, Onderzoek Pedagogisch handelen
2020-2021
Naam student:
Studentennummer:
Klas:
Werkgroepbegeleider:
Datum van inleveren: 26-01-2021
2
,Voorwoord
Voor u ligt mijn onderzoeksverslag ‘Pedagogisch handelen’. In dit onderzoek wordt antwoord
gegeven op de vraag: Hoe kan een leerkracht door pedagogisch handelen zorgen voor een veilig
pedagogisch klimaat waarin tegemoetgekomen wordt aan de drie basisbehoeften: relatie,
competentie en autonomie?’. Ik ben eerste jaars Pabo student en het onderzoeksverslag is een
opdracht vanuit de PABO Alkmaar voor de tweede periode van leerjaar 1.
Het maken van dit onderzoek vond ik interessant om te doen. Met name het toetsen van de
literatuur in de praktijk en deze ook zelf kunnen toepassen in mijn stage, was uitdagend. Het
onderzoek maken was lastig, omdat ik sommige opdrachten met terugwerkende kracht heb
moeten maken. Dit komt omdat de scholen momenteel nog steeds gesloten zijn door de Corona
maatregelen.
Tot slot wil ik de volgende personen bedanken die mij geholpen hebben dit onderzoek te
voltooien:
Naam:
26-01-2021
Plaats:
Inhoudsopgave
Voorwoord.............................................................................................................................................3
1. Inleiding..............................................................................................................................................6
1.1 Probleemstelling.......................................................................................................................6
1.2 Doel van het onderzoek............................................................................................................7
1.3 Hoofd- en deelvragen...............................................................................................................7
2. Theoretisch kader...............................................................................................................................7
2.1 Wat wordt er verstaan onder pedagogisch handelen?................................................................7
2.2 Wat wordt er verstaan onder een veilig pedagogisch klimaat?...................................................8
2.3 Wat wordt er verstaan onder de basisbehoeften relatie, competentie en autonomie?.............8
2.4 Samenvatting...............................................................................................................................9
3. Onderzoeksmethode..........................................................................................................................9
4. Resultaten en analyse.......................................................................................................................10
4.1 Welke pedagogische handelingen gebruikt de leerkracht in de praktijk?.................................10
4.2 Welke middelen zet de leerkracht in om het pedagogisch klimaat te bevorderen?..................10
3
, 4.3 Wat doet de leerkracht in de praktijk om tegemoet te komen aan de basisbehoeften van
kinderen?.........................................................................................................................................10
5. Conclusie..........................................................................................................................................11
6. Ontwerpen - Interventie...................................................................................................................11
7. Reflectie............................................................................................................................................12
Bronnenlijst..........................................................................................................................................13
Bijlage 1: Checklist peerfeedback ontvangen.......................................................................................15
Bijlage 2: Checklist peerfeedback gegeven...........................................................................................17
Bijlage 3: Ontwerp observatieschema..................................................................................................19
Bijlage 4: Uitgevoerde observatieschema.............................................................................................21
Naam observator: Geobserveerde klas: Geobserveerde school: Datum van observatie: 2-12-2020
Duur van de observatie: 60 minuten....................................................................................................21
Om de observatie meetbaar te maken wordt er gebruik gemaakt van de afkortingen J/N/G. De
afkortingen staan voor: Ja/Nee/Gedeeltelijk. Dit geeft aan of de handeling en het gedrag voorkomt
bij de leerkracht. Het antwoord wordt eventueel toegelicht onder het kopje: voorbeeld(en) en/of
opmerking(en)......................................................................................................................................21
Het pedagogisch handelen van de leraar.............................................................................................21
J/N/G ...................................................................................................................................................21
Voorbeeld(en) en/of opmerking(en): ..................................................................................................21
Geeft de leraar aandacht aan de verschillende niveaus in de klas?......................................................21
J............................................................................................................................................................21
Ja. Bij rekenen wordt er les gegeven op vier verschillende niveaus....................................................21
Corrigeert de leraar de leerlingen op een positieve manier?...............................................................21
J............................................................................................................................................................21
…… corrigeert de leerlingen op een positieve manier door te benoemen wat ze ziet. Is het ongewenst
gedrag? Dan benoemt …… weer wat ze ziet/hoort bij de leerlingen en zegt ze wat ze graag wilt
zien/horen............................................................................................................................................21
Maakt de leraar duidelijk wat zij verwacht van de leerlingen tijdens de les en/of de zelfstandige
