Psychiatrie, een inleiding
Bronvermelding:
Titel: Psychiatrie, een inleiding
Zesde druk
Auteur: J.S. Nevid
Uitgever: Pearson Education
ISBN: 9789043015035
Aantal pagina’s boek : 440
Aantal hoofdstukken boek : 16
De inhoud van dit uittreksel is met de grootste zorg samengesteld. Incidentele onjuistheden kunnen niettemin voorkomen. Je
dient niet aan te nemen dat de informatie die Students Only B.V. biedt foutloos is, hoewel Students Only B.V. dat wel
nastreeft. Dit uittreksel is voor persoonlijk gebruik en is bedoeld als wegwijzer bij het originele boek. Wij raden altijd aan
het bijbehorende studieboek erbij te kopen en dit uittreksel als naslagwerk erbij te houden. In dit uittreksel worden diverse
verwijzingen gemaakt naar het studieboek op basis waarvan dit uittreksel is gemaakt.
Dit uittreksel is een uitgave van Students Only B.V. Copyright © 2009 StudentsOnly B.V. Alle rechten voorbehouden.
De uitgever van het studieboek is op generlei wijze betrokken bij het vervaardigen van dit uittreksel. Voor vragen
kan je je wenden per email aan .
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 Introductie pag. 3
Hoofdstuk 2 Hedendaagse perspectieven op oorzaken en gevolgen van
psychische stoornissen pag. 5
Hoofdstuk 3 Classificatie en beoordeling van afwijkende emoties, gedachten
en gedrag pag. 8
Hoofdstuk 4 Behandelmethoden voor psychische stoornissen pag. 10
Hoofdstuk 5 Stress, psychologische factoren en de invloed op gezondheid pag. 13
Hoofdstuk 6 Stoornissen die ontstaan in de kindertijd en adolescentie pag. 15
Hoofdstuk 7 Cognitieve stoornissen en stoornissen die samenhangen met
ouder worden pag. 19
Hoofdstuk 8 Verslaving en afhankelijkheid pag. 22
Hoofdstuk 9 Schizofrenie en andere psychotische stoornissen pag. 25
Hoofdstuk 10 Stemmingsstoornissen pag. 28
Hoofdstuk 11 Angststoornissen pag. 31
Hoofdstuk 12 Dissociatieve, somatoforme en nagebootste stoornissen pag. 34
Hoofdstuk 13 Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornis pag. 36
Hoofdstuk 14 Eetstoornissen en obesitas pag. 38
Hoofdstuk 15 Slaapstoornissen pag. 40
Hoofdstuk 16 Persoonlijkheidsstoornissen pag. 42
www.studentsonly.nl Voor de beste uittreksels ! 2
Bron : Psychiatrie, een inleiding - J.S. Nevid
,Hoofdstuk 1 Introductie
1.1 Inleiding
Psychiatrie: eigen observaties en gevoelens leiden tot bepaalde behandeling van mensen:
hoe je zelf in elkaar zit, is belangrijk om te weten om anderen te kunnen helpen
1.1.1 Wat is afwijkend gedrag?
Psychopathologie: waarom gedragen bepaalde mensen zich anders, wat is er aan te doen?
Vele mensen: ooit in hun leven lijden aan een diagnosticeerbare psychische stoornis
En: ook familieleden ,vrienden, etc. beïnvloed hierdoor -> psychische problemen hebben dus
een grote (in)directe invloed op de maatschappij
Diagnostisch criterium: bepaalde symptomen moet voldoen aan bepaalde voorwaarden,
voordat ze erkend worden als afwijkend of horend bij een bepaalde stoornis
Wát als afwijkend wordt gezien: deels door de omgeving bepaald
En vaak: mensen met psychische problemen worden vaak bevooroordeeld, afgewezen
1.2 Definiëren van afwijkend gedrag – 1.2.1 Criteria voor abnormaliteit
Meest gebruikte criteria voor het benoemen van afwijkend gedrag:
• Foute perceptie of interpretatie van de werkelijkheid (dingen horen/zien, wanen)
• Gevaar (voor het eigen leven of van anderen)
• Sociaal afwijkend (normen bepalen acceptabel gedrag in een samenleving)
Belangrijk: wat in ene samenleving abnormaal is, kan in de ander normaal zijn!;
zelfs per generatie kunnen verschillen (denk aan homoseksualiteit)
• Ongepast of contraproductief gedrag (alcoholgebruik, agorafobie)
• Uitzonderlijk gedrag (dingen horen/zien, intense paniek)
Op zichzelf: uitzonderlijk niet per se afwijkend, ligt aan op welke wijze!
