juist ík ben opgestaan, (ik)
zo iemand die noch door leeftijd noch door talent noch door gezag vergeleken kan worden met
deze hier/hen die (hier) zitten. Want dezen allen die 5 U ziet/waarvan u ziet dat ze bij deze
rechtszaak aanwezig zijn, menen dat de onrechtvaardige aanklacht die door/met een ongehoorde
misdadigheid is bekokstoofd, afgeweerd moet worden, (maar) zelf durven zij deze niet af te weren
vanwege de ongunstigheid van de tijden/de moeilijke tijd. Zo gebeurt het dat zij daarom aanwezig
zijn omdat zij hun plicht vervullen, maar zwijgen om die reden omdat zij gevaar (willen)
vermijden/ontwijken.
2. EXORDIUM 2 (9-14)
a. Ondanks allerlei belemmeringen verzoek ik u met aandacht te luisteren (9)
1 Ik begrijp dat ik over deze zo grote/belangrijke en zo afschuwelijke zaken noch voldoende
doelmatig kan spreken noch voldoende ernstig kan klagen noch voldoende vrij(uit) mijn stem kan
verheffen. Want mijn talent vormt een belemmering voor doelmatigheid, mijn leeftijd voor ernst,
(en) de tijd(somstandigheden) voor vrijheid. Hierbij komen nog mijn zeer grote 5 vrees, die mijn
aangeboren bescheidenheid mij heeft toebedeeld, en uw aanzien en de kracht van mijn
tegenstanders en de gevaren/risico’s voor Sextus Roscius. Daarom smeek en verzoek ik u
dringend, heren rechters, om aandachtig en welwillend naar mijn woorden te luisteren.
b. Ik zal deze zware taak volbrengen, met of zonder uw steun (10)
1 Vertrouwend op uw trouw/integriteit en wijsheid heb ik een grotere/zwaardere last op me
genomen dan ik begrijp dat ik kan/te kunnen dragen. Als u deze last enigszins zult verlichten, zal
ik deze naar vermogen dragen met enthousiasme en toewijding, heren rechters; maar als ik door u
in de steek zal worden gelaten - wat ik niet verwacht - zal ik toch de moed niet verliezen en dat, 5
wat ik op mij heb genomen, zo lang als ik zal kunnen/zo lang mogelijk, volbrengen. Maar als ik
het niet zal kunnen volbrengen, wil ik liever dat ik neergedrukt word/bezwijk door/onder de last
van mijn taak dan dat wat mij eenmaal met/in vertrouwen is opgelegd, of wegens trouweloosheid
opgeven of wegens zwakte van geest/geestelijke zwakte neerleggen.
c. We hopen dat u, Marcus Fannius, een streng vonnis zult vellen (11)
1 U vraag ik ook dringend, Marcus Fannius, om zo(danig) als u zich reeds vroeger aan het
Romeinse volk betoonde, toen u als rechter aan het hoofd stond/voorzitter was van deze zelfde
rechtbank, u ook voor ons en de staat in deze tijd/nu zo (danig) te betonen. U ziet hoe een grote
menigte (van) mensen bijeen is gekomen voor dit 5 proces; u begrijpt welke verwachting er is van
alle stervelingen/mensen, welk verlangen er is, (op)dat er strikte en strenge vonnissen worden
gedaan/geveld. Na een lange onderbreking wordt dit proces wegens moord als eerste gehouden,
op het moment dat ondertussen de schandelijkste en grootste slachtingen plaatsvonden; allen
hopen dat deze rechtbank met u als voorzitter, nu de openlijke wandaden 10 en het dagelijks
bloedvergieten is gestaakt, tot voorbeeld van moed/morele kracht zal dienen.