verwerking?..........................................................................................................................................21
J...........................................................................................................................................................21
…… legt uit wat de bedoeling is bij rekenen. Na haar uitleg noemt ze puntsgewijs nog eens op wat ze
verwacht...............................................................................................................................................21
Na het geven van de rekeninstructie legt ze aan de leerlingen uit wat zij moeten maken. ……
controleert of de leerlingen haar begrepen hebben door aan drie verschillende leerlingen te vragen
wat zij moeten gaan doen....................................................................................................................21
De leraar creëert een pedagogisch klimaat..........................................................................................21
J/N/G ...................................................................................................................................................21
Voorbeeld(en) en/of opmerking(en): ..................................................................................................21
4
, Gaat de leraar met een respectvolle manier om met de leerlingen?...................................................21
J............................................................................................................................................................21
Michelle kijkt de leerlingen aan als zij tegen hun praat. Kijkt een leerling haar niet aan, spreekt zij de
leerling hier op aan, wel positief..........................................................................................................21
Gaat de leraar met een respectvolle manier om met de omgeving?....................................................21
J...........................................................................................................................................................21
Spreekt de leraar de leerlingen aan op de gemaakte regels in de klas?...............................................21
J...........................................................................................................................................................21
Tijdens het zelfstandig werken in de regel deze komende weken dat de leerlingen overleggen op een
fluisterende toon. Wanneer het geluidsniveau te hoog is, spreekt ……. de leerlingen hierop aan. ……
zegt: ‘Lieve schatten, denk aan onze regel. Fluisterende overleggen’..................................................21
De leraar houdt rekening met de basisbehoeften van de leerlingen....................................................22
J/N/G ...................................................................................................................................................22
Voorbeeld(en) en/of opmerking(en): ..................................................................................................22
Stimuleert de leraar de zelfstandigheid en de eigen verantwoordelijkheid bij de leerlingen? ...........22
J............................................................................................................................................................22
Tijdens de gezamenlijk instructie van rekenen stelt ….. verschillende vragen. ……. geeft de leerlingen
de tijd om na te denken over het antwoord. Daarna geeft ze een leerling de beurt aan de hand van
beurtenstokjes......................................................................................................................................22
M is zijn rekenwerkboek vergeten. ……. heeft duidelijk gezegd dat de leerlingen deze mee moesten
nemen. …… spreekt M erop aan dat het zijn eigen verantwoordelijkheid is om zijn spullen compleet
me te nemen. ……. geeft M wel de gelegenheid om het zelf te gaan oplossen....................................22
Zorgt de leraar ervoor dat de leerlingen naar elkaar luisteren?...........................................................22
J...........................................................................................................................................................22
Wanneer er leerlingen doorheen kletsen als B antwoordt geeft op de vraag. Knipt ….. met haar
vingers en kijkt de leerlingen die er doorheen kletsen aan. Ze hoeft niks te zeggen. De leerlingen
wisten meteen al dat zij stil moesten zijn.............................................................................................22
Geeft de leraar complimenten?............................................................................................................22
J...........................................................................................................................................................22
……. geeft veel complimenten..............................................................................................................22
Geeft de leraar de leerlingen de ruimte om over een antwoord na te denken?..................................22
J...........................................................................................................................................................22
Ja, ….. geeft de leerlingen de ruimte om na te denken over het antwoord. Daarna geeft zij een
leerling de beurt door middel van een beurtenstokje te trekken.........................................................22
Bespreekt de leraar het doel van de les?..............................................................................................22
J............................................................................................................................................................22
Ja voor de les bespreekt ……. het doel van de les.................................................................................22
Na de les vraagt ….. aan drie verschillende leerlingen of het lesdoel is behaald en waarom...............22
5
2020-2021
Naam student:
Studentennummer:
Klas:
Werkgroepbegeleider:
Datum van inleveren: 26-01-2021
2
,Voorwoord
Voor u ligt mijn onderzoeksverslag ‘Pedagogisch handelen’. In dit onderzoek wordt antwoord
gegeven op de vraag: Hoe kan een leerkracht door pedagogisch handelen zorgen voor een veilig
pedagogisch klimaat waarin tegemoetgekomen wordt aan de drie basisbehoeften: relatie,
competentie en autonomie?’. Ik ben eerste jaars Pabo student en het onderzoeksverslag is een
opdracht vanuit de PABO Alkmaar voor de tweede periode van leerjaar 1.