• Aanzienlijk emotioneel lijden (angst, depressie, of juist afwezigheid van emoties)
Belangrijke vragen dus bij onderzoek naar psychische stoornissen:
> Wat wordt als afwijkend gedrag gezien en welke karakteristieken heeft dit gedrag?
> Welke oorzaken worden onderscheiden?
> Hoe wordt omgegaan met de persoon in kwestie, welke behandeling wordt er gegeven?
> Draagt de cultuur zelf bij aan het afwijkende gedrag?
1.2.2 Culturele aspecten van afwijkend gedrag
Concepten van gezondheid en ziekte: per cultuur verschillende betekenis kunnen hebben
Hetzelfde geldt voor angst: per maatschappij verschillende inhoud hebben (“ klachten)
‘Depressie’: in westerse culturen geaccepteerd, maar in andere culturen vaak een schande
zijn, resulteren in serieuze lichamelijke klachten
Dus: cultuurverschillen in acht nemen alvorens onze opvattingen/diagnose toe te passen
1.3 Historische visies op afwijkend gedrag
Wereld van tijd: ook visies op ziekte etc. bepalen: bijv. geloof in bovennatuurlijkheid,
demonen, boze geesten -> straffing (van God), bezetenheid
In huidige westerse cultuur: geloof in wetenschap en rede (biologie, psychosocialiteit)
www.studentsonly.nl Voor de beste uittreksels ! 3
Bron : Psychiatrie, een inleiding - J.S. Nevid
,1.3.1 Hippocrates
Hippocrats (460-366 BC): eerste naturalistische verklaring voor afwijkend gedrag, tegen zijn
tijd ingaan: niet bovennatuurlijke verklaringen aanvoeren
Theorie van humores (lichaamssappen): slijm, zwarte gal, bloed en gele gal
Bij verstoring van evenwicht tussen deze humores -> afwijkend gedrag
Teveel zwarte gal: depressie (melancholie); teveel slijm: traagheid (flegmatiek); teveel
gele gal: driftig (cholerisch); teveel bloed: zelfverzekerdheid, vrolijkheid (sanguistisch)
3 hoofdcategorieën: bezetenheid, manie, melancholie
1.3.2 Exorcisme en heksenvervolgingen - 1.3.3 Gekkenhuizen
Middeleeuwen: afwijkend gedrag betekent bezetenheid door boze geesten/duivel
Oplossing: exorcisme en heksenvervolgingen (eind 15e-17e eeuw)
Diagnose-methode: bijv. drijftest, martelingen (opdat bekentenis)
Tegelijkertijd: geloof in/’gebruik van’ natuurlijke oorzaken nooit verdwenen!
Rond 1600: oprichting vele gekkenhuizen; buitengewoon slechte omstandigheden
Weinig toezicht, bewoond door bedelaars en geestelijk gestoorden
1.3.4 Vanaf 1800: hervormingen
Nieuwe visie -> mensen met afwijkend gedrag zijn ‘gewoon’ ziek, dus verdienen ook
menselijke behandeling, genezing (opkomst moderne gestichten)
Nieuwe behandelfilosofie: morele therapie (door rustige omgeving en respectvolle
behandeling: patiënten gaan vanzelf weer normaal functioneren)
Overheersende visie echter: deze patiënten als gevaar zien, behandeling niet ‘nodig’
2e helft 19e eeuw: morele therapie steeds meer invloed verliezen
Weer overheersen apathie, desinteresse en mening dat de ‘zieken’ niet te genezen waren
Pas vanaf jaren 1950: niet meer wegstoppen patiënten, andere kijk tegen psychische
problemen ontstaan, nieuwe effectieve medicatie/behandelingen ontwikkeld
1.3.5 De antipsychiatrische beweging
Jaren ‘70: opkomst antipsychiatriebeweging in discussie over deze nieuwe visie (boven)
‘psychische stoornissen bestaan niet’: puur gevolg van (kapitalistische) maatschappij
Dus: patiënten moesten/hoefden ook niet behandeld worden
Hedendaags: zoveel mogelijk patiënten laten blijven participeren in de samenleving,
“vermaatschappelijking van de zorg”; doch ook: deels patiënten aan hun lot overlaten als ze
niet mee wilden of konden werken (want: opdringen c.q. dwang wordt uitgesloten)
Hierdoor: opkomst bemoeizorg (ofwel: outreachende zorg)
1.3.6 Evidence-based medicine
EBM: op basis hiervan behandelrichtlijnen opgesteld; zorg proberen te verbeteren
(maar: uniek geval van ieder persoon niet in acht nemen?)
