College 4 – Fiscale rechtsvinding en beginselen
Inleiding
Staatsrechtelijk probleem: spanning tussen de rechter en de wetgever
Nachtwakersstaat (19e eeuw): de overheid moet zich zo weinig mogelijk bemoeien met de
burgers, enkel voor bescherming. De rechter spreekt uit wat de wetgever al had bepaald
Geen interpretatie van de wet, slechts syllogisme
- Majorpremisse: ‘Alle mensen zijn sterfelijk’ / ‘EW in box 3’
- Minorpremisse: ‘Socrates is een mens’ / ‘Woning van A is een EW’
- Conclusie: ‘Socrates is sterfelijk’ / ‘Woning van A is belast in box 3’
Rechter als spreekbuis van de wet
HR 1910, W9038 Zutphense waterleiding
Mevrouw de Vries woonde boven het pakhuis van mr. Nijhoff. In een nacht in 1910 sprong
de leiding. De hoofdwaterkraan bevond zich in de woonruimte van mevr. De Vries, zij
weigerde de kraan dicht te draaien, want ze lag in bed. Dit leed tot erg veel schade. Is er
sprake van een onrechtmatige daad? (Art. 1401 BW)
RB: Ja
HR: onrechtmatig = onwetmatig. Dus, alleen bij schending van de wet / het recht kan er
sprake zijn van een onrechtmatige daad. Hier ging het om onbetamelijk gedrag, maar het
staat niet in de wet of in het huurcontract. Er is dan ook geen sprake van een onrechtmatige
daad, want de bepaling moet restrictief uitgelegd worden.
HR NJ 19/09/161 Lindenbaum / Cohen
2 drukkerijen. Cohen kocht een werknemer van Lindenbaum om er er was sprake van
bedrijfsspionage. Is dit een onrechtmatige daad van Cohen? Destijds was er nog geen sprake
van strijd met de wet.
HR: een handelen of nalaten, dat indruist tegen de zorgvuldigheid, welke in het
maatschappelijke verkeer betaamt wordt t.a.v. eens ander persoon of goed kan ook een
onrechtmatige daad zijn. Leed tot invoering van art. 6:162(2) BW.
1963: wijziging art. 99 RO
- Cassatie wegens ‘schending van de wet’ (voor ’63)
- Cassatie wegens ‘schending van het recht’ (na ’63)
HR BNB -137 Doorbraakarresten
HR zei heel nadrukkelijk dat soms de abbb’s voorrang krijgen boven de wet
Er moet niet alleen nagegaan worden of de inspecteur binnen de wet is gebleven, maar ook
of de inspecteur niet gehandeld heeft in strijd met de abbb’s.
1994: codificatie in de Awb
, Algemene beginselen van behoorlijk bestuur
Codificatie in de Awb
- Zorgvuldigheidsbeginsel (art. 3:2)
- Verbod van détournement de pouvoir (art. 3:3)
- Redelijke belangenafweging (art. 3:4(1)); verbod van willekeur, ook o.b.v. jurisprudentie
- Evenredigheidsbeginsel (art. 3:4(2)), bijv. een te hoge voorlopige aanslag
- Motiveringsbeginsel (at. 3:46)
Er zijn nog meer abbb’s gecodificeerd in de Awb, maar deze zijn niet zo belangrijk voor het
belastingrecht
Devolutieve werking van het beroep (uit jurisprudentie van de HR):
Als de rechter een uitspraak op bezwaar tegen een bezwaar vernietigd doet hij deze ook zelf
af, dus deze wordt niet teruggestuurd aan de inspecteur.
Contra legen (HR BNB 1979/211): bij strijd tussen de wet en de abbb’s kan in het
belastingrecht dat de abbb’s voorrang hebben.
Niet in de Awb
Vertrouwensbeginsel
4 categorieën:
1. Beleidsregels (pseudo-wetgeving)
Als belastingplichtige moet je erop kunnen vertrouwen dat dit beleid gevolgd wordt, hier zijn
wel voorwaarden voor:
a. Uitgevaardigd door bevoegd persoon
b. Publicatie en bekendmaking
c. Inhoudelijk (moet aanleiding zijn gegeven tot vertrouwen)
d. Onjuistheid van de beleidsregel (belastingplichtige kan zich er toch op beroepen, hij hoeft
zich niet te beseffen dat de regels contra legem zijn)
Voorbeeld: Besluit Bestuurlijke Boeten Belastingdienst (BBBB)
Art. 4:81 – 4:84 Awb; gaan over beleidsregels (jo. art. 1:3(4) Awb; definitie wat Awb onder
beleid verstaat)
In de jurisprudentie van de HR is een ruimer begrip van wat onder beleidsregels wordt
verstaan. Bijv. een brief van de staatssecretaris of een officieel persbericht.
Hoofdregel: wat de staatssecretaris in de tweede kamer zegt, zegt hij als wetgever, dit is
geen beleid. Als hij als uitvoerder (hoofd van de BD) in de tweede kamer staat is het wellicht
wel beleid uitvoerende macht.
