Hart/long praktijk fysio samenvatting blok 2.2
Anamnese: vragen naar wat meetbaar is (patiënt kan
kortademig worden: pauze nemen)
● Activiteiten op PSK scoren
● Borgschaal kortademigheid
● Hoe lang bijkomen na inspanning?
● Wat maakt het dat u niet verder kan lopen? (tekort aan adem, of kracht, bang..?)
● Hoe gaat u ermee om? (coping)
Inspectie: observatie belangrijk
❏ Algemene indruk
❏ Bouw patiënt + houding. Obesitas? Buikvet kan middenrif beweging remmen
❏ Huid
❏ Kortademige indruk? Gezichtsuitdrukking? In staat om te praten?
❏ Verhoogde ademarbeid? Gebruik hulpademhalingsspieren (bv nek: vaak
sternocleidomastoideus) Hypertrofie nek. Hyperinflatie? > vergrote AP (ant-post)
diameter. Soms bij COPD of Astma. Kun je meten door naar de ribhoek te kijken
>90 graden.
❏ Snelle ademhaling? Ademhalingsfrequentie kan veel zeggen over kortademigheid.
Leeftijdsgerelateerd.
❏ Halsvaten opgezwollen? →slecht functionerende rechter
ventrikel hart of obstructie Vena cava superior
❏ Hoe ziet de borstkas eruit? Asymmetrische beweging
thorax in rust of beweging? Kippenborst (punt naar voren)
of schoenmakersborst (afgevlakt)
❏ Veel hoesten? Productieve hoest? Wat wordt opgehoest?
❏ Extremiteiten, afwijkingen aan vingers/tenen of nagels?
trommelstokvingers?
❏ Spierhypertrofie benen?
❏ Enkeloedeem
❏ Hypoxia? (O2 tekort in weefsels)
❏ Cyanose: blauwe kleur lippen, oorlellen (O2 tekort centraal)
❏ Paradoxale ademhaling: bij uitademing trekt buik in
❏ Pursed Lip Breathing?: lippen bieden weerstand waardoor longen (overdruk) beter
beschikbaar zijn voor expiratie.
,Functionele inspectie: Hart/long patiënten vaak problemen bij plat liggen. Slapen vaak met
meerdere kussens of bed omhoog. Bij observatie patiënt ook even plat laten liggen.
→ Inspectie manier van ademhalen in rust en tijdens inspanning (freq, patroon)
→ Bij mucusretentie: luisteren naar ademgeluiden (auscultatie) en palpatie borstkas. Laten
hoesten en huffen (mucus beoordelen: hvlheid, kleur en samenstelling)
Parameters effectieve hoest: inspiratoire volume, expiratoire (buik)spiercontractie en al dan
niet optreden luchtwegcollaps of (thoracale) pijn tijdens hoesten.
Bij emfyseem (verminderde longelasticiteit) vooral rekening houden met optreden van
luchtwegcollaps tijdens geforceerde expiratie. Typische kenmerken longfunctie van deze
patiënten: verhoogde totale longcapaciteit
Fijne houding bij kortademigheid: voorovergebogen. Ellebogen steunend op knieën/stoel.
Steun in schouder en nek: hulpademhalingsspieren kunnen beter gebruikt worden> helpt
gevoel van kortademigheid te verminderen. Ook handig bij lopen met rollator.
Adempatroon: 2 belangrijke dingen
1. Ademfrequentie: hoe snel ademen mensen? → weinig ventilatie (dode ruimte
beweegt weinig mee): snel moe
2. Patroon (bv buik, flank, borst)
3 soorten:
1. Pumphandle (thoracale ademhaling: borstkas in voorwaartse richting omhoog)
2. Buckethandle (flankademhaling: zijwaarts omhoog komen ribben)
3. Diafragma (buikademhaling: verruimt naar onderen)
Observatie ademhaling
Om info te krijgen over de longfunctie. Achterkant bank omhoog: hoofd neer laten leggen
(anders zijn buikspieren gespannen: mindere ademhaling). Knoop broek los (kan afknellen).
