BELANGRIJK VOOR LEREN :
• lees cursus voor extra info
• zie taken BB en moduleleidraad
• zie extra literatuur !!
ARBEIDSRECHT 2024 – 2025 semester 1
Module 1 : Inleiding en juridisch kader
Inleiding
-> arbeidsrecht lijkt altijd heel politiek geladen maar!! nuancering nodig :
• arbeidsrecht = bevat regels waarbinnen er uiteenlopende ideologisch ideeën zijn
vb. neoliberalisme ó Thatcher,…
• nuancering van geladenheid van arbeidsrecht
o rol recht = recht implementeert slechts beleid
m.a.w. het recht als een middel om de beleidsdoelen te bereiken
o rol jurist/rechtswetenschapper = kijken rechtszekerheid, wettelijkheid,…
§ beperkte toolbox
§ jurist kijkt naar mogelijkheden
binnen principes maar!! de
uiteindelijke keuze ligt altijd nog bij
de beleidsmakers**
** voorbeeld Postwet :
• vroeger = minimumvergoedingsniveau en maximale werktijden
o pakketbezorger werken vaak lange dagen
§ 40 à 50 uur per week tegen kleine vergoeding
§ vaak vergoeding naar het aantal pakketjes dat ze bezorgen
o meer dan 80% van pakketbezorgers werkt als werknemers
§ werknemers beschikken over betere bescherming
§ voorbeeld = vaste uurrooster, vaste vergoeding,…
• oud voorstel van de Postwet
o minister gaat bedrijven verplichten om 80% werknemers hebben
§ probleem 1 = 20% zelfstandige worden benadeeld
§ probleem 2 = belemmering van het vrij verkeer
o nieuw voorstel = minimale bescherming voor 100% van de bezorgers
• nieuw voorstel van de Postwet
o alle bezorgers minimaal beschermen
§ in plaats van verplichte verhouding werknemer/zelfstandige wil de
wetgever alle bezorgers minimaal beschemren
§ dus 100% van de pakketbezorgers
o minimale bescherming omvat…
§ minimaal vergoedingsniveau = iedereen krijgt een basisvergoeding
§ maximale werktijden = beperkingen op aantal werkuren
§ vertegenwoordiging = organiseren of vertegenwoordigd worden
§ rapportage en handhaving
1
,cursus : p. 1 tot 24
Hoofdstuk 1 : Arbeidsrecht – Waarover gaat het?
1.1 Begrip en grondslagen
-> arbeidsrecht = geheel van rechtsregels m.b.t. verrichten van arbeid op arbeidsmarkt
:: met als doel menselijke waardigheid en sociale rechtvaardigheid te bevorderen
• arbeidsrecht is contractenrecht
o contractenrecht kent twee belangrijke principes
§ contractvrijheid
§ relativiteit van overeenkomsten = overeenkomst geldt inter partes
o het contractenrecht staat in verband met…
§ bijzonder overeenkomstenrecht
§ sociaal zekerheidsrecht (zie nog verder**)
• arbeidsrecht vormt een antwoord op de ongelijkheid in arbeidsverhoudingen
o deze ongelijkheid is dubbel = feitelijk- en juridische ongelijkheid
§ feitelijke = ongelijkheid in onderhandelingspositie van werkgever en
werknemer bij aangaan van de arbeidsrelatie
§ juridische = werknemer bevindt zich o.b.v. een vrij aangegane
overeenkomst in juridische ondergeschiktheid t.o.v. de werkgever
• functie arbeidsrecht = tegengewicht bieden tegen superieure positie werkgever
m.a.w. het arbeidsrecht is zowel beschermend- als ordenend recht
o beschermend = beschermt werknemer, werkgever en belang arbeidsmarkt
o ordenend = ordent arbeidsverhoudingen die uit de partijen zelf of hun
marktpositie zouden voortkomen
-> vraag : Wie is er onderworpen aan het Belgisch arbeidsrecht?
