SOCIAAL RECHT VOOR
CRIMINOLOGEN
INLEIDING SOCIAAL RECHT
1.SOCIALE WETGEVING – SOCIAAL RECHT
• Wat is recht (vs. wetgeving)?
Het recht regelt het leven van de gemeenschap. Het recht omvat een groot aantal
rechtsnormen en heeft deze in grote groepen opgedeeld zoals het sociale recht dat zelf
ook kan verdeeld worden in twee groepen van rechtsnormen: arbeidsrecht en SZR .
Volgens sommigen is daarbij de band tussen deze twee deelgroepen zo zwak dat het
begrip 'sociaal recht' beter verlaten wordt. Er bestaan verschillende definities van ‘sociaal
recht’. In deze inleiding is het niet nodig om daar diep op in te gaan. We kiezen daarom
voor een praktische benadering.
• Sociaal recht =
• Arbeidsrecht (individuele en collectieve regelingen tussen wn(s) en wg(s)
ter bescherming van arbeid)
• arbeidsovereenkomst in essentie is arbeidsrecht
• = bijzondere vorm van verbintenissenrecht = overeenkomsten die
we sluiten
• Verbintenissen is onderdeel van privaat recht: relaties individuen
tussen elkaar
• + socialezekerheidsrecht (individuele sociale prestaties, solidariteit,
risico’s)
• Sz recht: relaties tussen individuen en de overheid of een quasi
overheid (= sociale zekerheidsadministratie)
Bij een praktische aanpak kijken we naar de oorsprong van het sociaal recht. Het sociaal
recht is ontstaan als antwoord op de sociale problemen die vanaf de 19e eeuw in Europa
opdoken door de industrialisering. Het doel was en is om iedereen een menswaardig
bestaan te garanderen, eerst vooral door arbeiders te beschermen. Daarom wordt sociaal
recht vaak omschreven als het geheel van regels over het recht op arbeid en
bestaanszekerheid (zoals prof. Lenaerts SR definieert). Het bestaat uit twee delen: het
arbeidsrecht (regels tussen werknemer en werkgever) en het socialezekerheidsrecht
(regels over uitkeringen en andere sociale hulp).
- Mensen trekken naar stad en verkopen hun arbeid = IR = overaanbod mensen
voor weinig werk = laag loon = uitbuiting mensen = sociale wantoestanden
o Dus wilden beschermingstoestanden om mensen te beschermen tegen
wantoestanden
Eerst betere arbeidsrelaties = arbeidsrechtelijk bv bepaald aantal
uren dat je mag werken
, Werkloosheid en ouderdom wilden ze ook maatregelen voor nemen:
instellen van pensioenen als eerste ingesteld bij sz recht door
bismarck (non conservatief politicus) = startschot sz recht
Wetten die daartoe geleid hebben= antisocialistische wetten
Pensioen gerechtigheid op bepaalde leeftijd = 65 jaar, krijg
je vervangingsinkomen want kan je niet meer werken
(vandaag geëvolueerde visie op pensioen, nu al tot 90 jaar
dat je echt niet voor jezelf kan zorgen
Belang systeem Bismarck: voorzag ook systemen om controle te
hebben over situatie, wilden paritair beheer met werkgevers die
inbreng geven voor organiseren sz en werknemers
Zelfde qua aanleiding, oplossingen verschillend
- Relaties tussen werkgever en nemer regelen
- Relatie tussen individu en staat of quasi staat organiseren
• Sociaal recht: een ‘eigenaardig’ beestje (eigenheid en eenheid van SR)
Kenmerken die zowel het AR als het SZR onderscheiden van de overige
rechtstakken:
• ‘beschermend recht’ = beschermend karakter van SR. Het SR had als eerst
het doel ter bescherming van de economische zwakkere. Vandaag staat
deze functie wat meer op de achtergrond dan vroeger maar is ze nog
steeds aanwezig.
• MAAR: dwingend recht (arbr) vs recht van openbare orde/publiek recht
(SZR)
• rol sociale partners
• De sociale partners (werkgevers en werknemers) spelen een grote
rol in het sociaal recht. Vooral in het arbeidsrecht maken zij samen
regels via collectieve arbeidsovereenkomsten. Dit zorgt voor sociale
stabiliteit, maar roept ook vragen op over hoe democratisch deze
regels zijn.
• Rol van sociale partners: werknemersorganisaties zoals
vakbonden of werkgeversorganisaties die rol hebben bij tot
stand komen regels:
• SZR: rol in beheren van bepaalde uitkeringen
• met eigen rechtbanken: ‘arbeidsrechtbanken’ (vs. eenheidsrechtbank):
Het arbeids- en socialezekerheidsrecht hebben eigen rechtbanken,
namelijk de arbeidsrechtbanken en arbeidshoven. Geschillen hierover
worden door dezelfde rechtbanken behandeld.
