Marktgedrag
H1. Overgeleverd aan de markt
1.1 De markt van merkloze zwarte T-shirts
Collectieve vraag: de marktvraag naar een bepaald goed van alle consumenten samen.
Collectieve aanbod: het marktaanbod van een bepaald goed van alle aanbieders samen.
Marktmechanisme (prijsmechanisme): het proces van prijsaanpassingen dat optreedt bij
vraagoverschotten (de vraag bij een bepaalde prijs is groter dan het aanbod) en
aanbodoverschotten (het aanbod bij een bepaalde prijs is groter dan de vraag) van een goed
totdat er een evenwicht is bereikt (wanneer de vraag gelijk is aan het aanbod).
• Evenwichtsprijs (marktprijs): de prijs die in een evenwicht tot stand komt.
• Evenwichtshoeveelheid: de hoeveelheid goederen die bij de evenwichtsprijs gevraagd en
aangeboden wordt.
Volledige mededinging/volkomen concurrentie: marktvorm (geeft aan of er veel of weinig
concurrentie op een markt is ) waarbij de marktprijs tot stand komt door het collectieve aanbod en
de collectieve vraag naar een bepaald goed. De kenmerken hiervan zijn:
• De individuele aanbieder heeft geen invloed op de prijs, omdat hij maar een zeer klein
marktaandeel (deel van de totale afzet van een product) heeft.
• De kopers zijn ook met velen en hebben individueel geen invloed op de prijs, de prijs wordt via
vraag en aanbod gedicteerd door de markt.
• Het gaat om homogene goederen (goederen die in de ogen van de consument identiek zijn,
hierdoor let de consument alleen op de prijs).
• Vrije toetreding (elke aanbieder die dat wenst kan het goed vrijwel kosteloos aanbieden) en vrije
uittreding (elke aanbieder die dat wenst kan het aanbod van het goed vrijwel kosteloos
beëindigen).
• Doorzichtig (transparant): de marktpartijen (vragers en aanbieders) zijn volledig geïnformeerd
over de aard van het product en de prijs waartegen het wordt verhandeld.
Bovenstaande kenmerken komen in de praktijk nooit allemaal tegelijk voor, de marktvorm
volkomen concurrentie is daarom een theoretische marktvorm.
Hoeveelheidsaanpasser: een aanbieder die geen invloed heeft op de marktprijs en alleen zijn
aangeboden hoeveelheid kan variëren.
1.2 Op zoek naar maximale winst
Prijsafzetfunctie: functie die aangeeft hoeveel een aanbieder bij elke prijs kan verkopen.
- Bij volledige mededinging is dit een horizontale lijn: de individuele producent heeft geen enkele
invloed op de prijs en hij kan bij die prijs onbeperkt aanbieden. De marginale kosten zullen
bepalen hoeveel een aanbieder zal aanbieden (MO = MK bij maximale winst).
- Bij volledige mededinging geldt MO = P = GO: omdat de marktprijs bij elke afzet gelijk is, zal bij
een toename van de afzet met één product de marginale opbrengst gelijk zijn aan de prijs van
de extra verkochte eenheid.
Toetredende aanbieders
Kledingzaken die een bepaald winstgevend goed nog niet verkopen, gaan dit ook aanbieden.
Hierdoor verschuift de collectieve aanbodlijn naar rechts, waardoor een nieuw evenwicht met een
lagere evenwichtsprijs ontstaat. Het proces van toetreding en prijsdaling stopt als de winstmarge
nul is en de winst is verdwenen, er is dan een bedrijfstakevenwicht (de bestaande aanbieders
maken geen winst dus er is geen reden om toe te treden).
De ondernemers zullen niet uit de markt treden, want ze ontvangen een vergoeding voor hun
inspanning. Deze vergoeding is in de kosten opgenomen als ondernemersloon.
, 1.3 Verschuivende aanbodlijn en vraaglijn
Verschuivende aanbodlijn
De aanbodlijn kan verschuiven door een toename of afname van het aantal aanbieders of door
stijging of daling van de kostprijs (bijv. door loonsverhogingen, technologische ontwikkelingen,
he ngen of subsidies).