Het maken van dit onderzoek vond ik interessant om te doen. Met name het toetsen van de
literatuur in de praktijk en deze ook zelf kunnen toepassen in mijn stage, was uitdagend. Het
onderzoek maken was lastig, omdat ik sommige opdrachten met terugwerkende kracht heb
moeten maken. Dit komt omdat de scholen momenteel nog steeds gesloten zijn door de Corona
maatregelen.
Tot slot wil ik de volgende personen bedanken die mij geholpen hebben dit onderzoek te
voltooien:
Naam:
26-01-2021
Plaats:
Inhoudsopgave
Voorwoord.............................................................................................................................................3
1. Inleiding..............................................................................................................................................6
1.1 Probleemstelling.......................................................................................................................6
1.2 Doel van het onderzoek............................................................................................................7
1.3 Hoofd- en deelvragen...............................................................................................................7
2. Theoretisch kader...............................................................................................................................7
2.1 Wat wordt er verstaan onder pedagogisch handelen?................................................................7
2.2 Wat wordt er verstaan onder een veilig pedagogisch klimaat?...................................................8
2.3 Wat wordt er verstaan onder de basisbehoeften relatie, competentie en autonomie?.............8
2.4 Samenvatting...............................................................................................................................9
3. Onderzoeksmethode..........................................................................................................................9
4. Resultaten en analyse.......................................................................................................................10
4.1 Welke pedagogische handelingen gebruikt de leerkracht in de praktijk?.................................10
4.2 Welke middelen zet de leerkracht in om het pedagogisch klimaat te bevorderen?..................10
3
, 4.3 Wat doet de leerkracht in de praktijk om tegemoet te komen aan de basisbehoeften van
kinderen?.........................................................................................................................................10
5. Conclusie..........................................................................................................................................11
6. Ontwerpen - Interventie...................................................................................................................11
7. Reflectie............................................................................................................................................12
Bronnenlijst..........................................................................................................................................13
Bijlage 1: Checklist peerfeedback ontvangen.......................................................................................15
Bijlage 2: Checklist peerfeedback gegeven...........................................................................................17
Bijlage 3: Ontwerp observatieschema..................................................................................................19
Bijlage 4: Uitgevoerde observatieschema.............................................................................................21
Naam observator: Geobserveerde klas: Geobserveerde school: Datum van observatie: 2-12-2020
Duur van de observatie: 60 minuten....................................................................................................21
Om de observatie meetbaar te maken wordt er gebruik gemaakt van de afkortingen J/N/G. De
afkortingen staan voor: Ja/Nee/Gedeeltelijk. Dit geeft aan of de handeling en het gedrag voorkomt
bij de leerkracht. Het antwoord wordt eventueel toegelicht onder het kopje: voorbeeld(en) en/of
opmerking(en)......................................................................................................................................21
Het pedagogisch handelen van de leraar.............................................................................................21
J/N/G ...................................................................................................................................................21
Voorbeeld(en) en/of opmerking(en): ..................................................................................................21
Geeft de leraar aandacht aan de verschillende niveaus in de klas?......................................................21
J............................................................................................................................................................21
Ja. Bij rekenen wordt er les gegeven op vier verschillende niveaus....................................................21
Corrigeert de leraar de leerlingen op een positieve manier?...............................................................21
J............................................................................................................................................................21
…… corrigeert de leerlingen op een positieve manier door te benoemen wat ze ziet. Is het ongewenst
gedrag? Dan benoemt …… weer wat ze ziet/hoort bij de leerlingen en zegt ze wat ze graag wilt
zien/horen............................................................................................................................................21
Maakt de leraar duidelijk wat zij verwacht van de leerlingen tijdens de les en/of de zelfstandige
verwerking?..........................................................................................................................................21
