HVA
Faculteit gezondheid – verpleegkunde
Mirte Van Stroe
Jaar 2
VTV 2.1: THEORIE
VERPLEEGTECHNISCHE VAARDIGHEDEN
, BIJEENKOMST 1
1. INFUSIETHERAPIE EN VENAPUNCTIE IN HET KADER VAN DE WET BIG EN DE WGBO
WGBO
Patiënt moet altijd door de arts op de hoogte gesteld worden van het doel van het bloedonderzoek en
tevens toestemming geven.
Wet BIG
- Voorbehouden handeling
- Uitgangspunt: bekwaam is bevoegd
- Altijd in opdracht van arts
2. DE REGELGEVING BETREFFENDE … WERKEN BIJ INFUSIETHERAPIE
…
3. PRIKACCIDENT
Prikaccident: Bij een prik- of snijaccident komt bloed (of een andere lichaamsvloeistof) van de ene
persoon via een scherp voorwerp, bijvoorbeeld een injectienaald of scalpel, in het lichaam van een
ander. Prik-, bijt- snij- en spataccidenten worden allemaal samengevat als prikaccidenten.
Samenvatting landelijke richtlijn prikaccidenten:
https://lci.rivm.nl/sites/default/files/2019-04/Samenvatting Landelijke Richtlijn Prikaccidenten 2019.pdf
4. DE VENAPUNCTIE; INDICATIES, VPK AANDACHTSPUNTEN EN OBSERVATIES
Venapunctie: het aanprikken (punctie) van een ader (vena) met een holle naald met als doel bloed af te
nemen voor diagnostiek.
Indicaties:
- Bepalen van de klinische chemische waarden:
® Elektrolyten (Na, Ka, Cl)
® Leverfuncties (Asat, Alat)
® Nierfuncties (kreatine, ureum)
® Hartenzymen (CK, …)
- Bepalen van de klinisch haematologische waarden
® Hb, Ht, Leuco’s, Trombo’s
® Aptt, PTT, INR
- Bepalen toxicologie
® Medicatie, alcohol, opiaten
- Het afnemen van een bloedkweek
- Bepalen van bloedspiegels
® Medicatie (digoxine)
® Titer (hepatitis B)
- Bepalen van de bloedgroep/kruisbloed
- Bloedafname bij bloeddonoren
- Aderlating bij verhoogd Hb (bij Hemochromatose/COPD)
Contra-indicaties (voor venapunctie gedaan door vpk):
- Littekenweefsel - Hematoom
- Ontsteking - Infuus of shunt in die arm
- Parese - Lymfeklieren in die arm verwijderd
- Trombose
,Verpleegkundige aandachtspunten:
Locatie van de venapunctie (zie afbeelding)
® Vena basilica
® Vena cephalica
Zichtbaar maken van het bloedvat
- Zorg voor voldoende licht
- Klop/tik op het bloedvat
- Zorg voor een verhoogde doorbloeding
® Maak de ader warm (kruik, vochtige kompressen)
® Vraag de pt een vuist te maken
® Gebruik de zwaartekracht (arm naar beneden laten hangen)
- Bij een donkere huidskleur: alcohol. Dit zorgt voor reliëfverschil en maakt het bloedvat dus beter
zichtbaar.
Desinfecteren
Niet desinfecteren. Behalve bij:
- Mensen met een verminderde - Bij het afnemen van een bloedkweek
weerstand - Bij bloedafname voor een transfusie
Stuwen
Gebruik een stuwband, zodat de ader opzwelt en beter zichtbaar is.
- 5 - 10 cm boven de punctieplaats
- Zorg dat er arteriële bloeddoorstroming is (palperen Art. Radialis)
- Stuwband alleen gebruiken bij aanprikken: hierna losser maken = ‘pauze-stand’. Niet volledig
ontkoppelen. Anders is er geen mogelijkheid tot herstarten van het stuwen.
Techniek
Naald in 30 graden inbrengen en ader aanprikken.
Overig
- Laat de pt liggen of zitten (i.v.m. flauwvallen)
- Bij angst/pijn: gebruik Lidocaïnie (Emla/Rapydan)
- Hou bij meerdere buizen een vaste volgorde aan. Dit in verband met stollingsfactoren.