“Ik ga de pols hartslag meten voor 1 min. u mag ontspannen” (of 30 sec x2)
→ ondertussen ga je naar borstkas kijken en tellen hoeveel keer ze in en uitademen
Timer op 1 minuut (is het betrouwbaarst)
“Ik heb niet alleen je pols gemeten maar ook even naar je ademhaling gekeken:
zoveel x per minuut”
Daarna kijken naar adempatroon.
zijkant (flankademhaling) en voeteneind (borst of buik ademhaling) bekijken. Niks goed of
fout, kijken welke het eerste komt en het sterkste is.
Kijk ook naar: regelmaat, diepte, geluid, evt neusvleugels, wordt het onderste deel vd
ribbenkast naar binnen getrokken tijdens inspiratie (teken van Hoover)? Asymmetrische
bewegingsuitslag ribbenboog?
Bij transfers: vinden er veranderingen plaats in adembeweging bij bv overgang lig>zit?
Ademhalingsoefeningen:
“Ik heb gezien dat je vooral naar je borst toe ademt. Om te kijken of we je
ademhaling in de buik wat kunnen versterken, gaan even een paar
ademhalingsoefeningen doen. Ik ga mijn handen op je borst (of buik) leggen en dan
mag je daar tegenaan ademen”.
Je bepaalt welke ademhaling het sterkste is, bij de minste leg je je handen erop.
Tegelijkertijd zelf mee ademen en steeds langzamer en dieper ademen.
Spiegelneuronen> patiënt gaat mee ademen.
- Alles omvattend begrip: actieve expiratie, trage en diepe ademhaling, PLB,
, relaxatietherapie, gebruik maken van houdingen (bv voorover buigen), in- en
expiratoire spierkracht training en diafragmale ademhaling.
Doel= verbeteren vd ventilatie en gasuitwisseling, verminderen dynamische hyperinflatie,
kortademigheid, verbeteren van respiratoire spierfunctie, inspanningscapaciteit en kwaliteit
van leven.
Palpatie
Thorax kooi palperen om een indruk te krijgen over de conditie vd long.
➔ Vooral over Mediastinum: of trachea in het midden staat: door vinger in
fossa jugularis te leggen. Niet in het midden: mogelijk klaplong
(asymmetrische thorax beweging kan ook klaplong duiden).
➔ Stemfremitus: vibratie door stem of secretaties/slijm in luchtwegen.
Om plaats te lokaliseren waar extra of verminderde geleiding
ademgeluid plaatsvindt.
Ulnaire zijde hand tegen borstkas aanleggen. 66 laten fluisteren of 88
laten zeggen. 5 plekken achter, 4 voor.
Vergelijk steeds links en rechts
➔ Borstkaswand pijn of ongemak
➔ Thoraxbeweging kwabben: vergelijken bovenste, middelste en
lage kwabben
➔ Hypertrofie scaleni of
sternocleidomastoideus? geeft info over
hyperinflatie of respiratoire stress
➔ Spieractiviteit borstkaswand en diafragma:
voelen of ribben naar beneden komen bij
diepe inspiratie.
➔ Circulatie status
Percussie: tikken op eigen vinger die op borstkas geplaatst is en luisteren naar dat geluid:
normaal, mat/dof (dicht weefsel) of hypersonoor (hyperinvlated chest, luid, hol): alsof je
op een trommel klopt. Verandering in long dichtheid en diafragma excursie.
Longgrens bepalen: vingers tussen ribben en op vinger tikken. Hol= longen, dof=
longgrens. Op interphalangeal tikken
Doffe plek: diep inhalen: longen naar beneden en dan wordt die wel weer hol
Onderzoek: + onderbouwing waarom
➔ Patroon: buik of borst ademhaling?
➔ Spirometrie
➔ Auscultatie
➔ Hartslagfrequentie luisteren, bloeddruk
➔ Spierkracht: HHD, 6RM (MRC tot 3 mogelijk, daarna
HHD) vaak OE meer dan BE afgenomen.