1.3.7 Conclusie
Psychiatrie: altijd al vele verschillende meningen kennen dus over het wat en waarom
www.studentsonly.nl Voor de beste uittreksels ! 4
Bron : Psychiatrie, een inleiding - J.S. Nevid
,Hoofdstuk 2 Hedendaagse perspectieven op oorzaken en
gevolgen van psychische stoornissen
2.1 Inleiding
Bij elke patiënt is het van belang goed aandacht besteden aan hoe hij/zij met een ziekte
omgaat, wat de oorzaken en de gevolgen van de ziekte zijn
Het verklaren van ziektes: deels beïnvloed door het perspectief van de onderzoeker (en
complementair zijn: geen enkel perspectief een volledige verklaring kunnen geven)
2.2 Biologische perspectief
Afgelopen jaren: biologie ter verklaring van psychische stoornissen meer invloed gekregen
Denk aan: genen; zenuwstelsel -> afwijkend gedrag (deels) kunnen veroorzaken
2.2.1 Het zenuwstelsel
Het zenuwstelsel bestaat uit neuronen, ofwel zenuwen: deze geven externe boodschappen
door, zoals jeuk, afstemmen wat we zien op wat we doen/willen doen)
Opbouw neuron: celkern -> cellichaam -> axonheuvel -> axon -> eindknopjes;
uitsteeksel dendriet (zie voor afbeelding pagina 25)
Alle boodschappen verplaatsen zich in de vorm van elektrische impulsen; via de ontvangende
dendriet => cellichaam => via axon naar eindknopjes => naar andere dendriet/spieren/klieren
Neurotransmitters: door neuron gebruikte chemische substanties voor versturen boodschap
Tussen verzendende en ontvangende neuron: smalle spleet genaamd synaps
Elke neurotransmitter: maar matchen met 1 receptorplaats op het ontvangende neuron > zodra
het de goede combinatie is, stuurt de ontvangende (postsynaptische) neuron boodschap verder
Dus: verstoring van neurostransmitters (gesitueerd in hersenen) kan afwijkend gedrag geven!
ZENUWSTELSEL bestaat uit: centraal zenuwstelsel (hersenen + ruggenmerg) &
perifeer zenuwstelsel (neuronen: boodschappen ontvangen en doorsturen
van/naar rest lichaam), bestaat uit:
somatisch zenuwstel & autonoom zenuwstelsel (ofwel AZS)
(informatie verzenden van zintuigen (belangrijk voor emoties -> regulering
naar spieren opdat bewegen etc.) van klieren en onbewuste activiteiten als
hartslag en ademhaling), bestaat uit:
sympathisch & parasympathisch zenuwstelsel
(hulpbronnen bij stress organiseren (stress voorbij: ontspanning organiseren:
bijv. bij dreiging, in werking door angst) -> energiereserves aanvullen)
Er is een verband tussen bepaalde afwijkingen in specifieke hersengebieden en bepaalde
afwijkingen in gedrag: bijv. schizofrenie is m.n. een afwijking in voorhersenen
2.2.2 Evaluatie van de biologische perspectieven
Dus: biologische processen en hersenstructuren kúnnen afwijkend gedrag deels verklaren
Nu: onderzoek naar hoe DNA een rol speelt in stoornissen -> feit is dat het deze rol er is
Maar doorgaans: omgevingsfactoren ook van groot belang (nature vs. nurture debat)
2.3 Het psychologische perspectief – 2.3.1 Psychodynamische modellen
FREUD en zijn psychoanalytische theorie: basis van het psychodynamische model
Deze theorie: al het gedrag is terug te voeren op de kindertijd, een mens wordt gedreven door
primitieve instincten in het onderbewuste (id) en de behoefte deze te weren uit ons bewustzijn
www.studentsonly.nl Voor de beste uittreksels ! 5
Bron : Psychiatrie, een inleiding - J.S. Nevid
, Dus: abnormaal gedrag wordt hier verklaard door deze strijd in onze geest
Ego: het leren omgaan met onmogelijkheid tot directe behoeftebevrediging d.m.v.
