Les 1: Ethiek
Moraal, ethiek en grondhouding
Het verhaal van de alligator-rivier
“Er was eens een vrouw die Abigail heette en die verliefd was op Gregory. Gregory woonde aan de
andere oever van een brede rivier. Deze rivier, die beide geliefden scheidde, zat vol met
mensenetende alligators. Abigail wilde bij Gregory zijn, maar dit kon niet want de brug was
weggespoeld. Daarom vroeg ze Sinbad, die een boot bezat, om haar naar de overkant te brengen.
Sinbad wou dit wel doen, maar enkel op voorwaarde dat ze ermee instemde om eerst met hem naar
bed te gaan. Abigail weigerde zijn voorstel en trok naar haar vriend Ivan en legde haar miserie uit.
Ivan antwoorde haar dat hij er niets mee te maken had en geen zin had om betrokken te raken in
deze affaire. Als gevolg van zijn weigering zag Abigail geen ander alternatief dan alsnog Sinbad’s
voorwaarde te aanvaarden. Sinbad hield zich aan zijn afspraak en bracht haar naar de overkant.
Wanneer Abigail aan Gregory vertelde over haar escapade met Sinbad, dumpte Gregory haar
onmiddellijk. Vol hartzeer en ziek van ellende, trok Abigail naar Slug en vertelde haar verhaal. Slug
had medelijkden met Abigail. Hij zocht Gregory op en sloeg hem in elkaar tot hij blauw zag. Abigail
was heel tevreden toen ze hoorde dat Gregory zijn verdiende loon had gekregen. Op het moment dat
de zon achter de horizon verdween, weerklonk haar gelach.”
1. Abigail
Ze geniet van de pijn van anderen, ze gaat toch in op het voorstel van Gregory.
2. Sinbad
Hij deed een voorstel dat niet kan, maar hield wel trouw aan zijn belofte dat hij
Abigail naar de overkant zou brengen.
3. Gregory
Hij deed niet de moeite om naar Abigail verhaal te luisteren, maar maakte er meteen
een einde aan, was het dan wel ware liefde?
4. Ivan
Hij bemoeit zich niet met wat er gaande is en houd zich er buiten. Hij had haar
misstap mogelijk kunnen voorkomen.
5. Slug
Hij sloeg Gregory in elkaar, die het eigenlijk niet verdiende maar terecht een punt
zette achter zijn relatie met Abigail na haar ontrouw. Hij beschermt een vriendin.
Je argumentatie en verantwoording doen in de eerste plaats een beroep op je waarden en normen.
Datgene waar jij het meest waarde aanhecht, ze gaan over wat jij ‘normaal’ vindt. In confrontatie
met anderen word je gedwongen te verantwoorden waarom die ene waarde waardevoller of
normaler is dan de andere? Het is niet eenvoudig een rationele fundering te vinden voor je voorkeur
of keuze.
, Moraal en ethiek
Moraal – mos/mores – de gewoonten, zeden en gebruiken van iemand op het vlak van (be)hoort of
niet (be)hoort m.a.w. wat goed, juist en rechtvaardig is en wat slecht, verkeerd en onrechtvaardig is.
Via opvoeding en cultuur maken we normen, waarden en deugden eigen die ons handelen
motiveren, sturen of er een uitdrukking van zijn. Het geheel van die waarden, normen en deugden
van een persoon of groep verwijst naar zijn moraal.
Ethiek – ethos – het vermogen om het vertrouwen van het publiek te winnen tijdens een gesprek of
een redevoering – de systematische reflectie op moraal – vraag naar het goede, juiste en
rechtvaardige.
Ethiek houdt zich bezig met de vraag naar de fundering van moraal, naar soorten van moraal en de
uitwerking van kaders die ons morele handelen kunnen begrijpen en sturen.
Waarden – wat vinden we waardevol, waar hechten we waarde aan – ‘fundamentele richtsnoeren
voor ons gedrag’.
Normen – manieren waarop waarden gerealiseerd worden – geboden of verboden – vragen
- wat mag ik doen?
- wat moet ik doen?
- wat moet of mag ik niet doen?
Deugden – goed ervaren morele eigenschappen – belichaamde waarden – uitingen waarop het
goede, degelijke, zich uitdrukt in onze dagdagelijkse omgang met elkaar – karaktereigenschappen of
kwaliteiten.
Onderscheid tussen waarden, normen en deugden (Voorbeeld behalen van rijbewijs):
- Verkeersreglement = normen
- Veiligheid = waarde
- Inzicht en oefening = deugden
Moreel probleem – vragen naar wat de beste manier is om het goede te realiseren in een bepaalde
situatie. Je moet kiezen tussen verschillende handelingsalternatieven en vraagt je daarbij af wat het
beste is en kan ook argumenteren waarom je koos wat je koos.
Moreel dilemma – specifieke vorm van een moreel probleem. Een keuze tussen twee verschillende
mogelijkheden of waarden, waarbij die twee waarden mekaar wederzijds uitsluiten. Wat je ook kiest,
je verliest steeds.
Morele nood – je bent je bewust dat iets niet behoort, maar niemand hoort je.