, ➔ Bruce
➔ Fysieke capaciteit: 6 min wandeltest (6MWT) of Shuttle
walk test (SWT)
➔ Fysieke activiteit: activiteitenmeter
➔ Saturatiemeter (O2 saturatie tijdens rust en inspanning)
➔ Astrand test
➔ Vragenlijsten: PSK, MRC, CAT, 4DKL
Evt: balans/valrisico: TUG of adem spierfunctie (MIP)
Spirometrie= meest gebruikte longfunctie test. Duurt 5-10 min. Goede normaalwaarden die
rekening houden met lengte, leeftijd, geslacht, ras. Heeft een hoge
reproduceerbaarheid (dezelfde uitkomst bij hertest). Vooral geschikt voor
obstructieve longfunctiestoornissen op te sporen (hebben moeite met uitademen:
bijna evenveel volume maar sterk vertraagd, erg langzaam). Minder geschikt voor
restrictive en niet geschikt voor vasculaire longfunctiestoornissen. Restrictief: snel
en goed uitademen, maar minder volume. Vorm van diagram geeft dus info
over ziekte.
Vragen naar luchtwegverwijdende medicatie: kan invloed hebben op uitslag
→ Zit rechtop zonder rugsteun
→ Neusklem op. Apparaat instellen op blow
1. Patiënt 1x heel diep inademen
2. Zo diep en krachtig mogelijk uitademen totdat die helemaal leeg is
→ Aanmoedigen
Minstens 2 testen ivm reproduceerbaarheid
FEV1 = maximale uitgeblazen lucht tijdens de 1e seconde
FVC = volume dat na volledige inademing maximaal kan worden uitgeademd.
FER = forced expiratory rate. % van het totaalvolume wat in 1 seconde
uitgeademd wordt
PEF = piekstroom, hoogste flow van de test. Maximale volumestroom bij geforceerde
expiratie na volledige inspiratie
Tiffeneau-index = FEV1/FVC x100%
Elektronisch verwerkt en weergegeven in flowdiagram. X-as volume, Y-as de flow. Bij
obstructie flow met name interessant. Blauwe lijn= referentiekader: normaalwaarde voor
dezelfde persoon o.b.v. geslacht, lengte, leeftijd etc. Flow wordt niet bereikt.
COPD hier 3,2L uitgeblazen in 5 sec. Gezond: 5L in 2,5 sec →
Anamnese: vragen naar wat meetbaar is (patiënt kan
kortademig worden: pauze nemen)
● Activiteiten op PSK scoren
● Borgschaal kortademigheid
● Hoe lang bijkomen na inspanning?
● Wat maakt het dat u niet verder kan lopen? (tekort aan adem, of kracht, bang..?)
● Hoe gaat u ermee om? (coping)
Inspectie: observatie belangrijk
❏ Algemene indruk
❏ Bouw patiënt + houding. Obesitas? Buikvet kan middenrif beweging remmen
❏ Huid
❏ Kortademige indruk? Gezichtsuitdrukking? In staat om te praten?
❏ Verhoogde ademarbeid? Gebruik hulpademhalingsspieren (bv nek: vaak
sternocleidomastoideus) Hypertrofie nek. Hyperinflatie? > vergrote AP (ant-post)
diameter. Soms bij COPD of Astma. Kun je meten door naar de ribhoek te kijken
>90 graden.
❏ Snelle ademhaling? Ademhalingsfrequentie kan veel zeggen over kortademigheid.
Leeftijdsgerelateerd.
❏ Halsvaten opgezwollen? →slecht functionerende rechter
ventrikel hart of obstructie Vena cava superior
❏ Hoe ziet de borstkas eruit? Asymmetrische beweging
thorax in rust of beweging? Kippenborst (punt naar voren)
of schoenmakersborst (afgevlakt)
❏ Veel hoesten? Productieve hoest? Wat wordt opgehoest?
❏ Extremiteiten, afwijkingen aan vingers/tenen of nagels?
trommelstokvingers?
❏ Spierhypertrofie benen?
❏ Enkeloedeem
❏ Hypoxia? (O2 tekort in weefsels)
❏ Cyanose: blauwe kleur lippen, oorlellen (O2 tekort centraal)
❏ Paradoxale ademhaling: bij uitademing trekt buik in
❏ Pursed Lip Breathing?: lippen bieden weerstand waardoor longen (overdruk) beter
beschikbaar zijn voor expiratie.
