REEKS 1 – KENNIS- & REPRODUCTIEVRAGEN (5 pt)
BIJ DEZE VRAGEN IS HET DE BEDOELING BEKNOPT MAAR TEGELIJKERTIJD ZO VOLLEDIG MOGELIJK TE
ANTWOORDEN.
1. WAT IS EEN PARADIGMA? WAT IS EEN IDEOLOGIE? WAT IS HET VERSCHIL TUSSEN
BEIDE?
Paradigma
= Verwijst naar ‘specifieke combinatie van uitgangspunten, theorieopvattingen en voorschriften van
methodologische aard van waaruit naar de (sociale) werkelijkheid wordt gekeken’. Het heeft een
wetenschappelijk, neutraal karakter. (=> het kan evolueren naar een ideologie)
Het gebruik maken van brillen en afhankelijk van welke bril je opzet, zie je andere dingen. En hoe
breder je kan kijken, hoe meer brillen je kan opzetten en hoe beter je kan handelen en/of zaken
benaderen.
Ideologie
= Een voorstelling van de werkelijkheid die vooral als functie heeft belangen te behartigen. Het is een
levensbeschouwing – politiek, waardegeladen karakter
Verschil tussen beide:
Een paradigma is een bril waaruit we kijken naar een bepaalde situatie die ons een handleiding geeft over hoe
we moeten of best kunnen handelen.
Een ideologie heeft een minder neutraal karakter en is een beeld dat je hebt van de maatschappij. Een socialist
heeft een ander beeld en kijkt anders naar de wereld/maatschappij dan een ecologist. Ze hebben allebei
andere waarden en normen (die soms ook met elkaar kunnen botsen).
2. WAT IS HET NUT OF HET BELANG VAN PARADIGMA’S? MAAK DAARBIJ ONDERSCHEID
TUSSEN DE RELEVANTIE VOOR SOCIOLOGEN EN SOCIAAL WERKERS
Bij sociologen:
o Ze bestuderen sociale feiten om de samenleving beter te begrijpen en te doorgronden
o Door verschillende paradigma’s te hanteren, krijgen ze een vollediger inzicht in sociale processen/het
sociale feit.
,Bij sociaal werkers:
o Ze gebruiken sociologische inzichten, methodieken en theorieën om sociale problemen te benaderen
o Door vanuit meerdere paradigma’s te kijken, kunnen ze beter inspelen op de behoeften van mensen
en effectievere interventies toepassen
o Het helpt bij een generalistische aanpak, waarbij ze problemen vanuit verschillende invalshoeken
bekijken
Afhankelijk van het perspectief dat je hanteert heb je een andere manier van problemen oplossen
3. SCHETS HET BASIS-ORIËNTATIEMODEL (ONS ‘WINDROOSMODEL’) AAN DE HAND VAN
EEN DUIDELIJK VOORBEELD.
Het sociaal handelen kan je bestuderen van bovenaf (systeemperspectief) versus van onderuit
(actorperspectief). Je kan het ook bekijken als samenwerkend/consensueel of als conflictueus. => zo bekom je 4
paradigma’s
Voorbeeld: relatieproblemen
Systeem: een relatie moet vol liefde zijn, respect lust,…
Conflict: niet dezelfde definitie van een relatie bv liefde lust
Actor: jij en je partner
Consensus: oplossing zoeken (therapie, pauze, scheiden)
4. SCHETS DE ESSENTIE VAN HET SYMBOLISCH INTERACTIONISME ALS PARADIGMA. HOE
KIJKEN SYMBOLISCH INTERACTIONISTEN NAAR MENS EN DE SAMENLEVING?
De essentie is dat actoren doorheen hun interactie een gezamenlijke betekenis geven aan dingen rondom hen,
door symbolen te creëren die het handelen bepalen
Voor symbolisch interactionisten wordt de sociale werkelijkheid voortdurend ge(re)construeerd door de
samenhandelende actoren zelf. Sociale werkelijkheid ontwikkelt zich zo door interacties heen, in een
voortdurend proces. Ons handelen wordt niet volkomen bepaald door de toestand waarin we ons bevinden,
het wordt beslissend mee bepaald door de manier waarop we die situatie/dat handelen definiëren en
interpreteren. (bv: een hand geven betekenis wederzijds respect)
,Een denkkader waarin de samenleving wordt opgevat als het resultaat van interacties tussen individuen. De
samenleving bestaat uit de realiteit die mensen voor zichzelf construeren als zij met anderen omgaan.
