Samenvatting Engels CLIL tentamen 2.3 of 2.4 van Hanzehogeschool Groningen Pabo

Samenvatting Engels CLIL
Hoofdstuk 3: Het vierfasenmodel
Het vierfasenmodel is de leidraad voor de manier waarop je de componenten van de schijf
van vijf in je lessen op de basisschool kunt verwerken.

3.1: Doel en werkwijze van het vierfasenmodel
Uit onderzoek blijft dat leerlingen minstens 1 uur per week Engels zouden moeten krijgen om
de taal goed te leren en te kunnen toepassen. In de praktijk is dit in de bovenbouw een half
uur per week.

Het vierfasenmodel is een gedegen didactisch leerfasenmodel specifiek ontwikkeld voor
Eibo. Het model is aangepast zodat de componenten van de schijf van vijf er in een vaste
volgorde aan bod komen. Ook kan je met dit model de effectieve leertijd of kindtijd (de tijd
waarin de leerlingen zelf Engels praten) beter waarborgen.

Het doel van het vierfasenmodel is om de leerlingen in de beschikbare tijd op een voor hen
veilige manier goed voor te bereiden op het communiceren in het Engels.
De lessencyclus van het vierfasenmodel bevat de volgende fasen:
 Introductiefase (fase 1)
 Inputfase (fase 2)
 Oefenfase (fase 3)
 Transferfase of overdrachtfase (fase 4)

De lessen zijn gebaseerd op het behandelen van de zogenaamde Eibo-thema’s: alledaagse
onderwerpen die op de basisschool aan de orde komen, zoals kennismaken of eten en
drinken.

In het vierfasenmodel verloopt het leerproces in een lessenserie ook in deze logische
volgorde:
 Van input naar output: van receptieve vaardigheden (luisteren en lezen), via
reproductie (spreken, invullen en naschrijven) naar productieve vaardigheden
(spreken en schrijven)

Het doel is om leerlingen goed voor te bereiden op het toepassen van Engels in realistische
situaties buiten school. In figuur 1 zie je waar de vijf componenten van de schijf van vijf van
het talenonderwijs in het vierfasenmodel zijn verwerkt.

Figuur 1: Vijf componenten in het vierfasenmodel
Fase Component Strategieën
1. introductiefase Voorbereiding op input Receptief
2. inputfase Input Receptief
Verwerking op vorm Idem
Verwerking op inhoud Idem
3. oefenfase Pushed output Van reproductief naar
productief
4. transferfase Output Productief

,Je biedt stapsgewijs (in fasen) de activiteiten aan de leerlingen aan. Door deze volgorde aan
te houden vraag je leerlingen geen dingen waarop ze nog niet zijn voorbereid. Als leerkracht
is het voor jou ook een veilige manier van les geven. Je weet met dit model precies wat je
wanneer moet doen en wanneer je leerlingen klaar zijn voor de volgende stap. Met dit model
hebben je lessen meteen een goed rendement, omdat de leerlingen het Engels meteen
actief leren toepassen.

De vier fasen komen niet allemaal in één les aan de orde, maar in een lessenserie of project
binnen een thema. In één les kunnen er wel meerdere fasen voorkomen. De fasen lopen
geleidelijk voor je lessenserie heen.

3.2: Fase 1: instructiefase
Het belangrijkste doel van fase 1 is het bekend maken van een nieuw thema en de taal die
de leerlingen gaan leren. In deze fase komen er 4 onderdelen aanbod:
1. Activeren van de voorkennis
2. Motiveren van de leerlingen
3. Herhalen van de leerstof
4. Toepassen van strategieën

Activeren van de voorkennis
Je bereidt de leerlingen voor op de nieuwe leerstof. De leerstof bestaat uit woorden, zinnen
en dialogen. Leerlingen zijn vaak al blootgesteld aan buitenschoolse exposure (blootstelling
aan Engelse woorden buiten school) en hebben hierdoor veel Engels verworven. Je kan met
de leerlingen receptieve activiteiten doen. Dit doe je omdat je dan kan zien welke woorden,
zinnen of chunks (vaste zinnen en uitdrukkingen) leerlingen al kennen. Voorkennis ophalen
is belangrijk omdat je dan nieuwe taal beter kan aanhaken bij aanwezige kennis. Voor de
leerkracht is het ook een mooie manier om te kijken wat de leerlingen al beheersen en wat
niet. Niet alle leerlingen zullen op hetzelfde niveau zitten. Tenslotte is het ook goed voor de
motivatie. Leerlingen worden bewust van de woorden die ze al kennen en raken gemotiveerd
als ze mogen laten zien welke woorden of zinnen ze kennen.