,Functionele inspectie: Hart/long patiënten vaak problemen bij plat liggen. Slapen vaak met
meerdere kussens of bed omhoog. Bij observatie patiënt ook even plat laten liggen.
→ Inspectie manier van ademhalen in rust en tijdens inspanning (freq, patroon)
→ Bij mucusretentie: luisteren naar ademgeluiden (auscultatie) en palpatie borstkas. Laten
hoesten en huffen (mucus beoordelen: hvlheid, kleur en samenstelling)
Parameters effectieve hoest: inspiratoire volume, expiratoire (buik)spiercontractie en al dan
niet optreden luchtwegcollaps of (thoracale) pijn tijdens hoesten.
Bij emfyseem (verminderde longelasticiteit) vooral rekening houden met optreden van
luchtwegcollaps tijdens geforceerde expiratie. Typische kenmerken longfunctie van deze
patiënten: verhoogde totale longcapaciteit
Fijne houding bij kortademigheid: voorovergebogen. Ellebogen steunend op knieën/stoel.
Steun in schouder en nek: hulpademhalingsspieren kunnen beter gebruikt worden> helpt
gevoel van kortademigheid te verminderen. Ook handig bij lopen met rollator.
Adempatroon: 2 belangrijke dingen
1. Ademfrequentie: hoe snel ademen mensen? → weinig ventilatie (dode ruimte
beweegt weinig mee): snel moe
2. Patroon (bv buik, flank, borst)
3 soorten:
1. Pumphandle (thoracale ademhaling: borstkas in voorwaartse richting omhoog)
2. Buckethandle (flankademhaling: zijwaarts omhoog komen ribben)
3. Diafragma (buikademhaling: verruimt naar onderen)
Observatie ademhaling
Om info te krijgen over de longfunctie. Achterkant bank omhoog: hoofd neer laten leggen
(anders zijn buikspieren gespannen: mindere ademhaling). Knoop broek los (kan afknellen).
“Ik ga de pols hartslag meten voor 1 min. u mag ontspannen” (of 30 sec x2)
→ ondertussen ga je naar borstkas kijken en tellen hoeveel keer ze in en uitademen
Timer op 1 minuut (is het betrouwbaarst)
“Ik heb niet alleen je pols gemeten maar ook even naar je ademhaling gekeken:
zoveel x per minuut”
Daarna kijken naar adempatroon.
zijkant (flankademhaling) en voeteneind (borst of buik ademhaling) bekijken. Niks goed of
fout, kijken welke het eerste komt en het sterkste is.
Kijk ook naar: regelmaat, diepte, geluid, evt neusvleugels, wordt het onderste deel vd
ribbenkast naar binnen getrokken tijdens inspiratie (teken van Hoover)? Asymmetrische
bewegingsuitslag ribbenboog?
Bij transfers: vinden er veranderingen plaats in adembeweging bij bv overgang lig>zit?
Ademhalingsoefeningen:
“Ik heb gezien dat je vooral naar je borst toe ademt. Om te kijken of we je
ademhaling in de buik wat kunnen versterken, gaan even een paar
ademhalingsoefeningen doen. Ik ga mijn handen op je borst (of buik) leggen en dan
mag je daar tegenaan ademen”.
Je bepaalt welke ademhaling het sterkste is, bij de minste leg je je handen erop.
Tegelijkertijd zelf mee ademen en steeds langzamer en dieper ademen.
Spiegelneuronen> patiënt gaat mee ademen.
- Alles omvattend begrip: actieve expiratie, trage en diepe ademhaling, PLB,
, relaxatietherapie, gebruik maken van houdingen (bv voorover buigen), in- en
expiratoire spierkracht training en diafragmale ademhaling.
Doel= verbeteren vd ventilatie en gasuitwisseling, verminderen dynamische hyperinflatie,
kortademigheid, verbeteren van respiratoire spierfunctie, inspanningscapaciteit en kwaliteit
van leven.
Palpatie
Thorax kooi palperen om een indruk te krijgen over de conditie vd long.
➔ Vooral over Mediastinum: of trachea in het midden staat: door vinger in
fossa jugularis te leggen. Niet in het midden: mogelijk klaplong
(asymmetrische thorax beweging kan ook klaplong duiden).
