Methoden en technieken van onderzoek in de sociale wetenschappen
1. Benaderingen van onderzoek
2. Probleemstelling en kwantitatieve onderzoeksvragen
3. Onderzoekseenheden en kenmerken
4. Conceptueel model
Vak gaat vooral over kwantitatief (dus cijfermatig) onderzoek
1. Benaderingen van onderzoek
a) Wat is onderzoek?
b) Wat is wetenschappelijk onderzoek?
c) Welke twee benaderingen van wetenschappelijk onderzoek zijn er?
d) Welke twee typen wetenschappelijk onderzoek zijn er?
i. Empirische cyclus
a) Wat is onderzoek?
Doelgerichte activiteit om nieuwe kennis op te doen voor het helpen oplossen van
een probleem. Voorbeeld: onderzoek bij de huisarts, het zoeken van de weg. Niet alle
onderzoek is wetenschappelijk.
b) Wat is wetenschappelijk onderzoek?
• Streven naar kennis en theorievorming (een theorie die voor meer geldt dan
voor een enkel geval) voorbeeld: pesten vindt vooral in groepen plaats. Deze
uitspraak kun je toetsen. Hoe vaker je dit ziet, hoe meer deze theorie waard is.
• Empirisch = je kunt het toetsen via waarnemingen in de werkelijkheid.
Onderbouwd met feiten.
• Systematisch m.b.v. methodologische spelregels:
− Toetsbare uitspraken → wat je onderzoekt moet een ander kunnen toetsen
controleerbaar → alles opschrijven wat je gedaan hebt, zodat een ander het
kan nazien. Ook bijvoorbeeld je dataset beschikbaar maken voor anderen.
− Repliceerbaar → onderzoek wat al eens is uitgevoerd herhaald. Soms komt er
bij herhalen van een ander onderzoek een andere uitkomst uit. Dan is het
onderzoek niet echt betrouwbaar.
• Voortbouwen op werk van voorgangers (cumulatief)
Hoe doe je dat? Door voordat je aan een onderzoek begint heel veel literatuur te
lezen. Bijna ieder onderzoek is al een keer gedaan. Het herhalen van onderzoek is
waardevol, want hoe meer onderzoeken eenzelfde uitkomst hebben, hoe sterker
de theorie wordt.
c) Benaderingen van wetenschappelijk onderzoek
Hoe onderzoek wordt gedaan, hangt af van
het beeld van de werkelijkheid
Epistemologie: hoe je tot nieuwe kennis komt,
of je dat kwalitatief of kwantatief zou moeten doen.
Ontologie: hoe je zelf de wereld ziet.
,Ideeën die je hebt over onderzoek doen kun je samenvatten onder:
Objectief: niet te dicht bij hetgene komen wat je onderzoekt, anders kun je geen
objectieve waarneming meer doen.
Interpretatief: gaat juist uit van dichtbij komen.
In de meeste onderzoeken wordt objectieve en interpretatieve info
gecombineerd, omdat het beide nuttig is. Het combineren van deze eenheden
wordt triangulatie (mixed methods) genoemd. → je zet beiden in om ergens
achter te komen.
d) Welke twee typen wetenschappelijk onderzoek zijn er?
Fundamenteel onderzoek (kennisprobleem)
Wordt vooral op universiteiten gedaan.
Praktijkgericht onderzoek (praktijkprobleem)
Wordt vooral op het HBO gedaan en in werksituaties. Praktijkgericht
wetenschappelijk onderzoek wordt gestimuleerd.
Wat is het verschil tussen praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek en
onderzoek op het HBO?
- het onderzoek op het HBO is gericht op een praktijkprobleem en niet
op het verwerven van nieuwe kennis.
Voorbeeld van combinatie tussen praktijkgericht en fundamenteel
onderzoek: onderzoek naar pestgedrag onder kinderen op de basisschool.
Start onderzoek met stelling: aspecten van de morele ontwikkeling van
kinderen en de invloed op het pestgedrag. Data verzameld. Volgende stap
observeren op scholen en gesprekken met leerkrachten.
Empirische cyclus: soort stappenplan dat hoort bij fundamenteel
onderzoek. Bij praktijkonderzoek heet dit stappenplan de regulatieve
cyclus.