Voorbereiding
Je zoekt eerst naar woorden die passen bij het thema. Daarna maak je onderscheid in
woorden die de leerlingen waarschijnlijk al kennen, woorden die ze misschien kennen en
woorden nieuw of moeilijk zijn. Eibo heeft een speciaal basiswoordenboek (Picture
dictionary) ontwikkelt waarbij je per thema kan kijken naar welke woorden erbij passen en
hoe je ze moet schrijven.

Uitvoering
Je vraagt aan de leerlingen doormiddel van activiteiten welke woorden de leerlingen kennen
bij een bepaald thema. Dit kan op je op de volgende manieren doen:
 Laat de leerlingen samen overleggen over welke woorden ze kennen. Daarna zouden
ze de woorden op het digibord kunnen zetten of een woordweb maken.
 Daarna vraag je of ze hele zinnen kunnen maken. Bijvoorbeeld bij het thema
restaurant kan je vragen: ‘Kan je iets in het Engels bestellen bij een ober?’
 Daarna zou je ervaringen met elkaar kunnen delen. Hierbij is belangrijk dat je de
leerlingen positief benaderd. Als leerkracht kan je de zinnen opslaan en gebruiken bij
je volgende les of zelfs uitbreiden
 Lespakketten van Engels hebben vaak ook liedjes die speciaal zijn gemaakt voor een
thema. Als ze zelf opzoek gaat naar een liedje let dan op dat het aansluit bij de
leeftijd en werk vanuit de vakdidactiek.
 Laat de leerlingen dingen vanuit huis meenemen wat te maken heeft met het thema.

,  Laat de leerlingen huis-aan-huis folders meenemen met afbeeldingen die bij het
thema horen. Leerlingen kunnen dan de afbeeldingen uitknippen en de juiste
woorden eronder zetten.

Tips:
 Zoek ter voorbereiding woorden uit de picture dictionary (basiswoordenboek Eibo) die
je kan gebruiken in de klas.
 Sommige activiteiten duren wel lang. Je kan de opdracht daarna weer gebruiken bij
de oefenfase of transferfase.
 Je kan de leerlingen laten brainstormen. Dit bespaart tijd en je kan meerdere
leerlingen aan het woord laten. Dit kan bijvoorbeeld ook bij het presenteren van hun
mindmap. Ze laten het in groepjes aan elkaar zien en ze kunnen er eventuele
spelfouten uithalen.
 Alle activiteiten in het onderdeel van fase 1 stem je af op het thema en doel van je
lessen.

Motiveren van de leerlingen
Bij het tweede onderdeel van fase 1 motiveer je de leerlingen met voor een thema.
Daarnaast legt aan ze uit wat ze gaan leren en hoe ze daarmee kunnen laten zien wat ze
geleerd hebben.

Een aantal voorbeelden:
 Je vraagt waarom het handig is om de woorden van het nieuwe thema te kennen.
 Je legt uit wat de leerlingen aan het einde van de lessenserie gaan doen en hoe ze
kunnen laten zien wat ze geleerd hebben.
 Je vraagt de leerlingen alvast na te denken over het thema. Bijvoorbeeld bij het
thema restaurant, zou je de leerlingen kunnen laten nadenken over hoe een
restaurant er uit ziet.
 Je combineert de opdrachten met zoveel mogelijk andere vakken.
 Je bereidt de leerlingen voor op de communicatieve situaties in de inputtekst. Dit kan
je doen door bijvoorbeeld te vragen om na te denken over wat je zou kunnen zeggen
in een restaurant.

Herhalen van de leerstof
Bij het derde onderdeel van fase 1 herhaal je de woorden of zinnen die de leerlingen uit een
ander hoofdstuk of thema hebben geleerd, dat van toepassing is bij het nieuwe thema. Ook
binnen de andere lessen herhaal je de woorden of wanneer je een poosje geen Engels les
hebt gegeven.

Hoe doe je dit in de praktijk:
 Wil je in les 4 verder gaan met de gesprekken die je gevoerd hebt in les 3, dan laat je
de leerlingen aan het begin van de les als herhaling het standaardgesprek weer
oefenen in wisselende tweetallen. Dit kan je doen met een binnen- en een
buitenkring.
 Je kan ook een liedje dat je al eerder hebt gebruikt in je lessenserie terug halen als
herhaling.