,Inhoud
1. 1. Probleemanalyse...........................................................................................................................4
1.1 Aanleiding en context....................................................................................................4
1.2 Probleemstelling............................................................................................................ 5
2. Theoretisch kader...............................................................................................................................6
2.1 Zelfstandigheid.............................................................................................................. 6
2.1.1 Belang zelfstandigheid............................................................................................6
2.1.2 Versterkende factoren.............................................................................................6
2.2 Rol docent..................................................................................................................... 8
2.2.1 Coachende rol.........................................................................................................9
2.2.2 Feedback.............................................................................................................. 10
3. Onderzoeksvraag..............................................................................................................................11
3.1 Hoofdvraag.................................................................................................................. 11
3.2 Deelvragen.................................................................................................................. 12
4. Onderzoeksopzet.............................................................................................................................12
4.1 Verantwoording dataverzameling................................................................................13
4.1.1 Vragenlijst............................................................................................................. 13
4.1.2 Observaties........................................................................................................... 13
4.1.3 Interview............................................................................................................... 13
4.2 Respondenten............................................................................................................. 14
4.3 Instrumenten................................................................................................................ 14
4.4 Data-analyse............................................................................................................... 16
5. Resultaten........................................................................................................................................17
6. Conclusies en aanbevelingen...........................................................................................................22
6.1 Conclusies................................................................................................................... 22
6.2 Reflectie....................................................................................................................... 24
6.3 Opbrengst en aanbevelingen.......................................................................................24
Literatuurlijst........................................................................................................................................26
Bijlage 1 Vragenlijst..............................................................................................................................28
Bijlage 2 Uitkomsten vragenlijst zelfstandigheid..................................................................................34
Bijlage 3 Observatielijst........................................................................................................................39
Bijlage 4 Interview resultaten verbatim...............................................................................................42
,Voorbeschouwing
Basisschool x wil de zelfstandigheid van leerlingen meer stimuleren tijdens projectlessen. Uit het
theoretisch kader blijkt dat het stimuleren van zelfstandigheid bestaat uit een aantal onderdelen.
Namelijk de vier componenten: eigen doelen stellen, zelfevaluatie, zelfmonitoring en zelfinstructie
(Zimmerman, 1990). Daarnaast is ook de coachende rol van leerkrachten een belangrijk component
(Hattie, 2012; Marzano, 2003). Op basis van het theoretisch kader en de vraag van basisschool x is
de onderzoeksvraag ontstaan:
Hoe kunnen leerkrachten van klas 6/7 de zelfstandigheid van leerlingen stimuleren binnen
projectlessen op basisschool x ?
Om een antwoord te krijgen op de onderzoeksvraag zijn twee onderzoeksinstrumenten ingezet, een
vragenlijst en een semigestructureerd interview. Hierdoor is er zicht gekomen in hoeverre de
leerkrachten op dit moment een coachende rol aannemen en op welke niveaus feedback wordt
gegeven. Daarnaast zijn er ook knelpunten naar voren gekomen die verklaren waarom het zo lastig is
voor de leerkrachten om de zelfstandigheid te vergroten.
De aanbeveling van dit onderzoek is om de focus te leggen op het zichtbaar maken van de door
leerlingen gestelde leerdoelen. Hierdoor wordt de leerling meer eigenaar van zijn eigen leerproces.
Als de leerdoelen van de leerlingen zichtbaar zijn kan de leerkracht zijn begeleiding daarop aan laten
sluiten, waardoor leerlingen beter begeleid kunnen worden in hun leerproces.
, 1. 1. Probleemanalyse
1.1 Aanleiding en context
Zelfstandigheid van leerlingen is belangrijk, omdat leerlingen voorbereid worden om zelfstandig de
toekomst tegemoet te kunnen gaan. De wereld van de toekomst zal naar verwachting steeds sneller
veranderen, dit vraagt individuele keuzes van mensen om zich aan te kunnen passen (Kennisnet,
2019). “Het kind is eigenaar van zijn eigen leren” is één van de visiepunten van basisschool x (Interne
schoolgids, 2019, p.4).
Basisschool x begeleidt leerlingen van 0 tot 13 jaar en werkt met een doorgaande leerlijn binnen
opvang en onderwijs. Het onderwijs van basisschool x is gebaseerd op het onderwijsconcept
ervaringsgericht onderwijs (EGO), dit concept wordt vormgegeven met ateliers, thema’s en
projectwerk. Binnen de onderwijstak van het kindcentrum is er voor ieder vakgebied een leerteam.