We leven in een wereld van symbolen en geven aan bijna alles een betekenis (bv: knipoog, duim,…)
De ‘werkelijkheid’ bestaat uit de wijze waarop we onze omgeving, onze verplichtingen tegenover
anderen en zelfs onze eigen identiteit definiëren
5. SCHETS DE ESSENTIE VAN HET RUILPARADIGMA. HOE KIJKEN RUILTHEORETICI NAAR
MENS EN SAMENLEVING?
Sociale interactie wordt gepercipieerd als een uitwisseling van materiële en immateriële zaken
- Gefundeerd op vrije, markteconomisch geïnspireerde rui: afwegen kosten en baten,
behoeftebevrediging of nutsmaximalisatie zoeken
- Geen uitwisseling van betekenissen zoals bij de symbolisch interactionisten, maat van sociale
goederen zoals liefde, aanzien, macht, kennis,…
Net zoals in de economie: je koopt een brood bij de bakker en denkt aan je eigen belangen
(portemonnee) door het goedkopere brood te nemen
Ruiltheorie
= een sociologische benadering die sociaal handelen verklaart vanuit ruilrelaties tussen individuen. Ruiltheorie
richt zich op concrete sociale en economische transacties. Homans benadrukt individuele ruilprocessen, terwijl
Blau de invloed van structurele en culturele factoren bekijkt.
Theorie wordt vaak in economische context geplaatst, zoals bij rationele keuzebenadering en speltheorie,
waarbij interacties worden voortgezet zolang beide partijen er voordeel uit halen.
Tegelijk erkent de theorie dat sociaal handelen niet uitsluitend door rationaliteit wordt bepaald, maar ook
door tradities, waarden en gevoelens. Daarom wordt de oorspronkelijke individualistische benadering
aangevuld met inzichten over macht, wederkerigheid en structurele factoren
6. SCHETS DE ESSENTIE VAN HET FUNCTIONALISTISCH PARADIGMA. HOE KIJKEN
FUNCTIONALISTEN NAAR ACTOR EN SYSTEEM?
Sociaal handelen wordt verklaard vanuit het systeem, heeft dan ook een functie naar het groter geheel. Ze
hebben het idee van sociale orde/ samenhang.
Sociaal gedrag of een cultureel patroon wordt verklaard door de effecten of consequenties die het heeft voor
de werking van het sociale systeem op zich. Functionalisten zoeken naar een functionele verklaring voor een
bepaald verschijnsel.
, - Welke bijdrage (functie) levert het aan het functioneren van een sociaal systeem
- Voortbestaan van instituten of structuren kan verklaard worden uit de functie die ze hebben voor het
systeem (=> gezin, religie,…)
7. SCHETS DE ESSENTIE VAN HET CONFLICTPARADIGMA. HOE KIJKEN
CONFLICTSOCIOLOGEN NAAR MENS EN SAMENLEVING?
De conflictsociologie neemt als uitgangspunt van analyse dat elk sociaal systeem – gekenmerkt wordt door –
conflicten die inherent zijn aan de maatschappelijke ordening.
Het samenhouden van een sociaal systeem is volgens deze invalshoek het resultaat van conflict, tegenstrijdige
belangen, … discussie of dwang.
Het gaat om maatschappelijke spanningen (macro) => geen burenruzies
Conflicten kunnen functioneel zijn => bv leiden tot maatschappelijke vooruitgang zoals in de Franse revolutie
die leidde tot het einde van de standenmaatschappij
8. WAT BEDOELEN SYMBOLISCH INTERACTIONISTEN MET HET BEGRIP TAKING THE
ATTITUDE OF THE OTHER? WELKE ROL SPEELT HET?
De ontwikkeling van ‘mind’ gebeurt in verschillende fasen:
Conversation of gestures: automatische reactie op het gedrag van de ander, minimaal besef om met dezelfde
gesture bezig te zijn
Taking the attitude of the other: de ander zijn/haar rol begrijpen, waardoor handelingen op elkaar worden
afgestemd
Delayed response with the use of symbols: de situatie beoordelen door het perspectief van de ander te zien.
Het denken neemt hier de vorm aan van een soort gesprek van de actor met zichzelf (inner-talk). => impulsief
reageren wordt beheerst
Dit betekent dat mensen niet alleen reageren op directe handelingen, maar ook op de betekenis die ze
daarachter vermoeden. In tegenstelling tot dieren, die instinctief reageren, begrijpen mensen intenties door
zich in de ander te verplaatsen. Dit proces van interpretatie maakt interactie mogelijk en vormt de basis van
symbolisch interactionisme. Door empathie en innerlijke dialoog (self-talk) ontwikkelen we onze mind & self,
waardoor we betekenis kunnen geven aan gedrag, symbolen en sociale situaties. (dit is essentieel voor
communicatie, samenwerking en de sociale cohesie)
BIJ DEZE VRAGEN IS HET DE BEDOELING BEKNOPT MAAR TEGELIJKERTIJD ZO VOLLEDIG MOGELIJK TE
ANTWOORDEN.