afweermechanismen (id beteugelen, doch superego niet overtreden): lustprincipe vs.
realiteitsprincipe (het huidige bewustzijn vs. het onderbewustzijn)
Voorbeelden van afweermechanismen: ontkennen, projecteren, verdringen, rationaliseren
Superego = 3e psychische structuur (moraliteit, geleerde normen en waarden: geweten)
Geestelijke gezondheid is dus balans tussen id, (een sterk genoeg) ego en superego
Stadia van psychoseksuele ontwikkeling(seksuele drift als onderdeel van overlevingsinstinct):
1. Oraal stadium (1e levensjaar) -> seksueel genot door alles in de mond te steken
2. Anaal stadium (2e levensjaar) -> seksueel genot door samentrekken/ontspannen anus
3. Fallisch(vanaf 3e) -> begin onbewuste incestueuze verlangen naar de ouder, begin superego
4. Latent stadium (6-12 jaar)-> seksuele driften in sluimering: aandacht naar school en spelen
5. Genitaal stadium (vanaf puberteit) -> herleving seksuele driften, ontplooiing tot volwassen
seksualiteit, huwelijk en kinderen
Te veel of weinig bevrediging in elk stadium kan leiden tot fixatie: later bepaald gedrag
JUNG: naast een persoonlijk onbewuste, bestaat er ook een collectief onbewuste (geërfd van
ouders, bevat primitieve beelden (archetypen) m.b.t. geschiedenis van onze soort)
HARTMANN: egopsychologie -> gedrag is een keuze, niet puur onderdrukken driften
MAHLER: objectrelatietheorie -> wat is je eigen idee en wat is overgenomen van ouders?
BOWLY: hechtingstheorie -> alleen veilige interactie maakt hechting aan iemand mogelijk;
een veilige omgeving geeft bovendien een goede ontwikkeling
Kritiek op Freud: => psychische structuren zijn bedenksel: niet direct waarneembaar
=> te weinig nadruk op sociale relaties (teveel op impulsen)
2.3.2 Leermodellen
PAVLOV, WATSON en het behaviorisme: rol van het leren ter verklaring van gedrag
Afwijkend gedrag betekent hier verkeerd geleerd/verworven: het gedrag zélf is het probleem
(i.t.t. biologisch + psychodynamisch perspectief: hier gaat het om onderliggende problemen)
Dus hier: gedrag is het gevolg van genetica én de omgeving
Freud: mens wordt gedreven door irrationele krachten, behavioristen: omgevingsinvloeden
Dus hier ook: psychologie moet zich richten op waarneembaar gedrag, niet motivaties
2 vormen van leren: I. Klassieke conditionering => Pavlov: associaties geven een reflex
Responsen zijn dus aan te leren (te conditioneren): koppeling aan geconditioneerde stimulus
-> hier kan goede ervaring, maar ook (buitensporige) angst uit voortvloeien
II. Operante conditionering => Skinner: doelgericht op omgeving
inwerken opdat bepaald gevolg/effect => leren en gevolgen hierdoor versterken
(bekrachtiging) -> bijv. beloning als positief; negatieve bekrachtiging: bepaalde vervelende
factor weghalen d.m.v. bepaald gedrag (dus ook hier: gedrag toenemen)
Straf: verlaagt frequentie van het gedrag (doch vaak: minder constructief leren tot gevolg)
BANDURA en sociaal-cognitieve leertheorie: denken (cognitie) en observatie (modeling)
essentieel voor gedrag -> bijv. angst ontstaan door reacties van anderen (omgeving, tv, film)
Naast observeerbaar gedrag ook interne factoren van belang (bijv. verwachtingen, waarden)
Therapeutisch model op basis van leerperspectief: gedragstherapie -> gedrag veranderen
d.m.v. principes van leertherapie (dus: ander gedrag aanleren en dit belonen/bekrachtigen)
www.studentsonly.nl Voor de beste uittreksels ! 6
Bron : Psychiatrie, een inleiding - J.S. Nevid
Bronvermelding:
Titel: Psychiatrie, een inleiding
Zesde druk
Auteur: J.S. Nevid
Uitgever: Pearson Education
ISBN: 9789043015035
Aantal pagina’s boek : 440
Aantal hoofdstukken boek : 16
De inhoud van dit uittreksel is met de grootste zorg samengesteld. Incidentele onjuistheden kunnen niettemin voorkomen. Je
dient niet aan te nemen dat de informatie die Students Only B.V. biedt foutloos is, hoewel Students Only B.V. dat wel
nastreeft. Dit uittreksel is voor persoonlijk gebruik en is bedoeld als wegwijzer bij het originele boek. Wij raden altijd aan
het bijbehorende studieboek erbij te kopen en dit uittreksel als naslagwerk erbij te houden. In dit uittreksel worden diverse
verwijzingen gemaakt naar het studieboek op basis waarvan dit uittreksel is gemaakt.