In dit leerteam worden de leerdoelen vastgelegd en de ontwikkelingen van het vakgebied gedeeld.
Leerteam project wil in de komende vier jaar de focus leggen op het stimuleren van een
onderzoekende houding van leerlingen. Volgens Uiterwijk (2017) wordt de zelfsturing, één van de
basiseigenschappen van zelfstandigheid , bevorderd door het stimuleren van deze houding.
Voorafgaand aan het onderzoek is er een gesprek gevoerd binnen het leerteam project met
professionals vanuit het onderwijs en de opvang over zelfstandigheid van leerlingen. In dit gesprek
hebben professionals per bouw beschreven wat er al wordt gedaan om zelfstandigheid bij leerlingen
te vergroten, bijvoorbeeld het aanbieden van keuzeactiviteiten in groep 1/2 of leerlingen een eigen
onderzoeksvraag op laten stellen in groep 7/8.
Door deze bijeenkomst van professionals van leerteam project is het probleem naar boven gekomen.
Het probleem is dat er te weinig wordt gedaan om leerlingen blijvend te stimuleren om
zelfstandigheid te kunnen ontwikkelen. Uit gesprekken met de onderwijsprofessionals blijkt dat zij
het lastig vinden om tijdens projectonderwijs feedback te geven om leerlingen verder op weg te
helpen, terwijl procesgerichte feedback bevorderend is voor het ontwikkelen van zelfstandigheid
(Thomas en Charles, z.d.).
Op klas 6/7 worden de leerdoelen van project vastgelegd door leerkrachten. De leerkrachten
besteden aandacht aan deze doelen tijdens leerkracht gestuurde lessen en zorgen dat leerlingen
voldoende informatie krijgen over het thema. Op het leerplein wordt er nu gestart met het delen van
informatie tijdens begrijpend lezen lessen. Dit geeft leerlingen tijdens projectlessen de ruimte om
zelf een leerdoel op te stellen, één van de componenten die bijdragen aan het ontwikkelen van
zelfstandigheid (Thomas en Charles, z.d.). Vervolgens krijgen de leerlingen de kans hun
1. 1. Probleemanalyse...........................................................................................................................4
1.1 Aanleiding en context....................................................................................................4
1.2 Probleemstelling............................................................................................................ 5
2. Theoretisch kader...............................................................................................................................6
2.1 Zelfstandigheid.............................................................................................................. 6
2.1.1 Belang zelfstandigheid............................................................................................6
2.1.2 Versterkende factoren.............................................................................................6
2.2 Rol docent..................................................................................................................... 8
2.2.1 Coachende rol.........................................................................................................9
2.2.2 Feedback.............................................................................................................. 10
3. Onderzoeksvraag..............................................................................................................................11
3.1 Hoofdvraag.................................................................................................................. 11
3.2 Deelvragen.................................................................................................................. 12
4. Onderzoeksopzet.............................................................................................................................12
4.1 Verantwoording dataverzameling................................................................................13
4.1.1 Vragenlijst............................................................................................................. 13
4.1.2 Observaties........................................................................................................... 13
4.1.3 Interview............................................................................................................... 13
4.2 Respondenten............................................................................................................. 14
4.3 Instrumenten................................................................................................................ 14
4.4 Data-analyse............................................................................................................... 16
5. Resultaten........................................................................................................................................17
6. Conclusies en aanbevelingen...........................................................................................................22
6.1 Conclusies................................................................................................................... 22
6.2 Reflectie....................................................................................................................... 24
6.3 Opbrengst en aanbevelingen.......................................................................................24
Literatuurlijst........................................................................................................................................26
Bijlage 1 Vragenlijst..............................................................................................................................28
Bijlage 2 Uitkomsten vragenlijst zelfstandigheid..................................................................................34
Bijlage 3 Observatielijst........................................................................................................................39
Bijlage 4 Interview resultaten verbatim...............................................................................................42
,Voorbeschouwing
Basisschool x wil de zelfstandigheid van leerlingen meer stimuleren tijdens projectlessen. Uit het
theoretisch kader blijkt dat het stimuleren van zelfstandigheid bestaat uit een aantal onderdelen.