2. Expliciete standpuntbepalingen
(Individuele) toezeggingen en akkoordverklaringen
Hierop mag in beginsel vertrouwd worden
Mits de juiste gegevens zijn verstrekt
Geen vertrouwen indien de toezegging zó in strijd is met de wet dat de belastingplichtige
niet op nakoming ervan mocht rekenen
Inleiding
Staatsrechtelijk probleem: spanning tussen de rechter en de wetgever
Nachtwakersstaat (19e eeuw): de overheid moet zich zo weinig mogelijk bemoeien met de
burgers, enkel voor bescherming. De rechter spreekt uit wat de wetgever al had bepaald
Geen interpretatie van de wet, slechts syllogisme
- Majorpremisse: ‘Alle mensen zijn sterfelijk’ / ‘EW in box 3’
- Minorpremisse: ‘Socrates is een mens’ / ‘Woning van A is een EW’
- Conclusie: ‘Socrates is sterfelijk’ / ‘Woning van A is belast in box 3’
Rechter als spreekbuis van de wet
HR 1910, W9038 Zutphense waterleiding
Mevrouw de Vries woonde boven het pakhuis van mr. Nijhoff. In een nacht in 1910 sprong
de leiding. De hoofdwaterkraan bevond zich in de woonruimte van mevr. De Vries, zij
weigerde de kraan dicht te draaien, want ze lag in bed. Dit leed tot erg veel schade. Is er
sprake van een onrechtmatige daad? (Art. 1401 BW)
RB: Ja
HR: onrechtmatig = onwetmatig. Dus, alleen bij schending van de wet / het recht kan er
sprake zijn van een onrechtmatige daad. Hier ging het om onbetamelijk gedrag, maar het
staat niet in de wet of in het huurcontract. Er is dan ook geen sprake van een onrechtmatige
daad, want de bepaling moet restrictief uitgelegd worden.
HR NJ 19/09/161 Lindenbaum / Cohen
2 drukkerijen. Cohen kocht een werknemer van Lindenbaum om er er was sprake van
bedrijfsspionage. Is dit een onrechtmatige daad van Cohen? Destijds was er nog geen sprake
van strijd met de wet.
HR: een handelen of nalaten, dat indruist tegen de zorgvuldigheid, welke in het
maatschappelijke verkeer betaamt wordt t.a.v. eens ander persoon of goed kan ook een
onrechtmatige daad zijn. Leed tot invoering van art. 6:162(2) BW.
1963: wijziging art. 99 RO
- Cassatie wegens ‘schending van de wet’ (voor ’63)
- Cassatie wegens ‘schending van het recht’ (na ’63)
HR BNB -137 Doorbraakarresten
HR zei heel nadrukkelijk dat soms de abbb’s voorrang krijgen boven de wet
Er moet niet alleen nagegaan worden of de inspecteur binnen de wet is gebleven, maar ook
of de inspecteur niet gehandeld heeft in strijd met de abbb’s.
1994: codificatie in de Awb
, Algemene beginselen van behoorlijk bestuur
Codificatie in de Awb
- Zorgvuldigheidsbeginsel (art. 3:2)
- Verbod van détournement de pouvoir (art. 3:3)
- Redelijke belangenafweging (art. 3:4(1)); verbod van willekeur, ook o.b.v. jurisprudentie
- Evenredigheidsbeginsel (art. 3:4(2)), bijv. een te hoge voorlopige aanslag
- Motiveringsbeginsel (at. 3:46)
Er zijn nog meer abbb’s gecodificeerd in de Awb, maar deze zijn niet zo belangrijk voor het
belastingrecht
Devolutieve werking van het beroep (uit jurisprudentie van de HR):
Als de rechter een uitspraak op bezwaar tegen een bezwaar vernietigd doet hij deze ook zelf
af, dus deze wordt niet teruggestuurd aan de inspecteur.
Contra legen (HR BNB 1979/211): bij strijd tussen de wet en de abbb’s kan in het
belastingrecht dat de abbb’s voorrang hebben.
Niet in de Awb
Vertrouwensbeginsel
4 categorieën:
1. Beleidsregels (pseudo-wetgeving)
Als belastingplichtige moet je erop kunnen vertrouwen dat dit beleid gevolgd wordt, hier zijn
wel voorwaarden voor:
a. Uitgevaardigd door bevoegd persoon
b. Publicatie en bekendmaking
c. Inhoudelijk (moet aanleiding zijn gegeven tot vertrouwen)
d. Onjuistheid van de beleidsregel (belastingplichtige kan zich er toch op beroepen, hij hoeft
zich niet te beseffen dat de regels contra legem zijn)
Voorbeeld: Besluit Bestuurlijke Boeten Belastingdienst (BBBB)
Art. 4:81 – 4:84 Awb; gaan over beleidsregels (jo. art. 1:3(4) Awb; definitie wat Awb onder
beleid verstaat)
In de jurisprudentie van de HR is een ruimer begrip van wat onder beleidsregels wordt
verstaan. Bijv. een brief van de staatssecretaris of een officieel persbericht.
Hoofdregel: wat de staatssecretaris in de tweede kamer zegt, zegt hij als wetgever, dit is
geen beleid. Als hij als uitvoerder (hoofd van de BD) in de tweede kamer staat is het wellicht
wel beleid uitvoerende macht.
2. Expliciete standpuntbepalingen
(Individuele) toezeggingen en akkoordverklaringen
Hierop mag in beginsel vertrouwd worden
Mits de juiste gegevens zijn verstrekt
Geen vertrouwen indien de toezegging zó in strijd is met de wet dat de belastingplichtige
niet op nakoming ervan mocht rekenen