• werknemer = iemand die arbeid verricht onder gezag van een werkgever
o rechtsgebied = arbeidsrecht en sociale zekerheid
o criterium = onderschikkingscriterium (Wet Arbeidsovereenkomsten 1978)
• zelfstandige = iemand die werkt voor eigen rekening en risico
o rechtsgebied = handelsrecht en burgerlijk recht
o criterium = contractuele band maar!! zonder ondergeschiktheid
o probleem = schijnzelfstandigheid
§ schijnzelfstandigheid = persoon wordt formeel als zelfstandige
aangeduid maar!! werkt in de praktijk zoals een werknemer
§ verboden omdat men zo sociale bijdragen en arbeidsrechtelijke
bescherming probeert te ontwijken
§ oplossing = Arbeidsrelatieswet van 2006 die criteria vast legt
• ambtenaar = iemand die in dienst van de overheid werkt
o rechtsgebied = bestuursrecht
o criterium = eenzijdige aanstelling door de overheid
o probleem = contractuele tewerkstellingen bij de overheid
§ dan gelden regels individueel arbeidsrecht
2
, § collectief arbeidsrecht is vaak niet of beperkt toepasbaar
§ ó NL : sinds 2020 is het aparte ambtenarenstatuut afgeschaft en
ambtenaren vallen onder algemeen arbeidsrecht
• personen niet onderworpen aan Belgische wetgeving
o in principe = lex loci laboris = recht van het land waar men werkt
o uitzonderingen op dit principe zijn…
§ EU-verdragen en EU-recht
§ grensarbeiders = werken in ander land dan waar ze wonen
§ internationale ambtenaren en diplomatiek personeel
§ gedetacheerde werknemers/zelfstandigen
** arbeidsrecht en sociaalzekerheidsrecht vormen ‘’de poten’’ van het sociaal recht :
• arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht vormen de poten van het sociaal recht
o wetten bedoeld om sociale bescherming en rechtvaardigheid te geven
o niet alleen om regels tussen werkgever en werknemer maar!! ook om de
bescherming mensen die niet kunnen werken of geen inkomen hebben
• sociale recht bestaat uit twee grote pijlers
o arbeidsrecht = regelt de verhouding tussen werkgever en werknemer.
o socialezekerheidsrecht = regelingen die werknemers en zelfstandigen de
mogelijkheid bieden om middelen te voorzien voor levensonderhoud
§ ook wanneer ze dat zelf tijdelijk en/of gedeeltelijk niet kunnen
§ voorbeeld : ziekte- en invaliditeit, werkloosheid, pensioen,…
• samenhang tussen het arbeidsrecht en sociaal zekerheidsrecht
VERBAND TUSSEN SOCIALE ZEKERHEID EN ARBEIDSRECHT
ziekte Eerst betaalt de werkgever gewaarborgd loon (arbeidsrecht) daarna
neemt het RIZIV de betaling over (sociale zekerheid).
werkloosheid Recht op werkloosheidsuitkering hangt af van tewerkstelling
(arbeidsrecht) en zodra jewerkt dan stopt uitkering (sociale zekerheid).
pensioen Wanneer arbeidsovereenkomst eindigt door leeftijd of loopbaanduur,
stopt het loon (arbeidsrecht) en start het pensioen (sociale zekerheid).
