PSYCHOLOGIE: EEN INLEIDING
Geest, gedrag en psychologische wetenschap
Wat is psychologie?
= De wetenschap van gedrag en geestelijke (PSYCHE) processen
= Wetenschap = evidence based!!
Psyche: geest
logie: gebied van studie
Psychologie bestaat uit:
- Geestelijke processen (interne): alleen indirect waarnemen; denken, voelen, dromen
- Waarneembare processen (externe); praten, glimlachen, lopen,…
Waar werkt de psycholoog?
- Gezondheidszorg - Intersector
- Jeugd - Arbeid en organisatie
Een tegenstelling tot de pseudowetenschappen: de wetenschappelijke
psychologie is stevig bewijs als onderbouwing van beweringen.
Als professioneel mag er niet te veel persoonlijke interpretatie aan te pas
komen.
3 soorten psychologen
1. Experimentele psychologen: proffen die onderzoek doen via
experimenten
a. Voornamelijk onderzoek en geven vaak ook onderwijs
b. Ze zijn veelal verbonden aan universiteiten
2. Docenten psychologie: les geven over psychologie
a. Werken in verschillende omgevingen, waaronder HBO opleidingen psychologie
3. Toegepaste psychologie: klinisch psychologen, psychologen die therapie geven, die aan de slag
gaan met patiënten die het wat moeilijker hebben, scholen, klinieken, bedrijven, luchthavens
Specialisaties toegepaste psychologie:
1. Arbeids- en organisatiepsychologen: gespecialiseerd in aanpassingen aan de werkplek die de
productiviteit & arbeidsmoraal v werknemers moeten maximaliseren, verandering in bedrijf,
pesten op werken ondersteuning bieden
2. Sportpsychologen: Helpen atleten hun prestaties en motivatie te verbeteren (emoties onder
druk beheersen)
3. Schoolpsychologen: Clb vb. intelligentietest doen, als het moeilijk gaat op school
Persoonlijke omstandigheden die schoolprestaties kunnen beïnvloeden, leer- en
gedragsproblemen
4. Klinisch psychologen: Therapeuten, aan de slag met behandeling en begeleiding van patiënten,
het begrijpen en helpen van mensen die worstelen met hun emoties, gedachten en
gedragingen
1
, 5. Forensische psychologen: Mensen die in aanraking gekomen zijn met het parlement (daders
en ook slachtoffers)
6. Omgevingspsychologen: Invloed v/d omgeving op ons functioneren vb. omgevingslawaai.
Milieuvriendelijk gedrag stimuleren bv. recycling
7. Gerontopsychologen: aandacht besteden aan ouderen die te maken hebben met psychische
problemen en door het ouder worden in toenemende mate last krijgen van lichamelijke en
(psycho)sociale problemen., ouder worden, ziek worden
Maar: ook andere medewerkers in de GGZ
- Psychotherapeuten
- Prof. Bach. Toegepaste psychologie (psychologisch consulent, onder supervisie, diagnostiek)
o Laagdrempelige problemen counselen
- Academisch. Bach. Master: expertise, diagnostiek
- (Life-)coaches
- Andere bachelors werkzaam in de psychiatrie: ergotherapie, verpleegkunde, sociaal werker, …
Sportpsychologie actualiteit: leert haar dat angst slechts een emotie is die je kan uitschakelen of kan
afleiden, zelfvertrouwen kweken
Omgevingspsychologen actualiteit: Wereldgezondheidsorganisatie: dagelijks lawaai van verkeer kan
hartziekten en diabetes veroorzaken (WHO)
Psychologie is geen psychiatrie
In tegenstelling tot de psychologie is de psychiatrie een medisch specialisme dat zich bezighoudt met
psychische stoornissen.