Empirische cyclus:
Leidraad voor het
uitvoeren van
fundamenteel onderzoek,
maar lukt niet altijd en
dat is niet erg.
, Empirische cyclus
Stap 1: Observeren: signaleren wat er gebeurd in de praktijk.
Voorbeeld: Steeds meer laptops zien in de les. Ervaart zelf
als storend, andere leerkrachten herkennen dit, studenten
merken het ook op.
→ Hiertussen zit kwalitatief onderzoek
Stap 2: Inductie: Uit deze observaties destilleer je een stelling. Je
probeert deze waarnemingen te vatten in een algemene
uitspraak. Voorbeeld: Ik denk dat studenten die achter de
laptop werken sneller afgeleid zijn en daardoor minder hoog
scoren op tentamens. Dit is nog geen hypothese.
Stap 3: Deductie: op basis van bovenstaande theorie ga je een
hypothese formuleren. Een hypothese is een toetsbare
verwachting. Voorbeeld: ik verwacht dat de studenten die
tijdens het college achter de laptop zitten een minder hoge
scoren zullen halen op het tentamen als studenten die met
pen en papier werken.
→ Hiertussen zit kwantatief onderzoek (meten van resultaten)
Stap 4: Toetsing: onderzoeken of de hypothese die je voorafgaand
aan het onderzoek hebt opgesteld klopt.
Stap 5: Wordt je theorie bevestigd op basis van het onderzoek.
Deductie van hypothesen
Theorie: “Alle vogels kunnen vliegen.”
Aanname: Dit is een vogel.
Hypothese: Deze vogel kan vliegen.
Empirische waarneming: Dit is een vogel,
maar het vliegt niet!
Toetsing: Hypothese is gefalsificeerd/
ontkracht
Evaluatie: Conclusie: ‘Geen vogel’ of
‘In tegenspraak met theorie’
Wat past er bij kwantitatief onderzoek?
o Een gestandaardiseerde vragenlijst
o Een holistische benadering
2. Probleemstelling en kwantitatieve onderzoeksvragen
Onderzoeksplan: maak je voordat je het onderzoek gaat uitvoeren.
Probleemstelling: waarom je het gaat onderzoeken.
Onderzoek ontwerp: hoe je het gaat onderzoeken.
1. Benaderingen van onderzoek
2. Probleemstelling en kwantitatieve onderzoeksvragen
3. Onderzoekseenheden en kenmerken
4. Conceptueel model
Vak gaat vooral over kwantitatief (dus cijfermatig) onderzoek
1. Benaderingen van onderzoek
a) Wat is onderzoek?
b) Wat is wetenschappelijk onderzoek?
c) Welke twee benaderingen van wetenschappelijk onderzoek zijn er?
d) Welke twee typen wetenschappelijk onderzoek zijn er?
i. Empirische cyclus
a) Wat is onderzoek?
Doelgerichte activiteit om nieuwe kennis op te doen voor het helpen oplossen van
een probleem. Voorbeeld: onderzoek bij de huisarts, het zoeken van de weg. Niet alle
onderzoek is wetenschappelijk.
b) Wat is wetenschappelijk onderzoek?
• Streven naar kennis en theorievorming (een theorie die voor meer geldt dan
voor een enkel geval) voorbeeld: pesten vindt vooral in groepen plaats. Deze
uitspraak kun je toetsen. Hoe vaker je dit ziet, hoe meer deze theorie waard is.
• Empirisch = je kunt het toetsen via waarnemingen in de werkelijkheid.
Onderbouwd met feiten.
• Systematisch m.b.v. methodologische spelregels:
− Toetsbare uitspraken → wat je onderzoekt moet een ander kunnen toetsen
controleerbaar → alles opschrijven wat je gedaan hebt, zodat een ander het
kan nazien. Ook bijvoorbeeld je dataset beschikbaar maken voor anderen.
− Repliceerbaar → onderzoek wat al eens is uitgevoerd herhaald. Soms komt er
bij herhalen van een ander onderzoek een andere uitkomst uit. Dan is het
onderzoek niet echt betrouwbaar.
