Samenvatting plantgezondheid –
Dictaat
Hoofdstuk 2 ‘Algemene aspecten van plantenziekten
2.1 Noodzaak van plantgezondheid: groei wereldbevolking
Direct en indirect zijn we volledig afhankelijk van planten voor ons voedsel. De vraag voor in de toekomst is hoe
we twee keer zoveel kunnen produceren met twee keer minder input. Kennis over de levenscycli van
schadelijke organisme in relatie tot de waardplant, kan er voor zorgen dat de schade van de ziekteverwekkers
beperkt blijft. Het gebruik van pesticiden kan met 80 % worden verlaagd.
Plantenziekte kunnen niet alleen een lage productie veroorzaken, maar kan ook van invloed zijn op de
kwaliteit. Er kunnen namelijk schadelijke toxinen geproduceerd worden, die dan weer later in het voedsel
terecht komen. Naast deze invloeden kan het ook van invloed zijn op de economische opbrengst.
Plantenziektekunde: De studie van de interactie tussen planten en plantpathogenen, inclusief plagen en
onkruiden, met als doel het ontwikkelen van strategieën voor de preventie en bestrijding van plantpathogenen.
Ook het gevolg van abiotische factoren wordt hierin meegenomen. Een apart onderdeel hiervan in de
moleculaire plantenziektekunde -> wetenschap die zich bezig houdt met het ontrafelen van de moleculaire
basis van ziekte en de ziekteresistentie van planten. De nadruk ligt hierbij op de biotische plantbelagers.
Hoe ziek een plant of gewas wordt, hangt af van de omgeving, het pathogeen en het gewas. Dit kan
weergegeven worden in een plantenziektedriehoek (blz. 12). Pas als alle drie factoren tegelijkertijd aanwezig
zijn, kan een ziekte uitbreken. Plantgezondheid richt zich zowel op het niveau van de plant, het gewas, het
bedrijf, als op niveau van de keten maar ook op de ecosystemen. Het doel is een natuurlijk evenwicht met
minimale externe inputs nodig te hebben en minimale ongewenste outputs te hebben.
2.2 Postulaten van Koch
Als je van een aangetaste plant een stukje weefsel afhaalt en dat verder gaat isoleren, tref je een hele reeks
aan pathogenen aan. Als het pathogeen in geïsoleerd dan moet er nog eerst bewezen worden, dat je ook
daadwerkelijk de ziekteverwekker te pakken hebt. Dit wordt gedaan door de postulaten van Koch.
2.3 Classificatie ziekteverwekkers
1. Facultatieve biotrofe parasieten -> hebben voorkeur voor levende organisme. Ze kunnen parasitair en
saprotroof leven. Veel van deze ziekteverwekkers overleven in de bodem tijdens de winter, dan gedragen ze
zich als bodemsaprofyten. In het voorjaar gaan ze over op de parasitaire fase. Dan tasten ze de levende planten
aan -> moeilijk te bestrijden.
2. Necrotrofe parasieten -> kunnen niet overleven op een levende gastheer. Moeten eerst zelf weefsel doden,
voordat ze de organische stof kunnen gaan verteren. Dit doden gebeurt door giftige stoffen die de
plantencellen doden.
3. Obligate biotrofe parasieten -> kunnen niet zonder een levende gastheer bestaan. Ze kunnen hooguit in een
ruststadium een tijdlang zonder gastheer overbruggen.
Bij plantpathogene microorganismen wordt er veel gebruik gemaakt van het isoleren uit ziek plantmateriaal en
dan te kweken op kunstmatige voedingsbodems. Dan leven ze saprotroof. Dit kan echter niet bij obligate
parasieten.
2.4 Epidemiologie
De ontwikkeling van een ziekte hangt niet alleen af van het succes, maar ook van de hoeveelheid dat is
geproduceerd. Dit is een complex van verschillende factoren:
- Eerste mate van virulentie van de ziekteverwekker
- Resistentie van de waardplant
- Weersomstandigheden
, - Acties van de mens op ziekte in de dammen.
Preventie van epidemieën kan op de volgende manieren gebeuren:
1. Goede hygiënische maatregelen
2. Vruchtwisseling
3. Ontsmetting van zaad en/of substraat
4. Ontwikkelen van resistente gewassen
5. Kweken van andere substraten dan grond
6. Goede besmetting
Hoofdstuk 3 ‘Bestrijding van ziekten en plagen’
3.1 Geïntegreerde gewasbescherming
2014 -> IPM van ziekte, plagen en onkruiden verplicht. -> Zo min mogelijk chemische
gewasbeschermingsmiddelen gebruiken. Er wordt alleen ingegrepen wanneer dit echt noodzakelijk is. Hiervoor
is monitoring en gebruik van schadedrempels een noodzaak. Chemie mag pas ingezet worden als andere
middelen en methoden niet helpen.
Binnen de gewasbescherming neemt een aantal factoren een belangrijke plaats in:
- Gebruik van nieuwe en betere pesticiden
- Betere rotatie van teelten
- Gebruik van minder gevoelige variëteiten
- Betere diagnoses
- Nieuwe toedienings-technieken
- Gebruik van waarschuwings- en beslissingsondersteunende systemen
2011 -> Europese gewasverordering in werking.