Psychiatrie = medisch specialisme en maakt geen deel uit van de psychologie
Psychiater = hebben een medische opleiding (geneeskunde) en hebben daarnaast een
gespecialiseerde opleiding gedaan in de behandeling van geestelijke en gedragsmatige problemen,
meestal met behulp van geneesmiddelen, richten zich voornamelijk op behandeling mensen met
ernstiger psychische stoornissen dan psychologen en doen dit vanuit medische invalshoek
Grote verschillen:
- Veel kleiner vakgebied dan psychologie: menselijk gedrag en geestelijke processen,
hersenfuncties tem sociale interacties, opleiding niet medisch van aard
- Mensen die ze helpen: cliënten en niet patiënten
- Mogen geen medicijnen voorschrijven
- Behandelen geen complexe pathologie/ stoornissen (Zonder dit: geen psychiater)
Kritisch nadenken over de psychologie en pseudopsychologie
- Wanneer mensen zeggen dat ze telepathie kunnen
Pseudopsychologie = niet-onderbouwde psychologische aannamen die zich als wetenschappelijke
waarheid voordoen vb. horoscopen, handlezing, flair testjes
2
,In de media is heel wat op psychologie lijkt in feite pseudopsychologie. Om een verschil te kennen
tussen psychologie en pseudo psychologie is het nodig kritische denkvaardigheden te ontwikkelen:
- Wat is de bron?
- Is de bewering redelijk of extreem?
- Wat is het bewijsmateriaal?
- Kan de conclusie door bias in beïnvloed?
- Worden veel voorkomende denkfouten vermeden?
- Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
Schadelijke effecten van pseudopsychologie:
- Lobotomie = chirurgische operatie die rond midden 20e eeuw werd toegepast, stuk hersenen
beschadigen of wegnemen, kreeg nobelprijs
- Schadelijk: als iemand niet geneest, stond die dan niet positief in het leven -> niet
wetenschappelijk
- Positieve gedachten, geen bewijs voor, geen voldoende positieve houding?
Wat zijn de zes belangrijke perspectieven van de psychologie?
Biologisch perspectief richt zich op:
= de oorzaken van gedrag zoeken in lichamelijke processen als hersenfuncties en genetica
= biomedische therapie
- Zenuwstelsel
- Hormoonstelsel
- Genetica
- Fysieke kenmerken
Neurowetenschappen en evolutionaire psychologie
Het formele begin van de psychologie als wetenschap is echter te herleiden tot de oprichting van het
eerste psychologielaboratorium door Wilhelm Wundt in 1879.
- Structuralisme: pleitte voor het begrijpen van geestelijke processen zoals bewustzijn door de
inhoud en structuur ervan te onderzoeken
- Functionalisme: bedoelde dat geestelijke processen het best kunnen worden begrepen met
het betrekking tot hun adaptieve doelen en hun functies
Behavioristische perspectief richt zich op:
- Leren
- Beheersing van gedrag door de omgeving
- Stimuli en responsen, maar niet op mentale processen
- Aangeleerd gedrag
= Gedragstherapie
Behavioristen als Watson en Skinner hebben een sterke invloed gehad op de moderne psychologie,
met hun nadruk op objectieve methoden, inzichten in de aard van het leren en effectieve technieken
voor de behandeling van onwenselijk gedrag.
3
, Ontwikkelingsperspectief richt zich op:
- Veranderingen in psychologisch functioneren tijdens het leven
- Erfelijkheid en omgeving
- Zetten een bril op hoe een kind ontwikkelt
- Geestelijke en gedachte materiële veranderingen die voorspelbaar gedurende het gehele
leven
- Nature vs nurture
= Ontwikkelingsgerichte therapie
Cognitieve perspectief richt zich op:
= Gedrag, wat gaat in mensen hun hoofd om
- Mentale processen zoals gedachten, leren, geheugen en perceptie
- De geest als een computerachtige “machine”
- Hoe emotie en motivatie gedachten en perceptie beïnvloeden
= Cognitieve therapie
= Gestalttherapie
Whole-personperspectief omvat:
- Psychoanalytisch perspectief, dat zich richt op psychische stoornissen en onbewuste
processen, motivatie
o Geleid tot psychoanalyse en de moderne psychodynamische psychologie
o Sigmund Freuds
- Het humanistische perspectief, dat zich toelegt op geestelijke gezondheid en menselijk
potentieel
o Hebben aangeboren behoefte om te verbeteren
o Carl Rogers en Abraham Maslow
- Het perspectief van karaktertrekken en temperament, dat persoonskenmerken en individuele
verschillen benadrukt
= psychodynamische therapie
= humanistische of client-centerd therapie
Socioculturele perspectief richt zich op:
= de aandacht op het feit dat elk kind wordt beïnvloed door andere mensen en door de cultuur
waarvan iedereen deel uitmaakt
- Sociale invloeden op gedrag en mentale processen
- Hoe individuen functioneren in groepen
- Culturele verschillen
De moderne psychologie is gedurende de laatste decennia snel veranderd, doordat de biologische,
cognitieve en ontwikkelingsperspectieven de overhand hebben gekregen. Tegelijkertijd bundelen de
aanhangers van verschillende perspectieven hun krachten.
