Hoofdstuk 2 Cel en leven
Paragraaf 1 – Cellen leven samen
Organisatieniveaus in biologie:
1. Biosfeer (= alle plekken op aarde waar leven mogelijk is)
2. Levensgemeenschap (Bos, Oceaan, e.d.) = alleen de organismen
Organismen + omgevingsfactoren = ecosysteem
3. Soort (= groep organismen die op elkaar lijken en vruchtbare nakomelingen kunnen
krijgen)
4. Populatie (= groep soortgenoten in een bepaald gebied
5. Individu/organisme (= zelfstandig functionerend levend wezen)
6. Orgaanstelsel (bijv. bloedvatenstelsel en zenuwstelsel)
7. Orgaan (= deel van een organisme met een bepaalde taak)
8. Weefsel (= groep cellen met gelijke bouw + functie)
9. Cel (= kleinste levende eenheid)
10. Organel (= cel onderdeel dat niet leeft, maar wel nodig zijn voor leven) bijv.
mitochondrium
11. Molecuul (bijv. eiwitten, DNA en glucose)
Voor bijna alle activiteiten gebruik je glucose als brandstof. Als je eet vul je die brandstof
in de cellen aan met nieuwe glucosemoleculen uit je bloed. De meeste cellen hebben wel
insuline nodig om glucosemoleculen te kunnen opnemen. Het bloed vervoert de insuline
van de alvleesklier samen met de glucose uit de darmen naar de cel.
Levenskenmerken:
1. Opgebouwd uit 1 of meer cellen
2. Groei
3. Voortplanting
4. Stofwisseling
5. Waarnemen + reageren
6. Erfelijk materiaal aanwezig (DNA, RNA)
Emergente eigenschap = Samenwerken van organisatieniveau, waarbij er een nieuwe
eigenschap ontstaat (bijv. sporten, denken)
Hyper = te veel (leidt tot veel plassen, dorst en vermoeidheid)
Hypo = te weinig (leidt tot trillen, duizeligheid en honger)
Een mogelijke oplossing voor suikerpatiënten is het gebruik van stamcellen. Die cellen
hebben het vermogen zich te blijven delen en kunnen differentiëren in gespecialiseerde
celtypen.
Stamcellen = Niet gedifferentieerde cellen die kunnen (blijven) delen (bijv. navelstreng of
beenmerg).
Cel differentiatie = het ontstaan val cellen die verschillen in grootte, vorm en functie.
Oppervlakte
Bij groei wordt de verhouding kleiner: de relatieve oppervlakte neemt af.
Inhoud
, Paragraaf 2 – Cellen
Mensen en dieren zijn heterotroof (= leven van organische stoffen, koolstofverbindingen
van andere organismen of de resten daarvan).
De bouwstenen voor alle eiwitten zijn 20 aminozuren, deze zijn afkomstig uit al het
voedsel dat je verteert.
Celen kunnen de volgende onderdelen bevatten:
1. Celmembraan:
- Grenslaag: Buiten = extracellulair
Binnen = intracellulair
- Laag met vetmoleculen (fosfolipiden) en eiwitten (cholesterol, etc.)
- Half doorlaatbaar (semi-permeabel):
Wel door membraan heen: H2O, O2, CO2, N2 (kleine ongeladen moleculen)
Niet door membraan heen: Grotere moleculen: eiwitten
Deels door membraan heen: Koolhydraten (bijv. glucose)
2. Celkern (Nucleus):
- Bevat ± 25.000 ‘recepten’ = genen (bij de mens)
- Gen = stukje DNA met informatie voor 1 stof.
- Actief gen wordt gekopieerd ➜ m-RNA
- m-RNA = een recept voor een eiwit voor het cytoplasma
- Cytoplasma = grondplasma + organellen
3. Mitochondriën:
- Heeft 2 membranen
- Produceren ATP (Adenosine Tri Phosfaat) A P P P
- Zorgen voor Energie die in de cel nodig is.
- ATP ⇄1 ADP + P + Energie
i
2 .
