Maatschappijleer
Rechtsstaat
Waarom is het goed dat we een rechtsstaat hebben?
➙ Iedereen in een rechtsstaat moet zich houden aan de wet.
totalitaire staat = staat bepaald in het persoonlijke leven en bepaalt wat
mensen mogen lezen & schrijven
- gevolg: wantrouwen & achterdocht
- corrupte staat & vaak politiestaat (mensen angst dat geheime dienst
hun bespioneerd)
rechtsstaat = Waarin wij leven, burgers rechten en je wordt ook als burger
tegen de overheid beschermt ➙ die regels staan in grondwet
- overheid beschermt burgers tegen elkaar & burger worden tegen de
overheid beschermd
Nederland is een:
- Democratische rechtsstaat: burgers mogen meebeslissen.
- Sociale rechtsstaat: er zijn wetten en voorzieningen om de welvaart en
het welzijn van burgers bevorderen.
Voordelen van rechtsstaat:
● Er is relatief veel sociale vrede en sociale cohesie.
○ durven sociale bindingen aan
○ politieke en maatschappelijke macht op te richten
● Er is sprake van vertrouwen en wederkerigheid.
- Burgers vertrouwen in een rechtvaardig rechtssysteem.
- Burgers betalen premies voor sociale voorzieningen te betalen.
(gezonde mensen betalen premies voor de zieken, als zij ziek
worden verwachten ze hetzelfde)
- staat verwacht dat burgers zich ook aan wet houden, burgers ook
van staat ➙ rechtszekerheid (trouw allebei naleven van wetten)
1
, 16e eeuw: mensen werden zonder proces opgepakt, speelde armoede,
uitbuiting en sociale ongelijkheid.
vanaf 16e eeuw: ondernemende burgers die handelden over grote afstanden,
stichten kolonies ➙ meer rijkdom ➙ wetenschappelijke kennis
Onbegrensde macht tot 18e eeuw, hoeven niet te houden aan rechtssysteem.
- 18e eeuw (eeuw van verlichting) ontstond verlangen naar
maatschappelijk geluk.
verlichting (18e eeuw)
● tijd waarin allerlei nieuwe ideeën ontstonden ➙ verspreid drukpers
○ Mensen wilden afscheid nemen van oude ideeën
● verlangen naar maatschappelijk geluk ➙ periodes daarvoor veel
ongeluk
- Er ontstond steeds meer verzet tegen onrecht in de samenleving.
● mensen gingen niet meer geloven dat alles via god kon worden
verklaard ➙ vertrouwen op eigen verstand
○ oorlog, armoede & ellende kwamen niet door god ➙ menselijke
heer/hebzucht
● twijfelen aan macht van de koning
○ ze waren altijd onderdrukt door de macht van koning ➙
begonnen te denken ‘meer uitgaan van vrijheid’ ➙ vrijheid = geluk
■ Om vrijheid te krijgen ➙ eerst die macht van de koning
moeten verminderen
■ (staat minder macht, burgers meer)
● filosofen hadden hierop veel invloed
○ filosofen zeiden: die vrijheid wordt niet vanzelf bereikt ➙ daarover
moesten afspraken gemaakt worden.
○ (aan mensen zelf overgelaten is drama)
■ oplossing: filosofen kwamen met het sociaal contract.
■ stonden de afspraken hierover, om tot die vrijheid en
gelijkheid te kunnen zorgen.
Sociaal contract:
● = Contract waarin ze democratisch vastgestelde regels stellen om in
natuurlijke vrijheid en gelijkheid te kunnen leven.
○ (tussen burgers en (gekozen) bestuurders)
○ Burgers en de overheid accepteren hun rechten en plichten.
2
Rechtsstaat
Waarom is het goed dat we een rechtsstaat hebben?
➙ Iedereen in een rechtsstaat moet zich houden aan de wet.
totalitaire staat = staat bepaald in het persoonlijke leven en bepaalt wat
mensen mogen lezen & schrijven
- gevolg: wantrouwen & achterdocht
- corrupte staat & vaak politiestaat (mensen angst dat geheime dienst
hun bespioneerd)
rechtsstaat = Waarin wij leven, burgers rechten en je wordt ook als burger
tegen de overheid beschermt ➙ die regels staan in grondwet
- overheid beschermt burgers tegen elkaar & burger worden tegen de
overheid beschermd
Nederland is een:
- Democratische rechtsstaat: burgers mogen meebeslissen.
- Sociale rechtsstaat: er zijn wetten en voorzieningen om de welvaart en
het welzijn van burgers bevorderen.
Voordelen van rechtsstaat:
● Er is relatief veel sociale vrede en sociale cohesie.
○ durven sociale bindingen aan
○ politieke en maatschappelijke macht op te richten
● Er is sprake van vertrouwen en wederkerigheid.
- Burgers vertrouwen in een rechtvaardig rechtssysteem.
- Burgers betalen premies voor sociale voorzieningen te betalen.
(gezonde mensen betalen premies voor de zieken, als zij ziek
worden verwachten ze hetzelfde)
- staat verwacht dat burgers zich ook aan wet houden, burgers ook
van staat ➙ rechtszekerheid (trouw allebei naleven van wetten)
1
, 16e eeuw: mensen werden zonder proces opgepakt, speelde armoede,
uitbuiting en sociale ongelijkheid.
vanaf 16e eeuw: ondernemende burgers die handelden over grote afstanden,
stichten kolonies ➙ meer rijkdom ➙ wetenschappelijke kennis
Onbegrensde macht tot 18e eeuw, hoeven niet te houden aan rechtssysteem.
- 18e eeuw (eeuw van verlichting) ontstond verlangen naar
maatschappelijk geluk.
verlichting (18e eeuw)
● tijd waarin allerlei nieuwe ideeën ontstonden ➙ verspreid drukpers
○ Mensen wilden afscheid nemen van oude ideeën
● verlangen naar maatschappelijk geluk ➙ periodes daarvoor veel
ongeluk
- Er ontstond steeds meer verzet tegen onrecht in de samenleving.
● mensen gingen niet meer geloven dat alles via god kon worden
verklaard ➙ vertrouwen op eigen verstand
○ oorlog, armoede & ellende kwamen niet door god ➙ menselijke
heer/hebzucht
● twijfelen aan macht van de koning
○ ze waren altijd onderdrukt door de macht van koning ➙
begonnen te denken ‘meer uitgaan van vrijheid’ ➙ vrijheid = geluk
■ Om vrijheid te krijgen ➙ eerst die macht van de koning
moeten verminderen
■ (staat minder macht, burgers meer)
● filosofen hadden hierop veel invloed
○ filosofen zeiden: die vrijheid wordt niet vanzelf bereikt ➙ daarover
moesten afspraken gemaakt worden.
○ (aan mensen zelf overgelaten is drama)
■ oplossing: filosofen kwamen met het sociaal contract.
■ stonden de afspraken hierover, om tot die vrijheid en
gelijkheid te kunnen zorgen.
Sociaal contract:
● = Contract waarin ze democratisch vastgestelde regels stellen om in
natuurlijke vrijheid en gelijkheid te kunnen leven.
○ (tussen burgers en (gekozen) bestuurders)
○ Burgers en de overheid accepteren hun rechten en plichten.
2