1. WAT IS EEN PARADIGMA? WAT IS EEN IDEOLOGIE? WAT IS HET VERSCHIL TUSSEN
BEIDE?
Paradigma
= Verwijst naar ‘specifieke combinatie van uitgangspunten, theorieopvattingen en voorschriften van
methodologische aard van waaruit naar de (sociale) werkelijkheid wordt gekeken’. Het heeft een
wetenschappelijk, neutraal karakter. (=> het kan evolueren naar een ideologie)
Het gebruik maken van brillen en afhankelijk van welke bril je opzet, zie je andere dingen. En hoe
breder je kan kijken, hoe meer brillen je kan opzetten en hoe beter je kan handelen en/of zaken
benaderen.
Ideologie
= Een voorstelling van de werkelijkheid die vooral als functie heeft belangen te behartigen. Het is een
levensbeschouwing – politiek, waardegeladen karakter
Verschil tussen beide:
Een paradigma is een bril waaruit we kijken naar een bepaalde situatie die ons een handleiding geeft over hoe
we moeten of best kunnen handelen.
Een ideologie heeft een minder neutraal karakter en is een beeld dat je hebt van de maatschappij. Een socialist
heeft een ander beeld en kijkt anders naar de wereld/maatschappij dan een ecologist. Ze hebben allebei
andere waarden en normen (die soms ook met elkaar kunnen botsen).
2. WAT IS HET NUT OF HET BELANG VAN PARADIGMA’S? MAAK DAARBIJ ONDERSCHEID
TUSSEN DE RELEVANTIE VOOR SOCIOLOGEN EN SOCIAAL WERKERS
Bij sociologen:
o Ze bestuderen sociale feiten om de samenleving beter te begrijpen en te doorgronden
o Door verschillende paradigma’s te hanteren, krijgen ze een vollediger inzicht in sociale processen/het
sociale feit.
,Bij sociaal werkers:
o Ze gebruiken sociologische inzichten, methodieken en theorieën om sociale problemen te benaderen
o Door vanuit meerdere paradigma’s te kijken, kunnen ze beter inspelen op de behoeften van mensen
en effectievere interventies toepassen
o Het helpt bij een generalistische aanpak, waarbij ze problemen vanuit verschillende invalshoeken
bekijken
Afhankelijk van het perspectief dat je hanteert heb je een andere manier van problemen oplossen
3. SCHETS HET BASIS-ORIËNTATIEMODEL (ONS ‘WINDROOSMODEL’) AAN DE HAND VAN
EEN DUIDELIJK VOORBEELD.
Het sociaal handelen kan je bestuderen van bovenaf (systeemperspectief) versus van onderuit
(actorperspectief). Je kan het ook bekijken als samenwerkend/consensueel of als conflictueus. => zo bekom je 4
paradigma’s
Voorbeeld: relatieproblemen
Systeem: een relatie moet vol liefde zijn, respect lust,…
Conflict: niet dezelfde definitie van een relatie bv liefde lust
Actor: jij en je partner
Consensus: oplossing zoeken (therapie, pauze, scheiden)
4. SCHETS DE ESSENTIE VAN HET SYMBOLISCH INTERACTIONISME ALS PARADIGMA. HOE
KIJKEN SYMBOLISCH INTERACTIONISTEN NAAR MENS EN DE SAMENLEVING?
De essentie is dat actoren doorheen hun interactie een gezamenlijke betekenis geven aan dingen rondom hen,
door symbolen te creëren die het handelen bepalen
Voor symbolisch interactionisten wordt de sociale werkelijkheid voortdurend ge(re)construeerd door de
samenhandelende actoren zelf. Sociale werkelijkheid ontwikkelt zich zo door interacties heen, in een
voortdurend proces. Ons handelen wordt niet volkomen bepaald door de toestand waarin we ons bevinden,
het wordt beslissend mee bepaald door de manier waarop we die situatie/dat handelen definiëren en
interpreteren. (bv: een hand geven betekenis wederzijds respect)
,Een denkkader waarin de samenleving wordt opgevat als het resultaat van interacties tussen individuen. De
samenleving bestaat uit de realiteit die mensen voor zichzelf construeren als zij met anderen omgaan.