• arbeidsrecht en sociale zekerheid zijn anders maar hetzelfde
o beide zijn eigen rechtsgebieden met eigen regels, principes en instellingen
o wel gemeenschappelijke historische wortels want beide zijn ontstaan om
werknemers te beschermen tegen onzekerheid
o praktijk = elke werknemer komt met beide rechtstakken in aanraking
• het arbeidsrecht en sociaal zekerheidsrecht hangen ook samen met het fiscaal
recht en dit leidt tot complexe vraagstukken en beleidsdoelen
vb. artikel ppt. over studenten die geen belastingen betalen op hun loon
o moeten bij het uitvoeren van eerste echte job opeens belastingen
o spanning tussen studenten en mensen die lager geschoold zijn
o lange uren werken heeft negatief edect op studieduur
3
, 1.2 Historische wortels
-> de evolutie en de historische wortels van het arbeidsrecht :
• klassieke oudheid = romeins recht
o enkel arbeidsovereenkomsten als huurovereenkomsten
o sterke werkorganisaties
§ werknemers en ambachtslui georganiseerd in corpora/gilden
§ functie = bescherming, regulering van werk, opleiding, sociale
zekerheid binnen de beroepsgroep
• vanaf de Franse Revolutie in 1789
o 1791 = Decret d'Allarde en Wet Le Chapelier
§ inhoud van deze wetten
* Decret d'Allarde = verbod van gilden
* Wet Le Chapelier = verbod op vrije vakverenigingen
§ doel = vrijheid van arbeid en economisch liberalisme beschermen
§ gevolg = geen collectieve bescherming meer voor werkenden
o 1803 (Napoleon) = coalitieverbod wordt versterkt
§ werknemers mochten niet verenigen om belangen te gezamenlijke
verdedigen, stakingen waren strafbaar, cijnskiesrecht,…
§ gevolg = zuivere contractvrijheid maar!!...
* grote stedelijke arbeidspool zorgt voor overaanbod aan
werknemers en hun vervangbaarheid
* gevolg = slechte werkomstandigheden
• vanaf Belgische onafhankelijkheid in 1830 = gebruik van Code Civil
o 1780 BW = overeenkomst is voor bepaalde tijd en bepaald werk
o 1781 BW = bewijsvoordeel werkgever bij loongeschillen
§ principe = wie iets beweert die moet het bewijzen
* werknemer die beweert dat hij geen loont heeft gekregen zal
dit ook zelf moeten kunnen bewijzen
* werkgever die zegt dat hij alles betaald heeft moet enkel
aantonen dat er betaald werd
§ probleem in arbeidsrecht
* werkgever heeft in de praktijk veel meer documenten en
middelen om bewijs te leveren zoals loonfiches,…
* werknemer heeft meestal geen toegang tot al die informatie
en staat dus zwak in een proces
dus bewijsvoordeel voor de werkgever
4
• lees cursus voor extra info
• zie taken BB en moduleleidraad
• zie extra literatuur !!
ARBEIDSRECHT 2024 – 2025 semester 1
Module 1 : Inleiding en juridisch kader
Inleiding
-> arbeidsrecht lijkt altijd heel politiek geladen maar!! nuancering nodig :
• arbeidsrecht = bevat regels waarbinnen er uiteenlopende ideologisch ideeën zijn
vb. neoliberalisme ó Thatcher,…
• nuancering van geladenheid van arbeidsrecht
o rol recht = recht implementeert slechts beleid
m.a.w. het recht als een middel om de beleidsdoelen te bereiken
o rol jurist/rechtswetenschapper = kijken rechtszekerheid, wettelijkheid,…
§ beperkte toolbox
§ jurist kijkt naar mogelijkheden
binnen principes maar!! de
uiteindelijke keuze ligt altijd nog bij
de beleidsmakers**
** voorbeeld Postwet :
• vroeger = minimumvergoedingsniveau en maximale werktijden
o pakketbezorger werken vaak lange dagen
§ 40 à 50 uur per week tegen kleine vergoeding
§ vaak vergoeding naar het aantal pakketjes dat ze bezorgen
o meer dan 80% van pakketbezorgers werkt als werknemers
§ werknemers beschikken over betere bescherming
§ voorbeeld = vaste uurrooster, vaste vergoeding,…
• oud voorstel van de Postwet
o minister gaat bedrijven verplichten om 80% werknemers hebben
§ probleem 1 = 20% zelfstandige worden benadeeld
§ probleem 2 = belemmering van het vrij verkeer
o nieuw voorstel = minimale bescherming voor 100% van de bezorgers
• nieuw voorstel van de Postwet
o alle bezorgers minimaal beschermen
§ in plaats van verplichte verhouding werknemer/zelfstandige wil de
wetgever alle bezorgers minimaal beschemren
§ dus 100% van de pakketbezorgers
o minimale bescherming omvat…
§ minimaal vergoedingsniveau = iedereen krijgt een basisvergoeding
§ maximale werktijden = beperkingen op aantal werkuren
§ vertegenwoordiging = organiseren of vertegenwoordigd worden
§ rapportage en handhaving
1
,cursus : p. 1 tot 24
Hoofdstuk 1 : Arbeidsrecht – Waarover gaat het?