, d. Straf de wandaden zo streng mogelijk om verdere slachtpartijen te voorkomen (12)
1 Dat luide beklag, dat aanklagers gewoon zijn te laten horen in andere rechtszaken, laten wij, die
ons verdedigen, op dit moment/nu horen. Wij vragen u, Marcus Fannius en u, heren rechters, om
de misdaden zo streng mogelijk te straffen, om zo krachtig mogelijk aan zeer brutale mannen 5
weerstand te bieden, om (aan) dit te (be)denken, dat als u in deze zaak niet uw ware gezindheid
zult tonen, de hebzucht en de misdaad en de brutaliteit van de mensen/die lieden in die mate
uitbreken, dat niet alleen heimelijk/in het geniep, maar ook hier op het forum voor uw
rechterstoel, Marcus Fannius, voor uw voeten, heren rechters, te midden van de (zit)banken zelf
slachtingen zullen zijn/plaatsvinden.
e. De aanklagers zijn de gewetenloze daders, de aangeklaagde het slachtoffer (13)
1 Wat anders wordt namelijk met dit proces beoogd, behalve/dan dat het is toegestaan dat dit
gebeurt? Zij beschuldigen/zij zijn de aanklagers, die met geweld zíjn have en goed in bezit hebben
genomen, (maar) hij verdedigt zich aan wie zij niets behalve rampspoed hebben nagelaten; zij
beschuldigen voor wie het voordelig was dat de vader van Sextus Roscius werd gedood, (maar)
hij verdedigt zich, aan wie 5 de dood van zijn vader niet alleen verdriet, maar ook armoede heeft
(mee)gebracht; zij beschuldigen, die in de hoogste mate verlangden hem zelf de hals door te
snijden/te vermoorden, (maar) hij verdedigt zich, die zelfs naar dit proces zelf/precies naar dit
proces met een gewapend escorte kwam, om te voorkomen dat/uit vrees dat hij juist hier voor uw
(aller) ogen wordt afgemaakt; tenslotte beschuldigen zij, die het volk eist (om te veroordelen),
(maar) verdedigt hij zich, die als enige overgebleven van 10 hun gewetenloze slachting nog in
leven is.
f. De feiten zijn schokkender dan mijn verslag ervan (14)
1 En opdat u gemakkelijker kunt begrijpen, heren rechters, dat die zaken die gebeurd zijn
schandelijker zijn dan deze zijn die wij vertellen, zullen wij vanaf het begin uiteenzetten hoe de
zaak/misdaad is uitgevoerd, opdat u des te makkelijker én de ellende van deze zeer onschuldige
man én de brutale daden van hen 5 kunt vernemen én de rampspoed van de staat.
HOOFDSTUK 4 NARRATIO
1. HET SLACHTOFFER, SEXTUS ROSCIUS SENIOR (15-18)
a. Sextus Roscius senior was een rijk en alom gerespecteerd man, van wiens erfenis zijn zoon
is beroofd (15)
1 Sextus Roscius, vader van deze/hem hier, was burger van Ameria, zowel door zijn afkomst en
hoge positie en geld/vermogen niet alleen van zijn eigen municipium, maar ook van die omgeving
met gemak de voornaamste, als ook vooraanstaand door zijn aanzien en gastvriendschappen met
de meest aanzienlijke mannen. Want met de Metelli, Servilii, 5 Scipiones had hij niet alleen
gastvriendschap, maar ook persoonlijk contact en vertrouwelijke omgang, welke families, zoals
het hoort, ik noem uit respect voor hun aanzien en waardigheid. Welnu van al zijn voorrechten liet
hij dit alleen aan zijn zoon na; want zijn vaderlijk erfgoed bezitten de rovers uit zijn eigen familie,
met geweld weggerukt, (maar) de reputatie/goede naam en het leven 10 van de onschuldige
worden door de gastvrienden en vrienden van zijn vader verdedigd.