Gewasbescherming moet op verschillende fronten plaats vinden -> veerkrachtig, zelfregulerend ecosysteem en
robuuste, minder vatbare rassen.
Zelfbescherming planten -> want steeds minder chemische middelen gebruiken.
- Zwavel: speelt hierbij een grote rol. Wordt door de plant gebruikt als het element in aminozuren.
Wordt ook gebruikt voor secundaire metabolieten.
- Wanneer planten zijn aangetast, scheiden ze vluchtige stoffen uit. Door deze stoffen te meten, weet je
of een ziekte aanwezig is. Door dit namelijk in een vroeg stadium te bestrijden, kan hoeveelheid
fungiciden omlaag gebracht worden.
3.2 Biologische bestrijding
Biologisch bestrijden: is het bestrijden van ziekte en plagen met nuttige organisme en natuurlijke
bestrijdingsmiddelen.
- Onderzoek hierna wordt steeds belangrijker.
- Belangrijk om biologische bestrijders tijdig te introduceren -> minder organisme nodig en bestrijding is
beter. Soms kan het ook al preventief.
- Nadeel -> levend materiaal, bewaartemperatuur is essentieel en je kan het niet langdurig bewaren.
Voor gebruik van biologische bestrijders, is het belangrijk om de levenscyclus te weten. Er moet ook nagedacht
worden over de temperatuur, luchtvochtigheid en gebruik van bestrijdingsmiddelen. Wanneer een plaag zich
eenmaal heeft gevestigd in een gewas, is er al een redelijke populatie biologische bestrijders.
Biologische bestrijding is een complexe zaak -> natuurlijke vijanden vormen samen met plagen een
voedselweb. Ook worden er vaak meerdere bestrijders uitgezet.
Succesvolle generalisten -> roofwantsen en roofmijten. Vestigen zich makkelijk, kunnen van meerder bronnen
leven. Aanwezigheid van deze organisme vergroot te weerbaarheid.
Essentie biologische bestrijding -> terugdringen van een plaagorganisme tot op een niveau dat deze geen
schade meer doen. Hierbij ontstaat dan een algemeen biologisch evenwicht.
Gebruiken van natuurlijke vijanden kan ook voor problemen zorgen:
- Exoten -> verschuiving dichtheden of verdringing van inheemse soorten.
- Amfibieën en reptielen -> hebben geen specifieke voorkeur.
Dictaat
Hoofdstuk 2 ‘Algemene aspecten van plantenziekten
2.1 Noodzaak van plantgezondheid: groei wereldbevolking
Direct en indirect zijn we volledig afhankelijk van planten voor ons voedsel. De vraag voor in de toekomst is hoe
we twee keer zoveel kunnen produceren met twee keer minder input. Kennis over de levenscycli van
schadelijke organisme in relatie tot de waardplant, kan er voor zorgen dat de schade van de ziekteverwekkers
beperkt blijft. Het gebruik van pesticiden kan met 80 % worden verlaagd.
Plantenziekte kunnen niet alleen een lage productie veroorzaken, maar kan ook van invloed zijn op de
kwaliteit. Er kunnen namelijk schadelijke toxinen geproduceerd worden, die dan weer later in het voedsel
terecht komen. Naast deze invloeden kan het ook van invloed zijn op de economische opbrengst.
Plantenziektekunde: De studie van de interactie tussen planten en plantpathogenen, inclusief plagen en
onkruiden, met als doel het ontwikkelen van strategieën voor de preventie en bestrijding van plantpathogenen.
Ook het gevolg van abiotische factoren wordt hierin meegenomen. Een apart onderdeel hiervan in de
moleculaire plantenziektekunde -> wetenschap die zich bezig houdt met het ontrafelen van de moleculaire
basis van ziekte en de ziekteresistentie van planten. De nadruk ligt hierbij op de biotische plantbelagers.
Hoe ziek een plant of gewas wordt, hangt af van de omgeving, het pathogeen en het gewas. Dit kan
weergegeven worden in een plantenziektedriehoek (blz. 12). Pas als alle drie factoren tegelijkertijd aanwezig
zijn, kan een ziekte uitbreken. Plantgezondheid richt zich zowel op het niveau van de plant, het gewas, het
bedrijf, als op niveau van de keten maar ook op de ecosystemen. Het doel is een natuurlijk evenwicht met
minimale externe inputs nodig te hebben en minimale ongewenste outputs te hebben.
2.2 Postulaten van Koch
Als je van een aangetaste plant een stukje weefsel afhaalt en dat verder gaat isoleren, tref je een hele reeks
aan pathogenen aan. Als het pathogeen in geïsoleerd dan moet er nog eerst bewezen worden, dat je ook
daadwerkelijk de ziekteverwekker te pakken hebt. Dit wordt gedaan door de postulaten van Koch.