J...........................................................................................................................................................21
…… legt uit wat de bedoeling is bij rekenen. Na haar uitleg noemt ze puntsgewijs nog eens op wat ze
verwacht...............................................................................................................................................21
Na het geven van de rekeninstructie legt ze aan de leerlingen uit wat zij moeten maken. ……
controleert of de leerlingen haar begrepen hebben door aan drie verschillende leerlingen te vragen
wat zij moeten gaan doen....................................................................................................................21
De leraar creëert een pedagogisch klimaat..........................................................................................21
J/N/G ...................................................................................................................................................21
Voorbeeld(en) en/of opmerking(en): ..................................................................................................21
4
, Gaat de leraar met een respectvolle manier om met de leerlingen?...................................................21
J............................................................................................................................................................21
Michelle kijkt de leerlingen aan als zij tegen hun praat. Kijkt een leerling haar niet aan, spreekt zij de
leerling hier op aan, wel positief..........................................................................................................21
Gaat de leraar met een respectvolle manier om met de omgeving?....................................................21
J...........................................................................................................................................................21
Spreekt de leraar de leerlingen aan op de gemaakte regels in de klas?...............................................21
J...........................................................................................................................................................21
Tijdens het zelfstandig werken in de regel deze komende weken dat de leerlingen overleggen op een
fluisterende toon. Wanneer het geluidsniveau te hoog is, spreekt ……. de leerlingen hierop aan. ……
zegt: ‘Lieve schatten, denk aan onze regel. Fluisterende overleggen’..................................................21
De leraar houdt rekening met de basisbehoeften van de leerlingen....................................................22
J/N/G ...................................................................................................................................................22
Voorbeeld(en) en/of opmerking(en): ..................................................................................................22
Stimuleert de leraar de zelfstandigheid en de eigen verantwoordelijkheid bij de leerlingen? ...........22
J............................................................................................................................................................22
Tijdens de gezamenlijk instructie van rekenen stelt ….. verschillende vragen. ……. geeft de leerlingen
de tijd om na te denken over het antwoord. Daarna geeft ze een leerling de beurt aan de hand van
beurtenstokjes......................................................................................................................................22
M is zijn rekenwerkboek vergeten. ……. heeft duidelijk gezegd dat de leerlingen deze mee moesten
nemen. …… spreekt M erop aan dat het zijn eigen verantwoordelijkheid is om zijn spullen compleet
me te nemen. ……. geeft M wel de gelegenheid om het zelf te gaan oplossen....................................22
Zorgt de leraar ervoor dat de leerlingen naar elkaar luisteren?...........................................................22
J...........................................................................................................................................................22
Wanneer er leerlingen doorheen kletsen als B antwoordt geeft op de vraag. Knipt ….. met haar
vingers en kijkt de leerlingen die er doorheen kletsen aan. Ze hoeft niks te zeggen. De leerlingen
wisten meteen al dat zij stil moesten zijn.............................................................................................22
Geeft de leraar complimenten?............................................................................................................22
J...........................................................................................................................................................22
……. geeft veel complimenten..............................................................................................................22
Geeft de leraar de leerlingen de ruimte om over een antwoord na te denken?..................................22
J...........................................................................................................................................................22
Ja, ….. geeft de leerlingen de ruimte om na te denken over het antwoord. Daarna geeft zij een
leerling de beurt door middel van een beurtenstokje te trekken.........................................................22
Bespreekt de leraar het doel van de les?..............................................................................................22
J............................................................................................................................................................22
Ja voor de les bespreekt ……. het doel van de les.................................................................................22
Na de les vraagt ….. aan drie verschillende leerlingen of het lesdoel is behaald en waarom...............22
5