b. Sextus Roscius senior stond steeds aan de kant van Sulla en was blij met zijn overwinning
(16)
1 Deze/hij, omdat hij alle tijd/steeds aanhanger van de partij van de adel was geweest, verdedigde
toen, tijdens deze laatste woelige tijden, toen het aanzien en de veiligheid van alle edelen in
1. EXORDIUM 1 (1-8)
a. Ik neem het woord, hoewel anderen het beter zouden kunnen (1)
1 Ik geloof dat u, heren rechters, zich (verwonderd) afvraagt wat de reden is dat, hoewel/terwijl
zoveel excellente redenaars en de aanzienlijkste mannen (hier) zitten, juist ík ben opgestaan, (ik)
zo iemand die noch door leeftijd noch door talent noch door gezag vergeleken kan worden met
deze hier/hen die (hier) zitten. Want dezen allen die 5 U ziet/waarvan u ziet dat ze bij deze
rechtszaak aanwezig zijn, menen dat de onrechtvaardige aanklacht die door/met een ongehoorde
misdadigheid is bekokstoofd, afgeweerd moet worden, (maar) zelf durven zij deze niet af te weren
vanwege de ongunstigheid van de tijden/de moeilijke tijd. Zo gebeurt het dat zij daarom aanwezig
zijn omdat zij hun plicht vervullen, maar zwijgen om die reden omdat zij gevaar (willen)
vermijden/ontwijken.
2. EXORDIUM 2 (9-14)
a. Ondanks allerlei belemmeringen verzoek ik u met aandacht te luisteren (9)
1 Ik begrijp dat ik over deze zo grote/belangrijke en zo afschuwelijke zaken noch voldoende
doelmatig kan spreken noch voldoende ernstig kan klagen noch voldoende vrij(uit) mijn stem kan
verheffen. Want mijn talent vormt een belemmering voor doelmatigheid, mijn leeftijd voor ernst,
(en) de tijd(somstandigheden) voor vrijheid. Hierbij komen nog mijn zeer grote 5 vrees, die mijn
aangeboren bescheidenheid mij heeft toebedeeld, en uw aanzien en de kracht van mijn
tegenstanders en de gevaren/risico’s voor Sextus Roscius. Daarom smeek en verzoek ik u
dringend, heren rechters, om aandachtig en welwillend naar mijn woorden te luisteren.
b. Ik zal deze zware taak volbrengen, met of zonder uw steun (10)
1 Vertrouwend op uw trouw/integriteit en wijsheid heb ik een grotere/zwaardere last op me
genomen dan ik begrijp dat ik kan/te kunnen dragen. Als u deze last enigszins zult verlichten, zal
ik deze naar vermogen dragen met enthousiasme en toewijding, heren rechters; maar als ik door u
in de steek zal worden gelaten - wat ik niet verwacht - zal ik toch de moed niet verliezen en dat, 5
wat ik op mij heb genomen, zo lang als ik zal kunnen/zo lang mogelijk, volbrengen. Maar als ik
het niet zal kunnen volbrengen, wil ik liever dat ik neergedrukt word/bezwijk door/onder de last
van mijn taak dan dat wat mij eenmaal met/in vertrouwen is opgelegd, of wegens trouweloosheid
opgeven of wegens zwakte van geest/geestelijke zwakte neerleggen.
c. We hopen dat u, Marcus Fannius, een streng vonnis zult vellen (11)
1 U vraag ik ook dringend, Marcus Fannius, om zo(danig) als u zich reeds vroeger aan het
Romeinse volk betoonde, toen u als rechter aan het hoofd stond/voorzitter was van deze zelfde
rechtbank, u ook voor ons en de staat in deze tijd/nu zo (danig) te betonen. U ziet hoe een grote
menigte (van) mensen bijeen is gekomen voor dit 5 proces; u begrijpt welke verwachting er is van
alle stervelingen/mensen, welk verlangen er is, (op)dat er strikte en strenge vonnissen worden
gedaan/geveld. Na een lange onderbreking wordt dit proces wegens moord als eerste gehouden,
op het moment dat ondertussen de schandelijkste en grootste slachtingen plaatsvonden; allen
hopen dat deze rechtbank met u als voorzitter, nu de openlijke wandaden 10 en het dagelijks
bloedvergieten is gestaakt, tot voorbeeld van moed/morele kracht zal dienen.