Alles wat je doet is doordrongen van psychologie!
4
Geest, gedrag en psychologische wetenschap
Wat is psychologie?
= De wetenschap van gedrag en geestelijke (PSYCHE) processen
= Wetenschap = evidence based!!
Psyche: geest
logie: gebied van studie
Psychologie bestaat uit:
- Geestelijke processen (interne): alleen indirect waarnemen; denken, voelen, dromen
- Waarneembare processen (externe); praten, glimlachen, lopen,…
Waar werkt de psycholoog?
- Gezondheidszorg - Intersector
- Jeugd - Arbeid en organisatie
Een tegenstelling tot de pseudowetenschappen: de wetenschappelijke
psychologie is stevig bewijs als onderbouwing van beweringen.
Als professioneel mag er niet te veel persoonlijke interpretatie aan te pas
komen.
3 soorten psychologen
1. Experimentele psychologen: proffen die onderzoek doen via
experimenten
a. Voornamelijk onderzoek en geven vaak ook onderwijs
b. Ze zijn veelal verbonden aan universiteiten
2. Docenten psychologie: les geven over psychologie
a. Werken in verschillende omgevingen, waaronder HBO opleidingen psychologie
3. Toegepaste psychologie: klinisch psychologen, psychologen die therapie geven, die aan de slag
gaan met patiënten die het wat moeilijker hebben, scholen, klinieken, bedrijven, luchthavens
Specialisaties toegepaste psychologie:
1. Arbeids- en organisatiepsychologen: gespecialiseerd in aanpassingen aan de werkplek die de
productiviteit & arbeidsmoraal v werknemers moeten maximaliseren, verandering in bedrijf,
pesten op werken ondersteuning bieden
2. Sportpsychologen: Helpen atleten hun prestaties en motivatie te verbeteren (emoties onder
druk beheersen)
3. Schoolpsychologen: Clb vb. intelligentietest doen, als het moeilijk gaat op school
Persoonlijke omstandigheden die schoolprestaties kunnen beïnvloeden, leer- en
gedragsproblemen
4. Klinisch psychologen: Therapeuten, aan de slag met behandeling en begeleiding van patiënten,
het begrijpen en helpen van mensen die worstelen met hun emoties, gedachten en
gedragingen
1
, 5. Forensische psychologen: Mensen die in aanraking gekomen zijn met het parlement (daders
en ook slachtoffers)
6. Omgevingspsychologen: Invloed v/d omgeving op ons functioneren vb. omgevingslawaai.
Milieuvriendelijk gedrag stimuleren bv. recycling
7. Gerontopsychologen: aandacht besteden aan ouderen die te maken hebben met psychische
problemen en door het ouder worden in toenemende mate last krijgen van lichamelijke en
(psycho)sociale problemen., ouder worden, ziek worden
Maar: ook andere medewerkers in de GGZ
- Psychotherapeuten
- Prof. Bach. Toegepaste psychologie (psychologisch consulent, onder supervisie, diagnostiek)
o Laagdrempelige problemen counselen
- Academisch. Bach. Master: expertise, diagnostiek
- (Life-)coaches
- Andere bachelors werkzaam in de psychiatrie: ergotherapie, verpleegkunde, sociaal werker, …
Sportpsychologie actualiteit: leert haar dat angst slechts een emotie is die je kan uitschakelen of kan
afleiden, zelfvertrouwen kweken
Omgevingspsychologen actualiteit: Wereldgezondheidsorganisatie: dagelijks lawaai van verkeer kan
hartziekten en diabetes veroorzaken (WHO)
Psychologie is geen psychiatrie
In tegenstelling tot de psychologie is de psychiatrie een medisch specialisme dat zich bezighoudt met
psychische stoornissen.