➔ Stemfremitus: vibratie door stem of secretaties/slijm in luchtwegen.
Om plaats te lokaliseren waar extra of verminderde geleiding
ademgeluid plaatsvindt.
Ulnaire zijde hand tegen borstkas aanleggen. 66 laten fluisteren of 88
laten zeggen. 5 plekken achter, 4 voor.
Vergelijk steeds links en rechts
➔ Borstkaswand pijn of ongemak
➔ Thoraxbeweging kwabben: vergelijken bovenste, middelste en
lage kwabben
➔ Hypertrofie scaleni of
sternocleidomastoideus? geeft info over
hyperinflatie of respiratoire stress
➔ Spieractiviteit borstkaswand en diafragma:
voelen of ribben naar beneden komen bij
diepe inspiratie.
➔ Circulatie status
Percussie: tikken op eigen vinger die op borstkas geplaatst is en luisteren naar dat geluid:
normaal, mat/dof (dicht weefsel) of hypersonoor (hyperinvlated chest, luid, hol): alsof je
op een trommel klopt. Verandering in long dichtheid en diafragma excursie.
Longgrens bepalen: vingers tussen ribben en op vinger tikken. Hol= longen, dof=
longgrens. Op interphalangeal tikken
Doffe plek: diep inhalen: longen naar beneden en dan wordt die wel weer hol
Onderzoek: + onderbouwing waarom
➔ Patroon: buik of borst ademhaling?
➔ Spirometrie
➔ Auscultatie
➔ Hartslagfrequentie luisteren, bloeddruk
➔ Spierkracht: HHD, 6RM (MRC tot 3 mogelijk, daarna
HHD) vaak OE meer dan BE afgenomen.
, ➔ Bruce
➔ Fysieke capaciteit: 6 min wandeltest (6MWT) of Shuttle
walk test (SWT)
➔ Fysieke activiteit: activiteitenmeter
➔ Saturatiemeter (O2 saturatie tijdens rust en inspanning)
➔ Astrand test
➔ Vragenlijsten: PSK, MRC, CAT, 4DKL
Evt: balans/valrisico: TUG of adem spierfunctie (MIP)
Spirometrie= meest gebruikte longfunctie test. Duurt 5-10 min. Goede normaalwaarden die
rekening houden met lengte, leeftijd, geslacht, ras. Heeft een hoge
reproduceerbaarheid (dezelfde uitkomst bij hertest). Vooral geschikt voor
obstructieve longfunctiestoornissen op te sporen (hebben moeite met uitademen:
bijna evenveel volume maar sterk vertraagd, erg langzaam). Minder geschikt voor
restrictive en niet geschikt voor vasculaire longfunctiestoornissen. Restrictief: snel
en goed uitademen, maar minder volume. Vorm van diagram geeft dus info
over ziekte.
Vragen naar luchtwegverwijdende medicatie: kan invloed hebben op uitslag
→ Zit rechtop zonder rugsteun
→ Neusklem op. Apparaat instellen op blow
1. Patiënt 1x heel diep inademen
2. Zo diep en krachtig mogelijk uitademen totdat die helemaal leeg is
→ Aanmoedigen
Minstens 2 testen ivm reproduceerbaarheid
FEV1 = maximale uitgeblazen lucht tijdens de 1e seconde
FVC = volume dat na volledige inademing maximaal kan worden uitgeademd.
FER = forced expiratory rate. % van het totaalvolume wat in 1 seconde
uitgeademd wordt
PEF = piekstroom, hoogste flow van de test. Maximale volumestroom bij geforceerde
expiratie na volledige inspiratie
Tiffeneau-index = FEV1/FVC x100%
Elektronisch verwerkt en weergegeven in flowdiagram. X-as volume, Y-as de flow. Bij
obstructie flow met name interessant. Blauwe lijn= referentiekader: normaalwaarde voor
dezelfde persoon o.b.v. geslacht, lengte, leeftijd etc. Flow wordt niet bereikt.
COPD hier 3,2L uitgeblazen in 5 sec. Gezond: 5L in 2,5 sec →