We leven in een wereld van symbolen en geven aan bijna alles een betekenis (bv: knipoog, duim,…)
De ‘werkelijkheid’ bestaat uit de wijze waarop we onze omgeving, onze verplichtingen tegenover
anderen en zelfs onze eigen identiteit definiëren
5. SCHETS DE ESSENTIE VAN HET RUILPARADIGMA. HOE KIJKEN RUILTHEORETICI NAAR
MENS EN SAMENLEVING?
Sociale interactie wordt gepercipieerd als een uitwisseling van materiële en immateriële zaken
- Gefundeerd op vrije, markteconomisch geïnspireerde rui: afwegen kosten en baten,
behoeftebevrediging of nutsmaximalisatie zoeken
- Geen uitwisseling van betekenissen zoals bij de symbolisch interactionisten, maat van sociale
goederen zoals liefde, aanzien, macht, kennis,…
Net zoals in de economie: je koopt een brood bij de bakker en denkt aan je eigen belangen
(portemonnee) door het goedkopere brood te nemen
Ruiltheorie
= een sociologische benadering die sociaal handelen verklaart vanuit ruilrelaties tussen individuen. Ruiltheorie
richt zich op concrete sociale en economische transacties. Homans benadrukt individuele ruilprocessen, terwijl
Blau de invloed van structurele en culturele factoren bekijkt.
Theorie wordt vaak in economische context geplaatst, zoals bij rationele keuzebenadering en speltheorie,
waarbij interacties worden voortgezet zolang beide partijen er voordeel uit halen.
Tegelijk erkent de theorie dat sociaal handelen niet uitsluitend door rationaliteit wordt bepaald, maar ook
door tradities, waarden en gevoelens. Daarom wordt de oorspronkelijke individualistische benadering
aangevuld met inzichten over macht, wederkerigheid en structurele factoren
6. SCHETS DE ESSENTIE VAN HET FUNCTIONALISTISCH PARADIGMA. HOE KIJKEN
FUNCTIONALISTEN NAAR ACTOR EN SYSTEEM?
Sociaal handelen wordt verklaard vanuit het systeem, heeft dan ook een functie naar het groter geheel. Ze
hebben het idee van sociale orde/ samenhang.
Sociaal gedrag of een cultureel patroon wordt verklaard door de effecten of consequenties die het heeft voor
de werking van het sociale systeem op zich. Functionalisten zoeken naar een functionele verklaring voor een
bepaald verschijnsel.
, - Welke bijdrage (functie) levert het aan het functioneren van een sociaal systeem
- Voortbestaan van instituten of structuren kan verklaard worden uit de functie die ze hebben voor het
systeem (=> gezin, religie,…)
7. SCHETS DE ESSENTIE VAN HET CONFLICTPARADIGMA. HOE KIJKEN
CONFLICTSOCIOLOGEN NAAR MENS EN SAMENLEVING?
De conflictsociologie neemt als uitgangspunt van analyse dat elk sociaal systeem – gekenmerkt wordt door –
conflicten die inherent zijn aan de maatschappelijke ordening.
Het samenhouden van een sociaal systeem is volgens deze invalshoek het resultaat van conflict, tegenstrijdige
belangen, … discussie of dwang.
Het gaat om maatschappelijke spanningen (macro) => geen burenruzies
Conflicten kunnen functioneel zijn => bv leiden tot maatschappelijke vooruitgang zoals in de Franse revolutie
die leidde tot het einde van de standenmaatschappij
8. WAT BEDOELEN SYMBOLISCH INTERACTIONISTEN MET HET BEGRIP TAKING THE
ATTITUDE OF THE OTHER? WELKE ROL SPEELT HET?
De ontwikkeling van ‘mind’ gebeurt in verschillende fasen:
Conversation of gestures: automatische reactie op het gedrag van de ander, minimaal besef om met dezelfde
gesture bezig te zijn
Taking the attitude of the other: de ander zijn/haar rol begrijpen, waardoor handelingen op elkaar worden
afgestemd
Delayed response with the use of symbols: de situatie beoordelen door het perspectief van de ander te zien.
Het denken neemt hier de vorm aan van een soort gesprek van de actor met zichzelf (inner-talk). => impulsief
reageren wordt beheerst
Dit betekent dat mensen niet alleen reageren op directe handelingen, maar ook op de betekenis die ze
daarachter vermoeden. In tegenstelling tot dieren, die instinctief reageren, begrijpen mensen intenties door
zich in de ander te verplaatsen. Dit proces van interpretatie maakt interactie mogelijk en vormt de basis van
symbolisch interactionisme. Door empathie en innerlijke dialoog (self-talk) ontwikkelen we onze mind & self,
waardoor we betekenis kunnen geven aan gedrag, symbolen en sociale situaties. (dit is essentieel voor
communicatie, samenwerking en de sociale cohesie)