Bij een invoerhe ng zou de marktprijs met het bedrag van de invoerhe ng moeten stijgen om
winstdaling te voorkomen. De nieuwe aanbodfunctie kan op twee manieren worden afgeleid:
• In de aanbodfunctie ‘P’ vervangen door ‘P - he ng’.
• De aanbodvergelijking herschrijven zodat ‘P’ in het linkerlid komt te staan, vervolgens bij het
rechtergelid de kostenstijging per product optellen en dan weer herschrijven zodat ‘Qa’ weer
links staat.
Bij een subsidie zou de marktprijs met het bedrag van de subsidie kunnen dalen zonder dat de
winst daalt. De nieuwe aanbodfunctie kan op twee manieren worden afgeleid:
• In de aanbodfunctie ‘P’ vervangen door ‘P + subsidie’.
• De aanbodvergelijking herschrijven zodat ‘P’ in het linkerlid komt te staan, vervolgens bij het
rechtergelid de kostendaling per product aftrekken en dan weer herschrijven zodat ‘Qa’ weer
links staat.
Verschuivende vraaglijn
De vraaglijn kan verschuiven door een toename of afname van het aantal vragers. Ook de nieuwe
vraaglijn kan algebraïsch afgeleid worden.
1.4 Arbeidsmarkt
1.4.1. IS DE ARBEIDSMARKT EEN MARKT VAN VOLLEDIGE MEDEDINGING?
De arbeidsmarkt vergeleken met de kenmerken van volledige mededinging:
• Het aantal vragers en aanbieders op de arbeidsmarkt is erg groot.
• De toetreding tot de arbeidsmarkt is beperkt (voor laag/ongeschoold werk is toetreding
makkelijk, maar voor geschoold werk is een diploma nodig) en ook uittreding is beperkt
(opzegtermijn).
• Arbeid is niet homogeen: grote verschillen in scholing, ervaring en productiviteit.
• De arbeidsmarkt is niet erg transparant, omdat er geen totaalbeeld is van de beschikbare banen
en beschikbare arbeidskracht. Ook beschikken werkgever en werknemer niet over dezelfde
informatie (asymmetrisch), de werkgever weet niet of de sollicitant goed zal functioneren en de
werkgever kan verzwijgen hoe zwaar de baan is.
In de economische theorie wordt de arbeidsmarkt wel vaak opgevat als een markt van volledige
mededinging. De veronderstelling is dan dat arbeid homogeen is en de arbeidsmarkt transparant,
dit is bij benadering waar voor deelmarkten binnen de arbeidsmarkt. Vraag en aanbod bepalen
dan de prijs (loon) en de hoeveelheid (werkgelegenheid).
Imperfecte arbeidsmarkt
De arbeidsmarkt is een imperfecte markt, omdat niet aan alle kenmerken van volkomen
concurrentie wordt voldaan. Individuele aanbieders en vragers hebben namelijk wel invloed op de
prijs door vakbonden, werkgeversbonden en de overheid.
1.4.2. PRIJSREGULERING OP DE ARBEIDSMARKT
Op de arbeidsmarkt vindt prijsregulering plaats:
• Voor het overgrote deel van de werknemers gelden de arbeidsvoorwaarden die zijn vastgelegd
in een collectieve arbeidsovereenkomst (cao): een overeenkomst over het loon en andere
arbeidsvoorwaarden, die per bedrijf of bedrijfstak (sector) wordt afgesloten voor één of twee jaar
tussen vakbonden en werkgeversbonden.
- Vakbonden moeten behoedzaam opereren: een loonstijging is wenselijk, maar een te hoge
looneis kan ten koste gaan van de werkgelegenheid.
• De overheid vindt dat elke werknemer in zijn levensonderhoud moet kunnen voorzien, daarom
stelt de overheid een minimumloon vast, dit legt een bodem in de prijs van arbeid.
ffi
ffi ffi ffi
H1. Overgeleverd aan de markt
1.1 De markt van merkloze zwarte T-shirts
Collectieve vraag: de marktvraag naar een bepaald goed van alle consumenten samen.