Dit uittreksel is een uitgave van Students Only B.V. Copyright © 2009 StudentsOnly B.V. Alle rechten voorbehouden.
De uitgever van het studieboek is op generlei wijze betrokken bij het vervaardigen van dit uittreksel. Voor vragen
kan je je wenden per email aan .
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 Introductie pag. 3
Hoofdstuk 2 Hedendaagse perspectieven op oorzaken en gevolgen van
psychische stoornissen pag. 5
Hoofdstuk 3 Classificatie en beoordeling van afwijkende emoties, gedachten
en gedrag pag. 8
Hoofdstuk 4 Behandelmethoden voor psychische stoornissen pag. 10
Hoofdstuk 5 Stress, psychologische factoren en de invloed op gezondheid pag. 13
Hoofdstuk 6 Stoornissen die ontstaan in de kindertijd en adolescentie pag. 15
Hoofdstuk 7 Cognitieve stoornissen en stoornissen die samenhangen met
ouder worden pag. 19
Hoofdstuk 8 Verslaving en afhankelijkheid pag. 22
Hoofdstuk 9 Schizofrenie en andere psychotische stoornissen pag. 25
Hoofdstuk 10 Stemmingsstoornissen pag. 28
Hoofdstuk 11 Angststoornissen pag. 31
Hoofdstuk 12 Dissociatieve, somatoforme en nagebootste stoornissen pag. 34
Hoofdstuk 13 Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornis pag. 36
Hoofdstuk 14 Eetstoornissen en obesitas pag. 38
Hoofdstuk 15 Slaapstoornissen pag. 40
Hoofdstuk 16 Persoonlijkheidsstoornissen pag. 42
www.studentsonly.nl Voor de beste uittreksels ! 2
Bron : Psychiatrie, een inleiding - J.S. Nevid
,Hoofdstuk 1 Introductie
1.1 Inleiding
Psychiatrie: eigen observaties en gevoelens leiden tot bepaalde behandeling van mensen:
hoe je zelf in elkaar zit, is belangrijk om te weten om anderen te kunnen helpen
1.1.1 Wat is afwijkend gedrag?
Psychopathologie: waarom gedragen bepaalde mensen zich anders, wat is er aan te doen?
Vele mensen: ooit in hun leven lijden aan een diagnosticeerbare psychische stoornis
En: ook familieleden ,vrienden, etc. beïnvloed hierdoor -> psychische problemen hebben dus
een grote (in)directe invloed op de maatschappij
Diagnostisch criterium: bepaalde symptomen moet voldoen aan bepaalde voorwaarden,
voordat ze erkend worden als afwijkend of horend bij een bepaalde stoornis
Wát als afwijkend wordt gezien: deels door de omgeving bepaald
En vaak: mensen met psychische problemen worden vaak bevooroordeeld, afgewezen
1.2 Definiëren van afwijkend gedrag – 1.2.1 Criteria voor abnormaliteit
Meest gebruikte criteria voor het benoemen van afwijkend gedrag:
• Foute perceptie of interpretatie van de werkelijkheid (dingen horen/zien, wanen)
• Gevaar (voor het eigen leven of van anderen)
• Sociaal afwijkend (normen bepalen acceptabel gedrag in een samenleving)
Belangrijk: wat in ene samenleving abnormaal is, kan in de ander normaal zijn!;
zelfs per generatie kunnen verschillen (denk aan homoseksualiteit)
• Ongepast of contraproductief gedrag (alcoholgebruik, agorafobie)
• Uitzonderlijk gedrag (dingen horen/zien, intense paniek)
Op zichzelf: uitzonderlijk niet per se afwijkend, ligt aan op welke wijze!