1.1 Begrip en grondslagen
-> arbeidsrecht = geheel van rechtsregels m.b.t. verrichten van arbeid op arbeidsmarkt
:: met als doel menselijke waardigheid en sociale rechtvaardigheid te bevorderen
• arbeidsrecht is contractenrecht
o contractenrecht kent twee belangrijke principes
§ contractvrijheid
§ relativiteit van overeenkomsten = overeenkomst geldt inter partes
o het contractenrecht staat in verband met…
§ bijzonder overeenkomstenrecht
§ sociaal zekerheidsrecht (zie nog verder**)
• arbeidsrecht vormt een antwoord op de ongelijkheid in arbeidsverhoudingen
o deze ongelijkheid is dubbel = feitelijk- en juridische ongelijkheid
§ feitelijke = ongelijkheid in onderhandelingspositie van werkgever en
werknemer bij aangaan van de arbeidsrelatie
§ juridische = werknemer bevindt zich o.b.v. een vrij aangegane
overeenkomst in juridische ondergeschiktheid t.o.v. de werkgever
• functie arbeidsrecht = tegengewicht bieden tegen superieure positie werkgever
m.a.w. het arbeidsrecht is zowel beschermend- als ordenend recht
o beschermend = beschermt werknemer, werkgever en belang arbeidsmarkt
o ordenend = ordent arbeidsverhoudingen die uit de partijen zelf of hun
marktpositie zouden voortkomen
-> vraag : Wie is er onderworpen aan het Belgisch arbeidsrecht?
• werknemer = iemand die arbeid verricht onder gezag van een werkgever
o rechtsgebied = arbeidsrecht en sociale zekerheid
o criterium = onderschikkingscriterium (Wet Arbeidsovereenkomsten 1978)
• zelfstandige = iemand die werkt voor eigen rekening en risico
o rechtsgebied = handelsrecht en burgerlijk recht
o criterium = contractuele band maar!! zonder ondergeschiktheid
o probleem = schijnzelfstandigheid
§ schijnzelfstandigheid = persoon wordt formeel als zelfstandige
aangeduid maar!! werkt in de praktijk zoals een werknemer
§ verboden omdat men zo sociale bijdragen en arbeidsrechtelijke
bescherming probeert te ontwijken
§ oplossing = Arbeidsrelatieswet van 2006 die criteria vast legt
• ambtenaar = iemand die in dienst van de overheid werkt
o rechtsgebied = bestuursrecht
o criterium = eenzijdige aanstelling door de overheid
o probleem = contractuele tewerkstellingen bij de overheid
§ dan gelden regels individueel arbeidsrecht
2
, § collectief arbeidsrecht is vaak niet of beperkt toepasbaar
§ ó NL : sinds 2020 is het aparte ambtenarenstatuut afgeschaft en
ambtenaren vallen onder algemeen arbeidsrecht
• personen niet onderworpen aan Belgische wetgeving
o in principe = lex loci laboris = recht van het land waar men werkt
o uitzonderingen op dit principe zijn…
§ EU-verdragen en EU-recht
§ grensarbeiders = werken in ander land dan waar ze wonen
§ internationale ambtenaren en diplomatiek personeel
§ gedetacheerde werknemers/zelfstandigen
** arbeidsrecht en sociaalzekerheidsrecht vormen ‘’de poten’’ van het sociaal recht :
• arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht vormen de poten van het sociaal recht
o wetten bedoeld om sociale bescherming en rechtvaardigheid te geven
o niet alleen om regels tussen werkgever en werknemer maar!! ook om de
bescherming mensen die niet kunnen werken of geen inkomen hebben
• sociale recht bestaat uit twee grote pijlers
o arbeidsrecht = regelt de verhouding tussen werkgever en werknemer.