Moraal, ethiek en grondhouding
Het verhaal van de alligator-rivier
“Er was eens een vrouw die Abigail heette en die verliefd was op Gregory. Gregory woonde aan de
andere oever van een brede rivier. Deze rivier, die beide geliefden scheidde, zat vol met
mensenetende alligators. Abigail wilde bij Gregory zijn, maar dit kon niet want de brug was
weggespoeld. Daarom vroeg ze Sinbad, die een boot bezat, om haar naar de overkant te brengen.
Sinbad wou dit wel doen, maar enkel op voorwaarde dat ze ermee instemde om eerst met hem naar
bed te gaan. Abigail weigerde zijn voorstel en trok naar haar vriend Ivan en legde haar miserie uit.
Ivan antwoorde haar dat hij er niets mee te maken had en geen zin had om betrokken te raken in
deze affaire. Als gevolg van zijn weigering zag Abigail geen ander alternatief dan alsnog Sinbad’s
voorwaarde te aanvaarden. Sinbad hield zich aan zijn afspraak en bracht haar naar de overkant.
Wanneer Abigail aan Gregory vertelde over haar escapade met Sinbad, dumpte Gregory haar
onmiddellijk. Vol hartzeer en ziek van ellende, trok Abigail naar Slug en vertelde haar verhaal. Slug
had medelijkden met Abigail. Hij zocht Gregory op en sloeg hem in elkaar tot hij blauw zag. Abigail
was heel tevreden toen ze hoorde dat Gregory zijn verdiende loon had gekregen. Op het moment dat
de zon achter de horizon verdween, weerklonk haar gelach.”
1. Abigail
Ze geniet van de pijn van anderen, ze gaat toch in op het voorstel van Gregory.
2. Sinbad
Hij deed een voorstel dat niet kan, maar hield wel trouw aan zijn belofte dat hij
Abigail naar de overkant zou brengen.
3. Gregory
Hij deed niet de moeite om naar Abigail verhaal te luisteren, maar maakte er meteen
een einde aan, was het dan wel ware liefde?
4. Ivan
Hij bemoeit zich niet met wat er gaande is en houd zich er buiten. Hij had haar
misstap mogelijk kunnen voorkomen.
5. Slug
Hij sloeg Gregory in elkaar, die het eigenlijk niet verdiende maar terecht een punt
zette achter zijn relatie met Abigail na haar ontrouw. Hij beschermt een vriendin.
Je argumentatie en verantwoording doen in de eerste plaats een beroep op je waarden en normen.
Datgene waar jij het meest waarde aanhecht, ze gaan over wat jij ‘normaal’ vindt. In confrontatie
met anderen word je gedwongen te verantwoorden waarom die ene waarde waardevoller of
normaler is dan de andere? Het is niet eenvoudig een rationele fundering te vinden voor je voorkeur
of keuze.
, Moraal en ethiek
Moraal – mos/mores – de gewoonten, zeden en gebruiken van iemand op het vlak van (be)hoort of
niet (be)hoort m.a.w. wat goed, juist en rechtvaardig is en wat slecht, verkeerd en onrechtvaardig is.
Via opvoeding en cultuur maken we normen, waarden en deugden eigen die ons handelen
motiveren, sturen of er een uitdrukking van zijn. Het geheel van die waarden, normen en deugden
van een persoon of groep verwijst naar zijn moraal.
Ethiek – ethos – het vermogen om het vertrouwen van het publiek te winnen tijdens een gesprek of
een redevoering – de systematische reflectie op moraal – vraag naar het goede, juiste en
rechtvaardige.
Ethiek houdt zich bezig met de vraag naar de fundering van moraal, naar soorten van moraal en de
uitwerking van kaders die ons morele handelen kunnen begrijpen en sturen.
Waarden – wat vinden we waardevol, waar hechten we waarde aan – ‘fundamentele richtsnoeren
voor ons gedrag’.
Normen – manieren waarop waarden gerealiseerd worden – geboden of verboden – vragen
- wat mag ik doen?
- wat moet ik doen?
- wat moet of mag ik niet doen?
Deugden – goed ervaren morele eigenschappen – belichaamde waarden – uitingen waarop het
goede, degelijke, zich uitdrukt in onze dagdagelijkse omgang met elkaar – karaktereigenschappen of
kwaliteiten.
Onderscheid tussen waarden, normen en deugden (Voorbeeld behalen van rijbewijs):
- Verkeersreglement = normen
- Veiligheid = waarde
- Inzicht en oefening = deugden
Moreel probleem – vragen naar wat de beste manier is om het goede te realiseren in een bepaalde
situatie. Je moet kiezen tussen verschillende handelingsalternatieven en vraagt je daarbij af wat het
beste is en kan ook argumenteren waarom je koos wat je koos.
Moreel dilemma – specifieke vorm van een moreel probleem. Een keuze tussen twee verschillende
mogelijkheden of waarden, waarbij die twee waarden mekaar wederzijds uitsluiten. Wat je ook kiest,
je verliest steeds.
Morele nood – je bent je bewust dat iets niet behoort, maar niemand hoort je.