• Aanzienlijk emotioneel lijden (angst, depressie, of juist afwezigheid van emoties)
Belangrijke vragen dus bij onderzoek naar psychische stoornissen:
> Wat wordt als afwijkend gedrag gezien en welke karakteristieken heeft dit gedrag?
> Welke oorzaken worden onderscheiden?
> Hoe wordt omgegaan met de persoon in kwestie, welke behandeling wordt er gegeven?
> Draagt de cultuur zelf bij aan het afwijkende gedrag?
1.2.2 Culturele aspecten van afwijkend gedrag
Concepten van gezondheid en ziekte: per cultuur verschillende betekenis kunnen hebben
Hetzelfde geldt voor angst: per maatschappij verschillende inhoud hebben (“ klachten)
‘Depressie’: in westerse culturen geaccepteerd, maar in andere culturen vaak een schande
zijn, resulteren in serieuze lichamelijke klachten
Dus: cultuurverschillen in acht nemen alvorens onze opvattingen/diagnose toe te passen
1.3 Historische visies op afwijkend gedrag
Wereld van tijd: ook visies op ziekte etc. bepalen: bijv. geloof in bovennatuurlijkheid,
demonen, boze geesten -> straffing (van God), bezetenheid
In huidige westerse cultuur: geloof in wetenschap en rede (biologie, psychosocialiteit)
www.studentsonly.nl Voor de beste uittreksels ! 3
Bron : Psychiatrie, een inleiding - J.S. Nevid
,1.3.1 Hippocrates
Hippocrats (460-366 BC): eerste naturalistische verklaring voor afwijkend gedrag, tegen zijn
tijd ingaan: niet bovennatuurlijke verklaringen aanvoeren
Theorie van humores (lichaamssappen): slijm, zwarte gal, bloed en gele gal
Bij verstoring van evenwicht tussen deze humores -> afwijkend gedrag
Teveel zwarte gal: depressie (melancholie); teveel slijm: traagheid (flegmatiek); teveel
gele gal: driftig (cholerisch); teveel bloed: zelfverzekerdheid, vrolijkheid (sanguistisch)
3 hoofdcategorieën: bezetenheid, manie, melancholie
1.3.2 Exorcisme en heksenvervolgingen - 1.3.3 Gekkenhuizen
Middeleeuwen: afwijkend gedrag betekent bezetenheid door boze geesten/duivel
Oplossing: exorcisme en heksenvervolgingen (eind 15e-17e eeuw)
Diagnose-methode: bijv. drijftest, martelingen (opdat bekentenis)
Tegelijkertijd: geloof in/’gebruik van’ natuurlijke oorzaken nooit verdwenen!
Rond 1600: oprichting vele gekkenhuizen; buitengewoon slechte omstandigheden
Weinig toezicht, bewoond door bedelaars en geestelijk gestoorden
1.3.4 Vanaf 1800: hervormingen
Nieuwe visie -> mensen met afwijkend gedrag zijn ‘gewoon’ ziek, dus verdienen ook
menselijke behandeling, genezing (opkomst moderne gestichten)
Nieuwe behandelfilosofie: morele therapie (door rustige omgeving en respectvolle
behandeling: patiënten gaan vanzelf weer normaal functioneren)
Overheersende visie echter: deze patiënten als gevaar zien, behandeling niet ‘nodig’
2e helft 19e eeuw: morele therapie steeds meer invloed verliezen
Weer overheersen apathie, desinteresse en mening dat de ‘zieken’ niet te genezen waren
Pas vanaf jaren 1950: niet meer wegstoppen patiënten, andere kijk tegen psychische
problemen ontstaan, nieuwe effectieve medicatie/behandelingen ontwikkeld
1.3.5 De antipsychiatrische beweging
Jaren ‘70: opkomst antipsychiatriebeweging in discussie over deze nieuwe visie (boven)
‘psychische stoornissen bestaan niet’: puur gevolg van (kapitalistische) maatschappij
Dus: patiënten moesten/hoefden ook niet behandeld worden
Hedendaags: zoveel mogelijk patiënten laten blijven participeren in de samenleving,
“vermaatschappelijking van de zorg”; doch ook: deels patiënten aan hun lot overlaten als ze
niet mee wilden of konden werken (want: opdringen c.q. dwang wordt uitgesloten)
Hierdoor: opkomst bemoeizorg (ofwel: outreachende zorg)
1.3.6 Evidence-based medicine
EBM: op basis hiervan behandelrichtlijnen opgesteld; zorg proberen te verbeteren
(maar: uniek geval van ieder persoon niet in acht nemen?)