1. Op plaatsen waar energie nodig is (bijv. in spiercel)
2. In mitochondriën door verbranding: C6H12O6 + 6O2 ➜ 6CO2 + 6H2O + E
4. Endoplastisch reticulum (ER):
- Is een membraansysteem voor transport
a. Glad ER: -zonder ribosomen
-snoert blaasjes af tot losse blaasjes (lysosomen)
b. Ruw ER: Ribosomen:
5. Ribosomen:
-maken eiwitten aan de hand van m-RNA
-eiwitten bepalen het leven in de cel en zijn opgebouwd uit aminozuren
6. Golgi-systeem:
-aantal ‘blazen’ van membranen ‘op’ elkaar
-verpakt de eiwitten in blaasjes (lysosomen)
Paragraaf 1 – Cellen leven samen
Organisatieniveaus in biologie:
1. Biosfeer (= alle plekken op aarde waar leven mogelijk is)
2. Levensgemeenschap (Bos, Oceaan, e.d.) = alleen de organismen
Organismen + omgevingsfactoren = ecosysteem
3. Soort (= groep organismen die op elkaar lijken en vruchtbare nakomelingen kunnen
krijgen)
4. Populatie (= groep soortgenoten in een bepaald gebied
5. Individu/organisme (= zelfstandig functionerend levend wezen)
6. Orgaanstelsel (bijv. bloedvatenstelsel en zenuwstelsel)
7. Orgaan (= deel van een organisme met een bepaalde taak)
8. Weefsel (= groep cellen met gelijke bouw + functie)
9. Cel (= kleinste levende eenheid)
10. Organel (= cel onderdeel dat niet leeft, maar wel nodig zijn voor leven) bijv.
mitochondrium
11. Molecuul (bijv. eiwitten, DNA en glucose)
Voor bijna alle activiteiten gebruik je glucose als brandstof. Als je eet vul je die brandstof
in de cellen aan met nieuwe glucosemoleculen uit je bloed. De meeste cellen hebben wel
insuline nodig om glucosemoleculen te kunnen opnemen. Het bloed vervoert de insuline
van de alvleesklier samen met de glucose uit de darmen naar de cel.
Levenskenmerken:
1. Opgebouwd uit 1 of meer cellen
2. Groei
3. Voortplanting
4. Stofwisseling
5. Waarnemen + reageren
6. Erfelijk materiaal aanwezig (DNA, RNA)
Emergente eigenschap = Samenwerken van organisatieniveau, waarbij er een nieuwe
eigenschap ontstaat (bijv. sporten, denken)
Hyper = te veel (leidt tot veel plassen, dorst en vermoeidheid)
Hypo = te weinig (leidt tot trillen, duizeligheid en honger)
Een mogelijke oplossing voor suikerpatiënten is het gebruik van stamcellen. Die cellen
hebben het vermogen zich te blijven delen en kunnen differentiëren in gespecialiseerde
celtypen.
Stamcellen = Niet gedifferentieerde cellen die kunnen (blijven) delen (bijv. navelstreng of
beenmerg).
Cel differentiatie = het ontstaan val cellen die verschillen in grootte, vorm en functie.
Oppervlakte
Bij groei wordt de verhouding kleiner: de relatieve oppervlakte neemt af.
Inhoud
, Paragraaf 2 – Cellen
Mensen en dieren zijn heterotroof (= leven van organische stoffen, koolstofverbindingen
van andere organismen of de resten daarvan).
De bouwstenen voor alle eiwitten zijn 20 aminozuren, deze zijn afkomstig uit al het
voedsel dat je verteert.
Celen kunnen de volgende onderdelen bevatten:
1. Celmembraan:
- Grenslaag: Buiten = extracellulair
Binnen = intracellulair
- Laag met vetmoleculen (fosfolipiden) en eiwitten (cholesterol, etc.)
- Half doorlaatbaar (semi-permeabel):
Wel door membraan heen: H2O, O2, CO2, N2 (kleine ongeladen moleculen)
Niet door membraan heen: Grotere moleculen: eiwitten
Deels door membraan heen: Koolhydraten (bijv. glucose)
2. Celkern (Nucleus):
- Bevat ± 25.000 ‘recepten’ = genen (bij de mens)
- Gen = stukje DNA met informatie voor 1 stof.
- Actief gen wordt gekopieerd ➜ m-RNA
- m-RNA = een recept voor een eiwit voor het cytoplasma
- Cytoplasma = grondplasma + organellen
3. Mitochondriën:
- Heeft 2 membranen
- Produceren ATP (Adenosine Tri Phosfaat) A P P P
- Zorgen voor Energie die in de cel nodig is.
- ATP ⇄1 ADP + P + Energie
i
2 .
1. Op plaatsen waar energie nodig is (bijv. in spiercel)
2. In mitochondriën door verbranding: C6H12O6 + 6O2 ➜ 6CO2 + 6H2O + E
4. Endoplastisch reticulum (ER):
- Is een membraansysteem voor transport
a. Glad ER: -zonder ribosomen
-snoert blaasjes af tot losse blaasjes (lysosomen)
b. Ruw ER: Ribosomen:
5. Ribosomen:
-maken eiwitten aan de hand van m-RNA
-eiwitten bepalen het leven in de cel en zijn opgebouwd uit aminozuren
6. Golgi-systeem:
-aantal ‘blazen’ van membranen ‘op’ elkaar
-verpakt de eiwitten in blaasjes (lysosomen)