- Vraag uit of iemand allergisch is voor desinfectans, pleister of latex.
- Hou rekening met een verlengde bloedingstijd (aptt/ct)
- Preventie prikaccidenten! (Veiligheidsnaald/naaldbeker binnen handbereik/naald niet
herdoppen)
Complicaties
- Flauwvallen (vasovagale collaps)
- Nabloedingen
- Hematoomvorming
® Bij gebruik antistolling
® Moeizame punctie
- Infectie
- Littekenvorming
- Hemolyse door te lange stuwing. Gevolg: onjuiste uitslagen (met name bij Kalium, LDH)
Bloedafname (donoren)
Volbloed: 500 ml per afname
- Na centrifuge: scheiding in drie componenten
® Erytrocyten, plasma en trombocyten
- 1 donoreenheid (300 ml) geeft 0,5 mmol/hb stijging (bij volwassene van 60 kg)
- Normale waarden erytrocyten
® Vrouw: 8,5-11 mmol/l
® Man: 7,5-10 mmol/l
, Plasmaferese
- 600-700 ml per afname (op basis van lichaamsgewicht)
Indicatie erytrocyten
- Te laag hemoglobinegehalte
- De bestrijding of het voorkómen van (symptomen van) een tekort aan zuurstof-
transportcapaciteit van het bloed.
- Wisseltransfusie bij ernstige hyperbilirubinemie (ongeconjugeerd bilirubine) a.g.v. een
bloedgroep antagonisme bij de pasgeborene.
De waarde van het Hb is onder andere afhankelijk van leeftijd van de patiënt en bijkomende ziekte(n).
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen acute en chronische anemie.
De 4-5-6 regel: beperkt bloedverlies of post-OK
- 6,0 mmol/l: symptomatisch coronairlijden, decompensatio cordis of ernstige pulmonale
beperking
- 5,0 mmol/l: alle leeftijden, matige co-morbiditeit of > 60 geen co-morbiditeit
- 4,0 mmol/l: leeftijd < 60, geen co-morbiditeit
De 4-5-6 regel: groot bloedverlies
- 6,0 mmol/l: symptomatisch coronair lijden, decompensatio cordis of ernstige pulmonale
beperking
- 5,0 mmol/l: alle anderen
- 4,0 mmol/l: >15 % circulerend volume of pre-OK
Indicatie erytrocyten
- Verbeteren primaire hemostase om de bloedingsneiging te verminderen.
- Behandelen van manifeste bloeding bij patiënten met een trombocytopenie of
trombocytopathie.
- Wat is de oorzaak van de bloeding? Bij invasieve ingreep: afweging risico <-> bloedingsneiging.
® Wat is het alternatief? Medicamenteuze en/of chirurgische bloedingsneiging verminderende
maatregelen.
Indicatie plasma
Substitutie van deficiënte stollingsfactoren (TTP/HUS)
Plasma kan geïndiceerd zijn bij o.a.:
- Bloedingen (of te verwachten groot bloedverlies) bij gecombineerde stollingsfactordeficiënties
door:
® Verlies/verdunning met kristalloïden en/of colloïden tijdens massale transfusies of
plasmaferese, bijv. bij brandwonden
® Acute diffuse intravasale stolling
® Ernstige leverinsufficiëntie
Verpleegkundige aspecten bloedafname/transfusie
1. Controleren van de: pols, bloeddruk, temperatuur, algehele conditie
2. Toedieningssysteem vullen of laten doorlopen met fysiologische zoutoplossing;
3. Controleren druppelkamer; met filter en vloeistofhoogte
4. Identificatie van het juiste product voor de juiste patiënt voorafgaand aan iedere transfusie:
- Lab: vóór overdracht aan de verpleegafdeling
- Lab: bij overdracht aan de verpleegkundige
- Verpleegkundige: controle samen met collega vpk aan bed van patiënt
® Naam patiënt
® Geboortedatum
® Identificatienummer
® Aanvraag en product
® Bloedgroep
® Productnummer
® Afwijkingen (beschadigingen, verkleuring, troebeling, grote stolsels)
® Aanwezigheid van antistoffen
Faculteit gezondheid – verpleegkunde
Mirte Van Stroe
Jaar 2
VTV 2.1: THEORIE
VERPLEEGTECHNISCHE VAARDIGHEDEN
, BIJEENKOMST 1
1. INFUSIETHERAPIE EN VENAPUNCTIE IN HET KADER VAN DE WET BIG EN DE WGBO
WGBO
Patiënt moet altijd door de arts op de hoogte gesteld worden van het doel van het bloedonderzoek en
tevens toestemming geven.