1.3.7 Conclusie
Psychiatrie: altijd al vele verschillende meningen kennen dus over het wat en waarom
www.studentsonly.nl Voor de beste uittreksels ! 4
Bron : Psychiatrie, een inleiding - J.S. Nevid
,Hoofdstuk 2 Hedendaagse perspectieven op oorzaken en
gevolgen van psychische stoornissen
2.1 Inleiding
Bij elke patiënt is het van belang goed aandacht besteden aan hoe hij/zij met een ziekte
omgaat, wat de oorzaken en de gevolgen van de ziekte zijn
Het verklaren van ziektes: deels beïnvloed door het perspectief van de onderzoeker (en
complementair zijn: geen enkel perspectief een volledige verklaring kunnen geven)
2.2 Biologische perspectief
Afgelopen jaren: biologie ter verklaring van psychische stoornissen meer invloed gekregen
Denk aan: genen; zenuwstelsel -> afwijkend gedrag (deels) kunnen veroorzaken
2.2.1 Het zenuwstelsel
Het zenuwstelsel bestaat uit neuronen, ofwel zenuwen: deze geven externe boodschappen
door, zoals jeuk, afstemmen wat we zien op wat we doen/willen doen)
Opbouw neuron: celkern -> cellichaam -> axonheuvel -> axon -> eindknopjes;
uitsteeksel dendriet (zie voor afbeelding pagina 25)
Alle boodschappen verplaatsen zich in de vorm van elektrische impulsen; via de ontvangende
dendriet => cellichaam => via axon naar eindknopjes => naar andere dendriet/spieren/klieren
Neurotransmitters: door neuron gebruikte chemische substanties voor versturen boodschap
Tussen verzendende en ontvangende neuron: smalle spleet genaamd synaps
Elke neurotransmitter: maar matchen met 1 receptorplaats op het ontvangende neuron > zodra
het de goede combinatie is, stuurt de ontvangende (postsynaptische) neuron boodschap verder
Dus: verstoring van neurostransmitters (gesitueerd in hersenen) kan afwijkend gedrag geven!
ZENUWSTELSEL bestaat uit: centraal zenuwstelsel (hersenen + ruggenmerg) &
perifeer zenuwstelsel (neuronen: boodschappen ontvangen en doorsturen
van/naar rest lichaam), bestaat uit:
somatisch zenuwstel & autonoom zenuwstelsel (ofwel AZS)
(informatie verzenden van zintuigen (belangrijk voor emoties -> regulering
naar spieren opdat bewegen etc.) van klieren en onbewuste activiteiten als
hartslag en ademhaling), bestaat uit:
sympathisch & parasympathisch zenuwstelsel
(hulpbronnen bij stress organiseren (stress voorbij: ontspanning organiseren:
bijv. bij dreiging, in werking door angst) -> energiereserves aanvullen)
Er is een verband tussen bepaalde afwijkingen in specifieke hersengebieden en bepaalde
afwijkingen in gedrag: bijv. schizofrenie is m.n. een afwijking in voorhersenen
2.2.2 Evaluatie van de biologische perspectieven
Dus: biologische processen en hersenstructuren kúnnen afwijkend gedrag deels verklaren
Nu: onderzoek naar hoe DNA een rol speelt in stoornissen -> feit is dat het deze rol er is
Maar doorgaans: omgevingsfactoren ook van groot belang (nature vs. nurture debat)
2.3 Het psychologische perspectief – 2.3.1 Psychodynamische modellen
FREUD en zijn psychoanalytische theorie: basis van het psychodynamische model
Deze theorie: al het gedrag is terug te voeren op de kindertijd, een mens wordt gedreven door
primitieve instincten in het onderbewuste (id) en de behoefte deze te weren uit ons bewustzijn
www.studentsonly.nl Voor de beste uittreksels ! 5
Bron : Psychiatrie, een inleiding - J.S. Nevid
, Dus: abnormaal gedrag wordt hier verklaard door deze strijd in onze geest
Ego: het leren omgaan met onmogelijkheid tot directe behoeftebevrediging d.m.v.