, d. Straf de wandaden zo streng mogelijk om verdere slachtpartijen te voorkomen (12)
1 Dat luide beklag, dat aanklagers gewoon zijn te laten horen in andere rechtszaken, laten wij, die
ons verdedigen, op dit moment/nu horen. Wij vragen u, Marcus Fannius en u, heren rechters, om
de misdaden zo streng mogelijk te straffen, om zo krachtig mogelijk aan zeer brutale mannen 5
weerstand te bieden, om (aan) dit te (be)denken, dat als u in deze zaak niet uw ware gezindheid
zult tonen, de hebzucht en de misdaad en de brutaliteit van de mensen/die lieden in die mate
uitbreken, dat niet alleen heimelijk/in het geniep, maar ook hier op het forum voor uw
rechterstoel, Marcus Fannius, voor uw voeten, heren rechters, te midden van de (zit)banken zelf
slachtingen zullen zijn/plaatsvinden.
e. De aanklagers zijn de gewetenloze daders, de aangeklaagde het slachtoffer (13)
1 Wat anders wordt namelijk met dit proces beoogd, behalve/dan dat het is toegestaan dat dit
gebeurt? Zij beschuldigen/zij zijn de aanklagers, die met geweld zíjn have en goed in bezit hebben
genomen, (maar) hij verdedigt zich aan wie zij niets behalve rampspoed hebben nagelaten; zij
beschuldigen voor wie het voordelig was dat de vader van Sextus Roscius werd gedood, (maar)
hij verdedigt zich, aan wie 5 de dood van zijn vader niet alleen verdriet, maar ook armoede heeft
(mee)gebracht; zij beschuldigen, die in de hoogste mate verlangden hem zelf de hals door te
snijden/te vermoorden, (maar) hij verdedigt zich, die zelfs naar dit proces zelf/precies naar dit
proces met een gewapend escorte kwam, om te voorkomen dat/uit vrees dat hij juist hier voor uw
(aller) ogen wordt afgemaakt; tenslotte beschuldigen zij, die het volk eist (om te veroordelen),
(maar) verdedigt hij zich, die als enige overgebleven van 10 hun gewetenloze slachting nog in
leven is.
f. De feiten zijn schokkender dan mijn verslag ervan (14)
1 En opdat u gemakkelijker kunt begrijpen, heren rechters, dat die zaken die gebeurd zijn
schandelijker zijn dan deze zijn die wij vertellen, zullen wij vanaf het begin uiteenzetten hoe de
zaak/misdaad is uitgevoerd, opdat u des te makkelijker én de ellende van deze zeer onschuldige
man én de brutale daden van hen 5 kunt vernemen én de rampspoed van de staat.
HOOFDSTUK 4 NARRATIO
1. HET SLACHTOFFER, SEXTUS ROSCIUS SENIOR (15-18)
a. Sextus Roscius senior was een rijk en alom gerespecteerd man, van wiens erfenis zijn zoon
is beroofd (15)
1 Sextus Roscius, vader van deze/hem hier, was burger van Ameria, zowel door zijn afkomst en
hoge positie en geld/vermogen niet alleen van zijn eigen municipium, maar ook van die omgeving
met gemak de voornaamste, als ook vooraanstaand door zijn aanzien en gastvriendschappen met
de meest aanzienlijke mannen. Want met de Metelli, Servilii, 5 Scipiones had hij niet alleen
gastvriendschap, maar ook persoonlijk contact en vertrouwelijke omgang, welke families, zoals
het hoort, ik noem uit respect voor hun aanzien en waardigheid. Welnu van al zijn voorrechten liet
hij dit alleen aan zijn zoon na; want zijn vaderlijk erfgoed bezitten de rovers uit zijn eigen familie,
met geweld weggerukt, (maar) de reputatie/goede naam en het leven 10 van de onschuldige
worden door de gastvrienden en vrienden van zijn vader verdedigd.
b. Sextus Roscius senior stond steeds aan de kant van Sulla en was blij met zijn overwinning
(16)
1 Deze/hij, omdat hij alle tijd/steeds aanhanger van de partij van de adel was geweest, verdedigde
toen, tijdens deze laatste woelige tijden, toen het aanzien en de veiligheid van alle edelen in