Collectieve aanbod: het marktaanbod van een bepaald goed van alle aanbieders samen.
Marktmechanisme (prijsmechanisme): het proces van prijsaanpassingen dat optreedt bij
vraagoverschotten (de vraag bij een bepaalde prijs is groter dan het aanbod) en
aanbodoverschotten (het aanbod bij een bepaalde prijs is groter dan de vraag) van een goed
totdat er een evenwicht is bereikt (wanneer de vraag gelijk is aan het aanbod).
• Evenwichtsprijs (marktprijs): de prijs die in een evenwicht tot stand komt.
• Evenwichtshoeveelheid: de hoeveelheid goederen die bij de evenwichtsprijs gevraagd en
aangeboden wordt.
Volledige mededinging/volkomen concurrentie: marktvorm (geeft aan of er veel of weinig
concurrentie op een markt is ) waarbij de marktprijs tot stand komt door het collectieve aanbod en
de collectieve vraag naar een bepaald goed. De kenmerken hiervan zijn:
• De individuele aanbieder heeft geen invloed op de prijs, omdat hij maar een zeer klein
marktaandeel (deel van de totale afzet van een product) heeft.
• De kopers zijn ook met velen en hebben individueel geen invloed op de prijs, de prijs wordt via
vraag en aanbod gedicteerd door de markt.
• Het gaat om homogene goederen (goederen die in de ogen van de consument identiek zijn,
hierdoor let de consument alleen op de prijs).
• Vrije toetreding (elke aanbieder die dat wenst kan het goed vrijwel kosteloos aanbieden) en vrije
uittreding (elke aanbieder die dat wenst kan het aanbod van het goed vrijwel kosteloos
beëindigen).
• Doorzichtig (transparant): de marktpartijen (vragers en aanbieders) zijn volledig geïnformeerd
over de aard van het product en de prijs waartegen het wordt verhandeld.
Bovenstaande kenmerken komen in de praktijk nooit allemaal tegelijk voor, de marktvorm
volkomen concurrentie is daarom een theoretische marktvorm.
Hoeveelheidsaanpasser: een aanbieder die geen invloed heeft op de marktprijs en alleen zijn
aangeboden hoeveelheid kan variëren.
1.2 Op zoek naar maximale winst
Prijsafzetfunctie: functie die aangeeft hoeveel een aanbieder bij elke prijs kan verkopen.
- Bij volledige mededinging is dit een horizontale lijn: de individuele producent heeft geen enkele
invloed op de prijs en hij kan bij die prijs onbeperkt aanbieden. De marginale kosten zullen
bepalen hoeveel een aanbieder zal aanbieden (MO = MK bij maximale winst).
- Bij volledige mededinging geldt MO = P = GO: omdat de marktprijs bij elke afzet gelijk is, zal bij
een toename van de afzet met één product de marginale opbrengst gelijk zijn aan de prijs van
de extra verkochte eenheid.
Toetredende aanbieders
Kledingzaken die een bepaald winstgevend goed nog niet verkopen, gaan dit ook aanbieden.
Hierdoor verschuift de collectieve aanbodlijn naar rechts, waardoor een nieuw evenwicht met een
lagere evenwichtsprijs ontstaat. Het proces van toetreding en prijsdaling stopt als de winstmarge
nul is en de winst is verdwenen, er is dan een bedrijfstakevenwicht (de bestaande aanbieders
maken geen winst dus er is geen reden om toe te treden).
De ondernemers zullen niet uit de markt treden, want ze ontvangen een vergoeding voor hun
inspanning. Deze vergoeding is in de kosten opgenomen als ondernemersloon.
, 1.3 Verschuivende aanbodlijn en vraaglijn
Verschuivende aanbodlijn
De aanbodlijn kan verschuiven door een toename of afname van het aantal aanbieders of door
stijging of daling van de kostprijs (bijv. door loonsverhogingen, technologische ontwikkelingen,
he ngen of subsidies).