o socialezekerheidsrecht = regelingen die werknemers en zelfstandigen de
mogelijkheid bieden om middelen te voorzien voor levensonderhoud
§ ook wanneer ze dat zelf tijdelijk en/of gedeeltelijk niet kunnen
§ voorbeeld : ziekte- en invaliditeit, werkloosheid, pensioen,…
• samenhang tussen het arbeidsrecht en sociaal zekerheidsrecht
VERBAND TUSSEN SOCIALE ZEKERHEID EN ARBEIDSRECHT
ziekte Eerst betaalt de werkgever gewaarborgd loon (arbeidsrecht) daarna
neemt het RIZIV de betaling over (sociale zekerheid).
werkloosheid Recht op werkloosheidsuitkering hangt af van tewerkstelling
(arbeidsrecht) en zodra jewerkt dan stopt uitkering (sociale zekerheid).
pensioen Wanneer arbeidsovereenkomst eindigt door leeftijd of loopbaanduur,
stopt het loon (arbeidsrecht) en start het pensioen (sociale zekerheid).
• arbeidsrecht en sociale zekerheid zijn anders maar hetzelfde
o beide zijn eigen rechtsgebieden met eigen regels, principes en instellingen
o wel gemeenschappelijke historische wortels want beide zijn ontstaan om
werknemers te beschermen tegen onzekerheid
o praktijk = elke werknemer komt met beide rechtstakken in aanraking
• het arbeidsrecht en sociaal zekerheidsrecht hangen ook samen met het fiscaal
recht en dit leidt tot complexe vraagstukken en beleidsdoelen
vb. artikel ppt. over studenten die geen belastingen betalen op hun loon
o moeten bij het uitvoeren van eerste echte job opeens belastingen
o spanning tussen studenten en mensen die lager geschoold zijn
o lange uren werken heeft negatief edect op studieduur
3
, 1.2 Historische wortels
-> de evolutie en de historische wortels van het arbeidsrecht :
• klassieke oudheid = romeins recht
o enkel arbeidsovereenkomsten als huurovereenkomsten
o sterke werkorganisaties
§ werknemers en ambachtslui georganiseerd in corpora/gilden
§ functie = bescherming, regulering van werk, opleiding, sociale
zekerheid binnen de beroepsgroep
• vanaf de Franse Revolutie in 1789
o 1791 = Decret d'Allarde en Wet Le Chapelier
§ inhoud van deze wetten
* Decret d'Allarde = verbod van gilden
* Wet Le Chapelier = verbod op vrije vakverenigingen
§ doel = vrijheid van arbeid en economisch liberalisme beschermen
§ gevolg = geen collectieve bescherming meer voor werkenden
o 1803 (Napoleon) = coalitieverbod wordt versterkt
§ werknemers mochten niet verenigen om belangen te gezamenlijke
verdedigen, stakingen waren strafbaar, cijnskiesrecht,…
§ gevolg = zuivere contractvrijheid maar!!...
* grote stedelijke arbeidspool zorgt voor overaanbod aan
werknemers en hun vervangbaarheid
* gevolg = slechte werkomstandigheden
• vanaf Belgische onafhankelijkheid in 1830 = gebruik van Code Civil
o 1780 BW = overeenkomst is voor bepaalde tijd en bepaald werk
o 1781 BW = bewijsvoordeel werkgever bij loongeschillen
§ principe = wie iets beweert die moet het bewijzen
* werknemer die beweert dat hij geen loont heeft gekregen zal
dit ook zelf moeten kunnen bewijzen
* werkgever die zegt dat hij alles betaald heeft moet enkel
aantonen dat er betaald werd
§ probleem in arbeidsrecht
* werkgever heeft in de praktijk veel meer documenten en
middelen om bewijs te leveren zoals loonfiches,…
* werknemer heeft meestal geen toegang tot al die informatie
en staat dus zwak in een proces
dus bewijsvoordeel voor de werkgever
4