• Voortbouwen op werk van voorgangers (cumulatief)
Hoe doe je dat? Door voordat je aan een onderzoek begint heel veel literatuur te
lezen. Bijna ieder onderzoek is al een keer gedaan. Het herhalen van onderzoek is
waardevol, want hoe meer onderzoeken eenzelfde uitkomst hebben, hoe sterker
de theorie wordt.
c) Benaderingen van wetenschappelijk onderzoek
Hoe onderzoek wordt gedaan, hangt af van
het beeld van de werkelijkheid
Epistemologie: hoe je tot nieuwe kennis komt,
of je dat kwalitatief of kwantatief zou moeten doen.
Ontologie: hoe je zelf de wereld ziet.
,Ideeën die je hebt over onderzoek doen kun je samenvatten onder:
Objectief: niet te dicht bij hetgene komen wat je onderzoekt, anders kun je geen
objectieve waarneming meer doen.
Interpretatief: gaat juist uit van dichtbij komen.
In de meeste onderzoeken wordt objectieve en interpretatieve info
gecombineerd, omdat het beide nuttig is. Het combineren van deze eenheden
wordt triangulatie (mixed methods) genoemd. → je zet beiden in om ergens
achter te komen.
d) Welke twee typen wetenschappelijk onderzoek zijn er?
Fundamenteel onderzoek (kennisprobleem)
Wordt vooral op universiteiten gedaan.
Praktijkgericht onderzoek (praktijkprobleem)
Wordt vooral op het HBO gedaan en in werksituaties. Praktijkgericht
wetenschappelijk onderzoek wordt gestimuleerd.
Wat is het verschil tussen praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek en
onderzoek op het HBO?
- het onderzoek op het HBO is gericht op een praktijkprobleem en niet
op het verwerven van nieuwe kennis.
Voorbeeld van combinatie tussen praktijkgericht en fundamenteel
onderzoek: onderzoek naar pestgedrag onder kinderen op de basisschool.
Start onderzoek met stelling: aspecten van de morele ontwikkeling van
kinderen en de invloed op het pestgedrag. Data verzameld. Volgende stap
observeren op scholen en gesprekken met leerkrachten.
Empirische cyclus: soort stappenplan dat hoort bij fundamenteel
onderzoek. Bij praktijkonderzoek heet dit stappenplan de regulatieve
cyclus.
Empirische cyclus:
Leidraad voor het
uitvoeren van
fundamenteel onderzoek,
maar lukt niet altijd en
dat is niet erg.
, Empirische cyclus
Stap 1: Observeren: signaleren wat er gebeurd in de praktijk.
Voorbeeld: Steeds meer laptops zien in de les. Ervaart zelf
als storend, andere leerkrachten herkennen dit, studenten
merken het ook op.
→ Hiertussen zit kwalitatief onderzoek
Stap 2: Inductie: Uit deze observaties destilleer je een stelling. Je
probeert deze waarnemingen te vatten in een algemene
uitspraak. Voorbeeld: Ik denk dat studenten die achter de
laptop werken sneller afgeleid zijn en daardoor minder hoog
scoren op tentamens. Dit is nog geen hypothese.
Stap 3: Deductie: op basis van bovenstaande theorie ga je een
hypothese formuleren. Een hypothese is een toetsbare
verwachting. Voorbeeld: ik verwacht dat de studenten die
tijdens het college achter de laptop zitten een minder hoge
scoren zullen halen op het tentamen als studenten die met
pen en papier werken.
→ Hiertussen zit kwantatief onderzoek (meten van resultaten)
Stap 4: Toetsing: onderzoeken of de hypothese die je voorafgaand
aan het onderzoek hebt opgesteld klopt.
Stap 5: Wordt je theorie bevestigd op basis van het onderzoek.
Deductie van hypothesen
Theorie: “Alle vogels kunnen vliegen.”
Aanname: Dit is een vogel.
Hypothese: Deze vogel kan vliegen.
Empirische waarneming: Dit is een vogel,
maar het vliegt niet!
Toetsing: Hypothese is gefalsificeerd/
ontkracht
Evaluatie: Conclusie: ‘Geen vogel’ of
‘In tegenspraak met theorie’
Wat past er bij kwantitatief onderzoek?
o Een gestandaardiseerde vragenlijst
o Een holistische benadering
2. Probleemstelling en kwantitatieve onderzoeksvragen
Onderzoeksplan: maak je voordat je het onderzoek gaat uitvoeren.
Probleemstelling: waarom je het gaat onderzoeken.
Onderzoek ontwerp: hoe je het gaat onderzoeken.
