Hoorcolleges + aantekeningen psychodiagnostiek in de praktijk

Hoorcolleges psychodiagnostiek in de praktijk
Hoorcollege 1 – Psychodiagnostiek in de praktijk van de klinisch ontwikkelingspsycholoog
Professioneel handelen: drie invalshoeken (model Tak)
 Theoretische reflectie
o Kennis
o Theoretische kennis
 Methodische reflectie
o Vaardigheden
o Toetsen van hypothesen
 Persoonlijk-professionele reflectie
o Relatie
o Professionele houding

Theoretische reflectie
 Kennis over normale en afwijkende ontwikkeling
o Screenen van stand van zaken als snelle eerste inschatting van sterke en
zwakke punten
 Kennis over effectiviteit van diagnostiek en interventies
o Vaak vooral evidence-based practice
 Waarom is theoretische kennis noodzakelijk?
 Patronen herkennen in o.a. gedrag, gevoel, gebeurtenissen  zoeklichtfunctie
 Hypothesen vormen over onderliggende oorzaakoorzaken
 Verwachtingen over uitkomst interventies
 Diagnostiek zonder theorie
 Integratie kennis niet mogelijk
 Techneut of tester
o Niet 1 theorie kan alles (wetenschappelijk) verklaren!
o Multidisciplinair werken vanuit meerdere theoretische referentiekaders,
dus brede kennis nodig

Sociaal cognitieve theorie (Bandura)
‘Menselijk functioneren is een wederkerige triade waarin
gedrag, cognitieve en andere persoonsgebonden factoren en
gebeurtenissen in de omgeving elkaar wederzijds beïnvloeden.’

Alternatieve theoretische modellen
 Ontwikkelingspsychologie en ontwikkelingspsychopathologie
o Processen van normale en afwijkende ontwikkeling in context
 Orthopedagogiek
o Handelingsgerichte wetenschap gericht op kind, context en relaties
 Psychodynamisch model
o Ontwikkelingslijnen, identiteitstheorie Erikson, relatie met diagnosticus
 Gehechtheidstheorie
o Diagnostische instrumenten vaak arbeidsintensief
 Leertheoretisch model
o Operationalisatie probleemgedrag, analyses van uitlokkende en
bekrachtigende factoren

,Wat zie je?
Theoretisch raamwerk
 Gehechtheidstheorie met Cirkel van Veiligheid
Observatiemethode
 Volgen en leiden

Dominant model: psychiatrie/medisch model
 Classificatie op gedragsniveau: clusters symptomen m.b.v. DSM-IV  DSM-5, ICD-10
 ICD-11, DC: 0-3R  DC:0-5
 CGAF lijkt op PIR-GAS in DC0-3R
 Stellen van diagnose nodig om behandeling gefinancierd te krijgen (diagnose
behandel combinatie)  meest gebruikt

Zero to three: DC0-3R
 Vijf assen
o As I – Klinische stoornissen
o As II – Relatieclassificatie (PIR-GAS en RCPL-checklist relatieproblemen)
o As III – Medische aandoeningen
o As IV – Psychosociale stressoren (checklist)
o As V – Emtoioneel en sociaal functioneren (scorelijst)

Prevalentie problemen op jonge leeftijd
 9-14% in de algemene bevolking; 24% lage SES
 Vaak niet opgemerkt en niet behandeld
 D: 0-3R: veelvoorkomende problemen (regulatie, affect, relatie)

PIR-GAS
 Een schaal op de as II in de DC: 0-3R om de kwaliteit van de relatie tussen ouder en
jonge kinderen te coderen (lijkt op GAF-schaal)
 Eerste versie 10-90 schaal; revisie 1-100 schaal
 Drie hoofdclassificaties
o Aangepaste relatie (80-100)
o Verstoorde relatie (40-79, disturbed)
o Gestoorde relatie (0-39, disordered)

Methodische reflectie
 Vaardigheden op het gebied van empirisch onderzoek
o Aandacht voor methodologische aspecten: welke instrumenten, wat is de
uitkomst, wat is onderliggende assumptie etc.
 Vaardigheden t.a.v. regulatieve reflectie
o Aandacht voor procesmatige aspecten: welke stap eerst, welke informatie
ontbreekt, welk ontwikkelingsproces, wat is invloed leeftijd etc.
 Vaardigheden in het uitvoeren van de interventie

Meervoudige onderdelen
 Multimethod, multisource, multisetting

,Methode
 Observatie
 Screeningslijsten
 Interviews
 Dossier onderzoek
 Sociometrisch
 Zelfrapportage
 Projectie

Bron
 Kind/adolescent
 Ouder
 Overige familie
 Leerkracht
 Schoolpersoneel
 Hulpverlener
 Leeftijdsgenoten

Setting
 Thuis
 School
 GGZ instelling
 Speelplaats
 Gemeenschap

Mogelijke bronnen informatie jonge kind
 Domeinen x Informanten
o Lichamelijke aspecten, bijvoorbeeld:
 Ouders over temperament ivm broers/zussen, huisarts over groei ivm
norm
o Psychische aspecten, bijvoorbeeld:
 Ouders over spel, leerkracht over behoefte aan structuur
o Sociale aspecten, bijvoorbeeld:
 Mening ouders over school, huisarts over indruk gezinsfunctioneren

Regulatieve cyclus
1. Probleemherkenning
a. Wie is de cliënt?
b. Wat is het probleem volgens de cliënt?
c. Wat is er aan de hand?
2. Probleemdefiniëring
3. Handelingsmogelijkheden bedenken en afwegen
4. Planning
5. Uitvoering
6. Evaluatie
 Welke theorie past bij gedrag, persoon en omgeving?
Procesmodellen

,  Diagnostische cyclus van de Bruyn
 Regulatieve en empirische cyclus van Van Strien
Meest ‘vergeten’ onderdeel is evaluatie, terugkoppeling tijdens en aan het einde van
interventie/behandeling
 Routine Outcome Monitoring (ROM)

Persoonlijk-professionele reflectie
 Omgaan met wetten en regels
o Informed consent/toestemmingsrechten
o Recht op informatie/inzage
 Morele dilemma’s
o Confidentialiteit en ‘conflict van plichten’
 Afstand/nabijheid in de relatie
o Onderzoekende attitude en voldoende kritisch, objectief en onpartijdig

Wetten en regels maken de hulpverlening voorspelbaar en bevorderen vertrouwen en
samenwerking

Informed consent
 Voorafgaande diagnostiek
o Voldoende uitleg van het doel en de aard van de procedures
o Informatie over mogelijke risico’s
o Instemming/toestemming om mee te doen (mondeling of schriftelijk) van
beide ouders (ook bij echtscheiding) en kind ( 12 jaar)

Recht op informatie/inzage
 Verspreiding gegevens aan gezagsdragers; niet-gezagdragende ouder heeft recht op
informatie
 Toestemming gedragsdragers nodig om gegevens van andere zorgverleners in te zien
of anderen informatie te verstrekken
 Concept van vertrouwelijkheid (“do no harm”)

Conflict van plichten
 Conflict van plichten bij zorgen over veilige en gezonde ontwikkeling van kind bij
ouders die geen toestemming geven om dit nader te onderzoeken
 Navragen gezagsverhoudingen
 Zonder toestemming ouders
o Vanaf 16 jaar, mits wilbekwaam
o Verwijsindex risicojongeren
o Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling, acute situatie
o Niet-ingrijpende handeling




Professionele houding tijdens gesprek