afweermechanismen (id beteugelen, doch superego niet overtreden): lustprincipe vs.
realiteitsprincipe (het huidige bewustzijn vs. het onderbewustzijn)
Voorbeelden van afweermechanismen: ontkennen, projecteren, verdringen, rationaliseren
Superego = 3e psychische structuur (moraliteit, geleerde normen en waarden: geweten)
Geestelijke gezondheid is dus balans tussen id, (een sterk genoeg) ego en superego
Stadia van psychoseksuele ontwikkeling(seksuele drift als onderdeel van overlevingsinstinct):
1. Oraal stadium (1e levensjaar) -> seksueel genot door alles in de mond te steken
2. Anaal stadium (2e levensjaar) -> seksueel genot door samentrekken/ontspannen anus
3. Fallisch(vanaf 3e) -> begin onbewuste incestueuze verlangen naar de ouder, begin superego
4. Latent stadium (6-12 jaar)-> seksuele driften in sluimering: aandacht naar school en spelen
5. Genitaal stadium (vanaf puberteit) -> herleving seksuele driften, ontplooiing tot volwassen
seksualiteit, huwelijk en kinderen
Te veel of weinig bevrediging in elk stadium kan leiden tot fixatie: later bepaald gedrag
JUNG: naast een persoonlijk onbewuste, bestaat er ook een collectief onbewuste (geërfd van
ouders, bevat primitieve beelden (archetypen) m.b.t. geschiedenis van onze soort)
HARTMANN: egopsychologie -> gedrag is een keuze, niet puur onderdrukken driften
MAHLER: objectrelatietheorie -> wat is je eigen idee en wat is overgenomen van ouders?
BOWLY: hechtingstheorie -> alleen veilige interactie maakt hechting aan iemand mogelijk;
een veilige omgeving geeft bovendien een goede ontwikkeling
Kritiek op Freud: => psychische structuren zijn bedenksel: niet direct waarneembaar
=> te weinig nadruk op sociale relaties (teveel op impulsen)
2.3.2 Leermodellen
PAVLOV, WATSON en het behaviorisme: rol van het leren ter verklaring van gedrag
Afwijkend gedrag betekent hier verkeerd geleerd/verworven: het gedrag zélf is het probleem
(i.t.t. biologisch + psychodynamisch perspectief: hier gaat het om onderliggende problemen)
Dus hier: gedrag is het gevolg van genetica én de omgeving
Freud: mens wordt gedreven door irrationele krachten, behavioristen: omgevingsinvloeden
Dus hier ook: psychologie moet zich richten op waarneembaar gedrag, niet motivaties
2 vormen van leren: I. Klassieke conditionering => Pavlov: associaties geven een reflex
Responsen zijn dus aan te leren (te conditioneren): koppeling aan geconditioneerde stimulus
-> hier kan goede ervaring, maar ook (buitensporige) angst uit voortvloeien
II. Operante conditionering => Skinner: doelgericht op omgeving
inwerken opdat bepaald gevolg/effect => leren en gevolgen hierdoor versterken
(bekrachtiging) -> bijv. beloning als positief; negatieve bekrachtiging: bepaalde vervelende
factor weghalen d.m.v. bepaald gedrag (dus ook hier: gedrag toenemen)
Straf: verlaagt frequentie van het gedrag (doch vaak: minder constructief leren tot gevolg)
BANDURA en sociaal-cognitieve leertheorie: denken (cognitie) en observatie (modeling)
essentieel voor gedrag -> bijv. angst ontstaan door reacties van anderen (omgeving, tv, film)
Naast observeerbaar gedrag ook interne factoren van belang (bijv. verwachtingen, waarden)
Therapeutisch model op basis van leerperspectief: gedragstherapie -> gedrag veranderen
d.m.v. principes van leertherapie (dus: ander gedrag aanleren en dit belonen/bekrachtigen)
www.studentsonly.nl Voor de beste uittreksels ! 6
Bron : Psychiatrie, een inleiding - J.S. Nevid