2.3 Classificatie ziekteverwekkers
1. Facultatieve biotrofe parasieten -> hebben voorkeur voor levende organisme. Ze kunnen parasitair en
saprotroof leven. Veel van deze ziekteverwekkers overleven in de bodem tijdens de winter, dan gedragen ze
zich als bodemsaprofyten. In het voorjaar gaan ze over op de parasitaire fase. Dan tasten ze de levende planten
aan -> moeilijk te bestrijden.
2. Necrotrofe parasieten -> kunnen niet overleven op een levende gastheer. Moeten eerst zelf weefsel doden,
voordat ze de organische stof kunnen gaan verteren. Dit doden gebeurt door giftige stoffen die de
plantencellen doden.
3. Obligate biotrofe parasieten -> kunnen niet zonder een levende gastheer bestaan. Ze kunnen hooguit in een
ruststadium een tijdlang zonder gastheer overbruggen.
Bij plantpathogene microorganismen wordt er veel gebruik gemaakt van het isoleren uit ziek plantmateriaal en
dan te kweken op kunstmatige voedingsbodems. Dan leven ze saprotroof. Dit kan echter niet bij obligate
parasieten.
2.4 Epidemiologie
De ontwikkeling van een ziekte hangt niet alleen af van het succes, maar ook van de hoeveelheid dat is
geproduceerd. Dit is een complex van verschillende factoren:
- Eerste mate van virulentie van de ziekteverwekker
- Resistentie van de waardplant
- Weersomstandigheden
, - Acties van de mens op ziekte in de dammen.
Preventie van epidemieën kan op de volgende manieren gebeuren:
1. Goede hygiënische maatregelen
2. Vruchtwisseling
3. Ontsmetting van zaad en/of substraat
4. Ontwikkelen van resistente gewassen
5. Kweken van andere substraten dan grond
6. Goede besmetting
Hoofdstuk 3 ‘Bestrijding van ziekten en plagen’
3.1 Geïntegreerde gewasbescherming
2014 -> IPM van ziekte, plagen en onkruiden verplicht. -> Zo min mogelijk chemische
gewasbeschermingsmiddelen gebruiken. Er wordt alleen ingegrepen wanneer dit echt noodzakelijk is. Hiervoor
is monitoring en gebruik van schadedrempels een noodzaak. Chemie mag pas ingezet worden als andere
middelen en methoden niet helpen.
Binnen de gewasbescherming neemt een aantal factoren een belangrijke plaats in:
- Gebruik van nieuwe en betere pesticiden
- Betere rotatie van teelten
- Gebruik van minder gevoelige variëteiten
- Betere diagnoses
- Nieuwe toedienings-technieken
- Gebruik van waarschuwings- en beslissingsondersteunende systemen
2011 -> Europese gewasverordering in werking.
Gewasbescherming moet op verschillende fronten plaats vinden -> veerkrachtig, zelfregulerend ecosysteem en
robuuste, minder vatbare rassen.
Zelfbescherming planten -> want steeds minder chemische middelen gebruiken.
- Zwavel: speelt hierbij een grote rol. Wordt door de plant gebruikt als het element in aminozuren.
Wordt ook gebruikt voor secundaire metabolieten.
- Wanneer planten zijn aangetast, scheiden ze vluchtige stoffen uit. Door deze stoffen te meten, weet je
of een ziekte aanwezig is. Door dit namelijk in een vroeg stadium te bestrijden, kan hoeveelheid
fungiciden omlaag gebracht worden.
3.2 Biologische bestrijding
Biologisch bestrijden: is het bestrijden van ziekte en plagen met nuttige organisme en natuurlijke
bestrijdingsmiddelen.
- Onderzoek hierna wordt steeds belangrijker.
- Belangrijk om biologische bestrijders tijdig te introduceren -> minder organisme nodig en bestrijding is
beter. Soms kan het ook al preventief.
- Nadeel -> levend materiaal, bewaartemperatuur is essentieel en je kan het niet langdurig bewaren.
Voor gebruik van biologische bestrijders, is het belangrijk om de levenscyclus te weten. Er moet ook nagedacht
worden over de temperatuur, luchtvochtigheid en gebruik van bestrijdingsmiddelen. Wanneer een plaag zich
eenmaal heeft gevestigd in een gewas, is er al een redelijke populatie biologische bestrijders.
Biologische bestrijding is een complexe zaak -> natuurlijke vijanden vormen samen met plagen een
voedselweb. Ook worden er vaak meerdere bestrijders uitgezet.
Succesvolle generalisten -> roofwantsen en roofmijten. Vestigen zich makkelijk, kunnen van meerder bronnen
leven. Aanwezigheid van deze organisme vergroot te weerbaarheid.
Essentie biologische bestrijding -> terugdringen van een plaagorganisme tot op een niveau dat deze geen
schade meer doen. Hierbij ontstaat dan een algemeen biologisch evenwicht.
Gebruiken van natuurlijke vijanden kan ook voor problemen zorgen:
- Exoten -> verschuiving dichtheden of verdringing van inheemse soorten.
- Amfibieën en reptielen -> hebben geen specifieke voorkeur.