• Arbr: dwingend recht (relatieve nietigheid)/ SZR: openbare orde (absolute
nietigheid)
Deze 2 rechten zijn ook bijzondere vormen van dwingend recht:
, • Bij arb. recht heb je goede bescherming (dwingend recht):
werknemer heeft recht nietigheid van overeenkomst in te roepen,
werkgever kan dat niet, bescherming zwakkere partij (relatieve
nietigheid)
• Werknemer beter beschermt en niet alle rechtsgevolgen voll
ongedaan maken
• SZR: openbare orde (absolute nietigheid): ook wel publiek recht.
Gevolg dat je die rechtsregels nooit naast je kan neerleggen.
Sommigen betwijfelen of het sociaal recht wel één geheel is of zelfs een apart
rechtsgebied. Zij vinden dat het arbeidsrecht beter past binnen het economisch recht, en
dat het socialezekerheidsrecht thuishoort in het publiek- of bestuursrecht. Voor ons doel
is het echter niet nodig om hierover een standpunt in te nemen.
In deze cursus betekent ‘sociale wetgeving’ niet alleen wetten in strikte zin, maar alle
algemene regels die voor iedereen gelden. Daarom spreken we beter van sociaal recht
dan van sociale wetgeving.
Het socialezekerheidsrecht is sterk nationaal bepaald. Een sociaal risico is een risico dat
de samenleving samen wil opvangen, zoals werkloosheid. Dat lijkt op een verzekering,
zoals een brandverzekering, maar dan collectief georganiseerd. Het
socialezekerheidsrecht omvat alle risico’s die een samenleving wil beschermen.
In België speelt het ook een rol bij de verdeling van bevoegdheden tussen overheden. Zo
was kinderbijslag vroeger federaal, maar is nu een bevoegdheid van de
gemeenschappen. Het risico blijft hetzelfde, alleen de organisatie verandert.
Door de jaren heen zijn sommige sociale risico’s ook internationaal erkend, terwijl andere
(zoals brandverzekering) meestal privé blijven.
Sociaal recht: arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht
• Bronnen:
• Internationale en Europese normen
• In België: formele Belgische wetgeving
• Formele wetgeving, KB’s, MB’s…
• Eigen rechtsvorming in
• Arbeidsrecht: AO, CAO / arbeidsreglement / … (eigen rechtsvorming
in arbeidsrecht door afspraken tussen werkgever/nemer
organisaties) / arbeidsreglement,…
• Sociale zekerheid: normen van zelfstandige overheidslichamen
(minder ingrijpend dat arbeidsrecht)
Arbeidsrecht
• Arbeidsrecht
• Definitie:
“het recht dat van toepassing is op arbeidsprestaties geleverd in ondergeschikt verband”
CRIMINOLOGEN
INLEIDING SOCIAAL RECHT
1.SOCIALE WETGEVING – SOCIAAL RECHT
• Wat is recht (vs. wetgeving)?
Het recht regelt het leven van de gemeenschap. Het recht omvat een groot aantal
rechtsnormen en heeft deze in grote groepen opgedeeld zoals het sociale recht dat zelf
ook kan verdeeld worden in twee groepen van rechtsnormen: arbeidsrecht en SZR .
Volgens sommigen is daarbij de band tussen deze twee deelgroepen zo zwak dat het
begrip 'sociaal recht' beter verlaten wordt. Er bestaan verschillende definities van ‘sociaal
recht’. In deze inleiding is het niet nodig om daar diep op in te gaan. We kiezen daarom
voor een praktische benadering.
• Sociaal recht =
• Arbeidsrecht (individuele en collectieve regelingen tussen wn(s) en wg(s)
ter bescherming van arbeid)
• arbeidsovereenkomst in essentie is arbeidsrecht
• = bijzondere vorm van verbintenissenrecht = overeenkomsten die
we sluiten
• Verbintenissen is onderdeel van privaat recht: relaties individuen
tussen elkaar
• + socialezekerheidsrecht (individuele sociale prestaties, solidariteit,
risico’s)
• Sz recht: relaties tussen individuen en de overheid of een quasi
overheid (= sociale zekerheidsadministratie)
Bij een praktische aanpak kijken we naar de oorsprong van het sociaal recht. Het sociaal
recht is ontstaan als antwoord op de sociale problemen die vanaf de 19e eeuw in Europa
opdoken door de industrialisering. Het doel was en is om iedereen een menswaardig
bestaan te garanderen, eerst vooral door arbeiders te beschermen. Daarom wordt sociaal
recht vaak omschreven als het geheel van regels over het recht op arbeid en
bestaanszekerheid (zoals prof. Lenaerts SR definieert). Het bestaat uit twee delen: het
arbeidsrecht (regels tussen werknemer en werkgever) en het socialezekerheidsrecht
(regels over uitkeringen en andere sociale hulp).
