Tijdvak 4 - steden en staten - 1000-1500
De opkomst van de steden
● Door nieuwe landbouwtechnieken namen de landbouwopbrengsten toe, 2 gevolgen: bevolkingsgroei + toenemende handel
● Markten ontstonden op strategische punten bij kruispunten of rivieren, grote jaarmarkten ontstonden en zorgde voor
internationale handel en er kwamen handelsroutes tussen landen. Gevolgen opkomst handel:
○ Handelssteden gingen nauw met elkaar samenwerken, landen hielpen elkaar bij de bescherming van reizende
kooplieden en gaven elkaar handelsvoordelen
○ Koningen en landsheren gingen zich actief met de handel bemoeien, omdat handel welvaart verbetert
■ Dit deden ze door te zorgen voor veiligheid
○ Er kwam een vraag naar geld, er kwam een geldeconomie en geldhandel
● De agrarisch-urbane samenleving kwam weer tot bloei en er ontstonden steeds meer steden
● Stadsrecht: steden kregen dit in ruil voor belastingen en militaire steun aan de landsheer, een stad met stadsrechten was
relatief onafhankelijk van de heer, ze konden bijvoorbeeld eigen wetten maken → groeiende zelfstandigheid steden
● De macht van adel nam af en het feodale stelsel verzwakte, door de geldeconomie was er geen vertrouwen meer nodig
● Burgerij: stedelingen het burgerrecht, binnen deze groep was er een aantal rijke families met bestuursfuncties: patriciërs
● Er was veel concurrentie → voorkomen met gilden = allemaal mensen met hetzelfde beroep, hoorde je niet bij een gilde,
mocht je niet dit beroep uitoefenen
● Door oa de pest nam de bevolkingsomvang drastisch af, de vraag naar voedsel nam af waardoor de handel in
landbouwproducten minder werd. Maar omdat hierdoor de voedselprijzen laag waren, steeg de algehele levensstandaard.
, Tijdvak 4 - steden en staten - 1000-1500
Investituurstrijd
● Er ontstond een openlijke machtsstrijd tussen de geestelijke (pausen) en wereldlijke (vorsten) leiders
● Vaak benoemde keizers de pausen en de bisschoppen in hun gebied, de kerk wilde zich losmaken van de invloed van de
keizer en wilde het recht om zelf bisschoppen te benoemen → investituurstrijd
● De strijd bleef doorgaan in heel Midden-Europa tot het concordaat van Worms werd getekend in 1122: de paus won
Christelijke wereld
1. De verovering van het islamitische Spanje en Portugal = Reconquista, de christenen namen de landen over na hun val
2. Kruistochten in het oosten = de strijd tegen de islam werd beschouwd als een heilige missie
3. De trek van christelijke ridders naar dunbevolkte gebieden in Oost-Europa = de christenen wilden het landgebrek,
veroorzaakt door de bevolkingsgroei, oplossen door deze Oost-Europese landen te overwinnen
● De katholieke kerk streefde naar eenheid en zuiverheid van het geloof, ketters werden vervolgd en streng bestraft
● De rechtbank die ketters opspoorde en vervolgde heet de inquisitie
● Gevolg expansie: veel dodelijke slachtoffers + slecht gedrag kruisvaarders (door honger) + bevordering handel + verrijking
Europese wetenschap (veel Arabische wetenschappers hadden Griekse teksten vertaald)
● Er werden in Europa universiteiten gesticht, het klooster was nu niet meer het enige centrum van kennis
Centralisatie
● De macht van leenheren groeide: ze konden belasting heffen en daarmee legers inhuren + ze namen ambtenaren in dienst
● Ze voerden regels en wetten in en veroverde land met hun legers, ze dwongen trouw af van leenmannen
● Staatsvorming: in Frankrijk ging dit goed, Duitsland bleef versnipperd, in Engeland lukt dit ook redelijk
De opkomst van de steden
● Door nieuwe landbouwtechnieken namen de landbouwopbrengsten toe, 2 gevolgen: bevolkingsgroei + toenemende handel
● Markten ontstonden op strategische punten bij kruispunten of rivieren, grote jaarmarkten ontstonden en zorgde voor
internationale handel en er kwamen handelsroutes tussen landen. Gevolgen opkomst handel:
○ Handelssteden gingen nauw met elkaar samenwerken, landen hielpen elkaar bij de bescherming van reizende
kooplieden en gaven elkaar handelsvoordelen
○ Koningen en landsheren gingen zich actief met de handel bemoeien, omdat handel welvaart verbetert
■ Dit deden ze door te zorgen voor veiligheid
○ Er kwam een vraag naar geld, er kwam een geldeconomie en geldhandel
● De agrarisch-urbane samenleving kwam weer tot bloei en er ontstonden steeds meer steden
● Stadsrecht: steden kregen dit in ruil voor belastingen en militaire steun aan de landsheer, een stad met stadsrechten was
relatief onafhankelijk van de heer, ze konden bijvoorbeeld eigen wetten maken → groeiende zelfstandigheid steden
● De macht van adel nam af en het feodale stelsel verzwakte, door de geldeconomie was er geen vertrouwen meer nodig
● Burgerij: stedelingen het burgerrecht, binnen deze groep was er een aantal rijke families met bestuursfuncties: patriciërs
● Er was veel concurrentie → voorkomen met gilden = allemaal mensen met hetzelfde beroep, hoorde je niet bij een gilde,
mocht je niet dit beroep uitoefenen
● Door oa de pest nam de bevolkingsomvang drastisch af, de vraag naar voedsel nam af waardoor de handel in
landbouwproducten minder werd. Maar omdat hierdoor de voedselprijzen laag waren, steeg de algehele levensstandaard.
, Tijdvak 4 - steden en staten - 1000-1500
Investituurstrijd
● Er ontstond een openlijke machtsstrijd tussen de geestelijke (pausen) en wereldlijke (vorsten) leiders
● Vaak benoemde keizers de pausen en de bisschoppen in hun gebied, de kerk wilde zich losmaken van de invloed van de
keizer en wilde het recht om zelf bisschoppen te benoemen → investituurstrijd
● De strijd bleef doorgaan in heel Midden-Europa tot het concordaat van Worms werd getekend in 1122: de paus won
Christelijke wereld
1. De verovering van het islamitische Spanje en Portugal = Reconquista, de christenen namen de landen over na hun val
2. Kruistochten in het oosten = de strijd tegen de islam werd beschouwd als een heilige missie
3. De trek van christelijke ridders naar dunbevolkte gebieden in Oost-Europa = de christenen wilden het landgebrek,
veroorzaakt door de bevolkingsgroei, oplossen door deze Oost-Europese landen te overwinnen
● De katholieke kerk streefde naar eenheid en zuiverheid van het geloof, ketters werden vervolgd en streng bestraft
● De rechtbank die ketters opspoorde en vervolgde heet de inquisitie
● Gevolg expansie: veel dodelijke slachtoffers + slecht gedrag kruisvaarders (door honger) + bevordering handel + verrijking
Europese wetenschap (veel Arabische wetenschappers hadden Griekse teksten vertaald)
● Er werden in Europa universiteiten gesticht, het klooster was nu niet meer het enige centrum van kennis
Centralisatie
● De macht van leenheren groeide: ze konden belasting heffen en daarmee legers inhuren + ze namen ambtenaren in dienst
● Ze voerden regels en wetten in en veroverde land met hun legers, ze dwongen trouw af van leenmannen
● Staatsvorming: in Frankrijk ging dit goed, Duitsland bleef versnipperd, in Engeland lukt dit ook redelijk