Namelijk de vier componenten: eigen doelen stellen, zelfevaluatie, zelfmonitoring en zelfinstructie
(Zimmerman, 1990). Daarnaast is ook de coachende rol van leerkrachten een belangrijk component
(Hattie, 2012; Marzano, 2003). Op basis van het theoretisch kader en de vraag van basisschool x is
de onderzoeksvraag ontstaan:
Hoe kunnen leerkrachten van klas 6/7 de zelfstandigheid van leerlingen stimuleren binnen
projectlessen op basisschool x ?
Om een antwoord te krijgen op de onderzoeksvraag zijn twee onderzoeksinstrumenten ingezet, een
vragenlijst en een semigestructureerd interview. Hierdoor is er zicht gekomen in hoeverre de
leerkrachten op dit moment een coachende rol aannemen en op welke niveaus feedback wordt
gegeven. Daarnaast zijn er ook knelpunten naar voren gekomen die verklaren waarom het zo lastig is
voor de leerkrachten om de zelfstandigheid te vergroten.
De aanbeveling van dit onderzoek is om de focus te leggen op het zichtbaar maken van de door
leerlingen gestelde leerdoelen. Hierdoor wordt de leerling meer eigenaar van zijn eigen leerproces.
Als de leerdoelen van de leerlingen zichtbaar zijn kan de leerkracht zijn begeleiding daarop aan laten
sluiten, waardoor leerlingen beter begeleid kunnen worden in hun leerproces.
, 1. 1. Probleemanalyse
1.1 Aanleiding en context
Zelfstandigheid van leerlingen is belangrijk, omdat leerlingen voorbereid worden om zelfstandig de
toekomst tegemoet te kunnen gaan. De wereld van de toekomst zal naar verwachting steeds sneller
veranderen, dit vraagt individuele keuzes van mensen om zich aan te kunnen passen (Kennisnet,
2019). “Het kind is eigenaar van zijn eigen leren” is één van de visiepunten van basisschool x (Interne
schoolgids, 2019, p.4).
Basisschool x begeleidt leerlingen van 0 tot 13 jaar en werkt met een doorgaande leerlijn binnen
opvang en onderwijs. Het onderwijs van basisschool x is gebaseerd op het onderwijsconcept
ervaringsgericht onderwijs (EGO), dit concept wordt vormgegeven met ateliers, thema’s en
projectwerk. Binnen de onderwijstak van het kindcentrum is er voor ieder vakgebied een leerteam.
In dit leerteam worden de leerdoelen vastgelegd en de ontwikkelingen van het vakgebied gedeeld.
Leerteam project wil in de komende vier jaar de focus leggen op het stimuleren van een
onderzoekende houding van leerlingen. Volgens Uiterwijk (2017) wordt de zelfsturing, één van de
basiseigenschappen van zelfstandigheid , bevorderd door het stimuleren van deze houding.
Voorafgaand aan het onderzoek is er een gesprek gevoerd binnen het leerteam project met
professionals vanuit het onderwijs en de opvang over zelfstandigheid van leerlingen. In dit gesprek
hebben professionals per bouw beschreven wat er al wordt gedaan om zelfstandigheid bij leerlingen
te vergroten, bijvoorbeeld het aanbieden van keuzeactiviteiten in groep 1/2 of leerlingen een eigen
onderzoeksvraag op laten stellen in groep 7/8.
Door deze bijeenkomst van professionals van leerteam project is het probleem naar boven gekomen.
Het probleem is dat er te weinig wordt gedaan om leerlingen blijvend te stimuleren om
zelfstandigheid te kunnen ontwikkelen. Uit gesprekken met de onderwijsprofessionals blijkt dat zij
het lastig vinden om tijdens projectonderwijs feedback te geven om leerlingen verder op weg te
helpen, terwijl procesgerichte feedback bevorderend is voor het ontwikkelen van zelfstandigheid
(Thomas en Charles, z.d.).
Op klas 6/7 worden de leerdoelen van project vastgelegd door leerkrachten. De leerkrachten
besteden aandacht aan deze doelen tijdens leerkracht gestuurde lessen en zorgen dat leerlingen
voldoende informatie krijgen over het thema. Op het leerplein wordt er nu gestart met het delen van
informatie tijdens begrijpend lezen lessen. Dit geeft leerlingen tijdens projectlessen de ruimte om
zelf een leerdoel op te stellen, één van de componenten die bijdragen aan het ontwikkelen van
zelfstandigheid (Thomas en Charles, z.d.). Vervolgens krijgen de leerlingen de kans hun