- Mensen trekken naar stad en verkopen hun arbeid = IR = overaanbod mensen
voor weinig werk = laag loon = uitbuiting mensen = sociale wantoestanden
o Dus wilden beschermingstoestanden om mensen te beschermen tegen
wantoestanden
Eerst betere arbeidsrelaties = arbeidsrechtelijk bv bepaald aantal
uren dat je mag werken
, Werkloosheid en ouderdom wilden ze ook maatregelen voor nemen:
instellen van pensioenen als eerste ingesteld bij sz recht door
bismarck (non conservatief politicus) = startschot sz recht
Wetten die daartoe geleid hebben= antisocialistische wetten
Pensioen gerechtigheid op bepaalde leeftijd = 65 jaar, krijg
je vervangingsinkomen want kan je niet meer werken
(vandaag geëvolueerde visie op pensioen, nu al tot 90 jaar
dat je echt niet voor jezelf kan zorgen
Belang systeem Bismarck: voorzag ook systemen om controle te
hebben over situatie, wilden paritair beheer met werkgevers die
inbreng geven voor organiseren sz en werknemers
Zelfde qua aanleiding, oplossingen verschillend
- Relaties tussen werkgever en nemer regelen
- Relatie tussen individu en staat of quasi staat organiseren
• Sociaal recht: een ‘eigenaardig’ beestje (eigenheid en eenheid van SR)
Kenmerken die zowel het AR als het SZR onderscheiden van de overige
rechtstakken:
• ‘beschermend recht’ = beschermend karakter van SR. Het SR had als eerst
het doel ter bescherming van de economische zwakkere. Vandaag staat
deze functie wat meer op de achtergrond dan vroeger maar is ze nog
steeds aanwezig.
• MAAR: dwingend recht (arbr) vs recht van openbare orde/publiek recht
(SZR)
• rol sociale partners
• De sociale partners (werkgevers en werknemers) spelen een grote
rol in het sociaal recht. Vooral in het arbeidsrecht maken zij samen
regels via collectieve arbeidsovereenkomsten. Dit zorgt voor sociale
stabiliteit, maar roept ook vragen op over hoe democratisch deze
regels zijn.
• Rol van sociale partners: werknemersorganisaties zoals
vakbonden of werkgeversorganisaties die rol hebben bij tot
stand komen regels:
• SZR: rol in beheren van bepaalde uitkeringen
• met eigen rechtbanken: ‘arbeidsrechtbanken’ (vs. eenheidsrechtbank):
Het arbeids- en socialezekerheidsrecht hebben eigen rechtbanken,
namelijk de arbeidsrechtbanken en arbeidshoven. Geschillen hierover
worden door dezelfde rechtbanken behandeld.
• Arbr: dwingend recht (relatieve nietigheid)/ SZR: openbare orde (absolute
nietigheid)
Deze 2 rechten zijn ook bijzondere vormen van dwingend recht:
, • Bij arb. recht heb je goede bescherming (dwingend recht):
werknemer heeft recht nietigheid van overeenkomst in te roepen,
werkgever kan dat niet, bescherming zwakkere partij (relatieve
nietigheid)
• Werknemer beter beschermt en niet alle rechtsgevolgen voll
ongedaan maken
• SZR: openbare orde (absolute nietigheid): ook wel publiek recht.
Gevolg dat je die rechtsregels nooit naast je kan neerleggen.
Sommigen betwijfelen of het sociaal recht wel één geheel is of zelfs een apart
rechtsgebied. Zij vinden dat het arbeidsrecht beter past binnen het economisch recht, en
dat het socialezekerheidsrecht thuishoort in het publiek- of bestuursrecht. Voor ons doel
is het echter niet nodig om hierover een standpunt in te nemen.
In deze cursus betekent ‘sociale wetgeving’ niet alleen wetten in strikte zin, maar alle
algemene regels die voor iedereen gelden. Daarom spreken we beter van sociaal recht
dan van sociale wetgeving.
Het socialezekerheidsrecht is sterk nationaal bepaald. Een sociaal risico is een risico dat
de samenleving samen wil opvangen, zoals werkloosheid. Dat lijkt op een verzekering,
zoals een brandverzekering, maar dan collectief georganiseerd. Het
socialezekerheidsrecht omvat alle risico’s die een samenleving wil beschermen.
In België speelt het ook een rol bij de verdeling van bevoegdheden tussen overheden. Zo
was kinderbijslag vroeger federaal, maar is nu een bevoegdheid van de
gemeenschappen. Het risico blijft hetzelfde, alleen de organisatie verandert.
Door de jaren heen zijn sommige sociale risico’s ook internationaal erkend, terwijl andere
(zoals brandverzekering) meestal privé blijven.
Sociaal recht: arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht
• Bronnen:
• Internationale en Europese normen
• In België: formele Belgische wetgeving
• Formele wetgeving, KB’s, MB’s…
• Eigen rechtsvorming in
• Arbeidsrecht: AO, CAO / arbeidsreglement / … (eigen rechtsvorming
in arbeidsrecht door afspraken tussen werkgever/nemer
organisaties) / arbeidsreglement,…
• Sociale zekerheid: normen van zelfstandige overheidslichamen
(minder ingrijpend dat arbeidsrecht)
Arbeidsrecht
• Arbeidsrecht
• Definitie:
“het recht dat van toepassing is op arbeidsprestaties geleverd in ondergeschikt verband”