Wet BIG
- Voorbehouden handeling
- Uitgangspunt: bekwaam is bevoegd
- Altijd in opdracht van arts
2. DE REGELGEVING BETREFFENDE … WERKEN BIJ INFUSIETHERAPIE
…
3. PRIKACCIDENT
Prikaccident: Bij een prik- of snijaccident komt bloed (of een andere lichaamsvloeistof) van de ene
persoon via een scherp voorwerp, bijvoorbeeld een injectienaald of scalpel, in het lichaam van een
ander. Prik-, bijt- snij- en spataccidenten worden allemaal samengevat als prikaccidenten.
Samenvatting landelijke richtlijn prikaccidenten:
https://lci.rivm.nl/sites/default/files/2019-04/Samenvatting Landelijke Richtlijn Prikaccidenten 2019.pdf
4. DE VENAPUNCTIE; INDICATIES, VPK AANDACHTSPUNTEN EN OBSERVATIES
Venapunctie: het aanprikken (punctie) van een ader (vena) met een holle naald met als doel bloed af te
nemen voor diagnostiek.
Indicaties:
- Bepalen van de klinische chemische waarden:
® Elektrolyten (Na, Ka, Cl)
® Leverfuncties (Asat, Alat)
® Nierfuncties (kreatine, ureum)
® Hartenzymen (CK, …)
- Bepalen van de klinisch haematologische waarden
® Hb, Ht, Leuco’s, Trombo’s
® Aptt, PTT, INR
- Bepalen toxicologie
® Medicatie, alcohol, opiaten
- Het afnemen van een bloedkweek
- Bepalen van bloedspiegels
® Medicatie (digoxine)
® Titer (hepatitis B)
- Bepalen van de bloedgroep/kruisbloed
- Bloedafname bij bloeddonoren
- Aderlating bij verhoogd Hb (bij Hemochromatose/COPD)
Contra-indicaties (voor venapunctie gedaan door vpk):
- Littekenweefsel - Hematoom
- Ontsteking - Infuus of shunt in die arm
- Parese - Lymfeklieren in die arm verwijderd
- Trombose
,Verpleegkundige aandachtspunten:
Locatie van de venapunctie (zie afbeelding)
® Vena basilica
® Vena cephalica
Zichtbaar maken van het bloedvat
- Zorg voor voldoende licht
- Klop/tik op het bloedvat
- Zorg voor een verhoogde doorbloeding
® Maak de ader warm (kruik, vochtige kompressen)
® Vraag de pt een vuist te maken
® Gebruik de zwaartekracht (arm naar beneden laten hangen)
- Bij een donkere huidskleur: alcohol. Dit zorgt voor reliëfverschil en maakt het bloedvat dus beter
zichtbaar.
Desinfecteren
Niet desinfecteren. Behalve bij:
- Mensen met een verminderde - Bij het afnemen van een bloedkweek
weerstand - Bij bloedafname voor een transfusie
Stuwen
Gebruik een stuwband, zodat de ader opzwelt en beter zichtbaar is.
- 5 - 10 cm boven de punctieplaats
- Zorg dat er arteriële bloeddoorstroming is (palperen Art. Radialis)
- Stuwband alleen gebruiken bij aanprikken: hierna losser maken = ‘pauze-stand’. Niet volledig
ontkoppelen. Anders is er geen mogelijkheid tot herstarten van het stuwen.
Techniek
Naald in 30 graden inbrengen en ader aanprikken.
Overig
- Laat de pt liggen of zitten (i.v.m. flauwvallen)
- Bij angst/pijn: gebruik Lidocaïnie (Emla/Rapydan)
- Hou bij meerdere buizen een vaste volgorde aan. Dit in verband met stollingsfactoren.