Bij een invoerhe ng zou de marktprijs met het bedrag van de invoerhe ng moeten stijgen om
winstdaling te voorkomen. De nieuwe aanbodfunctie kan op twee manieren worden afgeleid:
• In de aanbodfunctie ‘P’ vervangen door ‘P - he ng’.
• De aanbodvergelijking herschrijven zodat ‘P’ in het linkerlid komt te staan, vervolgens bij het
rechtergelid de kostenstijging per product optellen en dan weer herschrijven zodat ‘Qa’ weer
links staat.
Bij een subsidie zou de marktprijs met het bedrag van de subsidie kunnen dalen zonder dat de
winst daalt. De nieuwe aanbodfunctie kan op twee manieren worden afgeleid:
• In de aanbodfunctie ‘P’ vervangen door ‘P + subsidie’.
• De aanbodvergelijking herschrijven zodat ‘P’ in het linkerlid komt te staan, vervolgens bij het
rechtergelid de kostendaling per product aftrekken en dan weer herschrijven zodat ‘Qa’ weer
links staat.
Verschuivende vraaglijn
De vraaglijn kan verschuiven door een toename of afname van het aantal vragers. Ook de nieuwe
vraaglijn kan algebraïsch afgeleid worden.
1.4 Arbeidsmarkt
1.4.1. IS DE ARBEIDSMARKT EEN MARKT VAN VOLLEDIGE MEDEDINGING?
De arbeidsmarkt vergeleken met de kenmerken van volledige mededinging:
• Het aantal vragers en aanbieders op de arbeidsmarkt is erg groot.
• De toetreding tot de arbeidsmarkt is beperkt (voor laag/ongeschoold werk is toetreding
makkelijk, maar voor geschoold werk is een diploma nodig) en ook uittreding is beperkt
(opzegtermijn).
• Arbeid is niet homogeen: grote verschillen in scholing, ervaring en productiviteit.
• De arbeidsmarkt is niet erg transparant, omdat er geen totaalbeeld is van de beschikbare banen
en beschikbare arbeidskracht. Ook beschikken werkgever en werknemer niet over dezelfde
informatie (asymmetrisch), de werkgever weet niet of de sollicitant goed zal functioneren en de
werkgever kan verzwijgen hoe zwaar de baan is.
In de economische theorie wordt de arbeidsmarkt wel vaak opgevat als een markt van volledige
mededinging. De veronderstelling is dan dat arbeid homogeen is en de arbeidsmarkt transparant,
dit is bij benadering waar voor deelmarkten binnen de arbeidsmarkt. Vraag en aanbod bepalen
dan de prijs (loon) en de hoeveelheid (werkgelegenheid).
Imperfecte arbeidsmarkt
De arbeidsmarkt is een imperfecte markt, omdat niet aan alle kenmerken van volkomen
concurrentie wordt voldaan. Individuele aanbieders en vragers hebben namelijk wel invloed op de
prijs door vakbonden, werkgeversbonden en de overheid.
1.4.2. PRIJSREGULERING OP DE ARBEIDSMARKT
Op de arbeidsmarkt vindt prijsregulering plaats:
• Voor het overgrote deel van de werknemers gelden de arbeidsvoorwaarden die zijn vastgelegd
in een collectieve arbeidsovereenkomst (cao): een overeenkomst over het loon en andere
arbeidsvoorwaarden, die per bedrijf of bedrijfstak (sector) wordt afgesloten voor één of twee jaar
tussen vakbonden en werkgeversbonden.
- Vakbonden moeten behoedzaam opereren: een loonstijging is wenselijk, maar een te hoge
looneis kan ten koste gaan van de werkgelegenheid.
• De overheid vindt dat elke werknemer in zijn levensonderhoud moet kunnen voorzien, daarom
stelt de overheid een minimumloon vast, dit legt een bodem in de prijs van arbeid.
ffi
ffi ffi ffi