- Vraag uit of iemand allergisch is voor desinfectans, pleister of latex.
- Hou rekening met een verlengde bloedingstijd (aptt/ct)
- Preventie prikaccidenten! (Veiligheidsnaald/naaldbeker binnen handbereik/naald niet
herdoppen)
Complicaties
- Flauwvallen (vasovagale collaps)
- Nabloedingen
- Hematoomvorming
® Bij gebruik antistolling
® Moeizame punctie
- Infectie
- Littekenvorming
- Hemolyse door te lange stuwing. Gevolg: onjuiste uitslagen (met name bij Kalium, LDH)
Bloedafname (donoren)
Volbloed: 500 ml per afname
- Na centrifuge: scheiding in drie componenten
® Erytrocyten, plasma en trombocyten
- 1 donoreenheid (300 ml) geeft 0,5 mmol/hb stijging (bij volwassene van 60 kg)
- Normale waarden erytrocyten
® Vrouw: 8,5-11 mmol/l
® Man: 7,5-10 mmol/l
, Plasmaferese
- 600-700 ml per afname (op basis van lichaamsgewicht)
Indicatie erytrocyten
- Te laag hemoglobinegehalte
- De bestrijding of het voorkómen van (symptomen van) een tekort aan zuurstof-
transportcapaciteit van het bloed.
- Wisseltransfusie bij ernstige hyperbilirubinemie (ongeconjugeerd bilirubine) a.g.v. een
bloedgroep antagonisme bij de pasgeborene.
De waarde van het Hb is onder andere afhankelijk van leeftijd van de patiënt en bijkomende ziekte(n).
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen acute en chronische anemie.
De 4-5-6 regel: beperkt bloedverlies of post-OK
- 6,0 mmol/l: symptomatisch coronairlijden, decompensatio cordis of ernstige pulmonale
beperking
- 5,0 mmol/l: alle leeftijden, matige co-morbiditeit of > 60 geen co-morbiditeit
- 4,0 mmol/l: leeftijd < 60, geen co-morbiditeit
De 4-5-6 regel: groot bloedverlies
- 6,0 mmol/l: symptomatisch coronair lijden, decompensatio cordis of ernstige pulmonale
beperking
- 5,0 mmol/l: alle anderen
- 4,0 mmol/l: >15 % circulerend volume of pre-OK
Indicatie erytrocyten
- Verbeteren primaire hemostase om de bloedingsneiging te verminderen.
- Behandelen van manifeste bloeding bij patiënten met een trombocytopenie of
trombocytopathie.
- Wat is de oorzaak van de bloeding? Bij invasieve ingreep: afweging risico <-> bloedingsneiging.
® Wat is het alternatief? Medicamenteuze en/of chirurgische bloedingsneiging verminderende
maatregelen.
Indicatie plasma
Substitutie van deficiënte stollingsfactoren (TTP/HUS)
Plasma kan geïndiceerd zijn bij o.a.:
- Bloedingen (of te verwachten groot bloedverlies) bij gecombineerde stollingsfactordeficiënties
door:
® Verlies/verdunning met kristalloïden en/of colloïden tijdens massale transfusies of
plasmaferese, bijv. bij brandwonden
® Acute diffuse intravasale stolling
® Ernstige leverinsufficiëntie
Verpleegkundige aspecten bloedafname/transfusie
1. Controleren van de: pols, bloeddruk, temperatuur, algehele conditie
2. Toedieningssysteem vullen of laten doorlopen met fysiologische zoutoplossing;
3. Controleren druppelkamer; met filter en vloeistofhoogte
4. Identificatie van het juiste product voor de juiste patiënt voorafgaand aan iedere transfusie:
- Lab: vóór overdracht aan de verpleegafdeling
- Lab: bij overdracht aan de verpleegkundige
- Verpleegkundige: controle samen met collega vpk aan bed van patiënt
® Naam patiënt
® Geboortedatum
® Identificatienummer
® Aanvraag en product
® Bloedgroep
® Productnummer
® Afwijkingen (beschadigingen, verkleuring, troebeling, grote stolsels)
® Aanwezigheid van antistoffen