Psychiatrie = medisch specialisme en maakt geen deel uit van de psychologie
Psychiater = hebben een medische opleiding (geneeskunde) en hebben daarnaast een
gespecialiseerde opleiding gedaan in de behandeling van geestelijke en gedragsmatige problemen,
meestal met behulp van geneesmiddelen, richten zich voornamelijk op behandeling mensen met
ernstiger psychische stoornissen dan psychologen en doen dit vanuit medische invalshoek
Grote verschillen:
- Veel kleiner vakgebied dan psychologie: menselijk gedrag en geestelijke processen,
hersenfuncties tem sociale interacties, opleiding niet medisch van aard
- Mensen die ze helpen: cliënten en niet patiënten
- Mogen geen medicijnen voorschrijven
- Behandelen geen complexe pathologie/ stoornissen (Zonder dit: geen psychiater)
Kritisch nadenken over de psychologie en pseudopsychologie
- Wanneer mensen zeggen dat ze telepathie kunnen
Pseudopsychologie = niet-onderbouwde psychologische aannamen die zich als wetenschappelijke
waarheid voordoen vb. horoscopen, handlezing, flair testjes
2
,In de media is heel wat op psychologie lijkt in feite pseudopsychologie. Om een verschil te kennen
tussen psychologie en pseudo psychologie is het nodig kritische denkvaardigheden te ontwikkelen:
- Wat is de bron?
- Is de bewering redelijk of extreem?
- Wat is het bewijsmateriaal?
- Kan de conclusie door bias in beïnvloed?
- Worden veel voorkomende denkfouten vermeden?
- Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
Schadelijke effecten van pseudopsychologie:
- Lobotomie = chirurgische operatie die rond midden 20e eeuw werd toegepast, stuk hersenen
beschadigen of wegnemen, kreeg nobelprijs
- Schadelijk: als iemand niet geneest, stond die dan niet positief in het leven -> niet
wetenschappelijk
- Positieve gedachten, geen bewijs voor, geen voldoende positieve houding?
Wat zijn de zes belangrijke perspectieven van de psychologie?
Biologisch perspectief richt zich op:
= de oorzaken van gedrag zoeken in lichamelijke processen als hersenfuncties en genetica
= biomedische therapie
- Zenuwstelsel
- Hormoonstelsel
- Genetica
- Fysieke kenmerken
Neurowetenschappen en evolutionaire psychologie
Het formele begin van de psychologie als wetenschap is echter te herleiden tot de oprichting van het
eerste psychologielaboratorium door Wilhelm Wundt in 1879.
- Structuralisme: pleitte voor het begrijpen van geestelijke processen zoals bewustzijn door de
inhoud en structuur ervan te onderzoeken
- Functionalisme: bedoelde dat geestelijke processen het best kunnen worden begrepen met
het betrekking tot hun adaptieve doelen en hun functies
Behavioristische perspectief richt zich op:
- Leren
- Beheersing van gedrag door de omgeving
- Stimuli en responsen, maar niet op mentale processen
- Aangeleerd gedrag
= Gedragstherapie
Behavioristen als Watson en Skinner hebben een sterke invloed gehad op de moderne psychologie,
met hun nadruk op objectieve methoden, inzichten in de aard van het leren en effectieve technieken
voor de behandeling van onwenselijk gedrag.
3
, Ontwikkelingsperspectief richt zich op:
- Veranderingen in psychologisch functioneren tijdens het leven
- Erfelijkheid en omgeving
- Zetten een bril op hoe een kind ontwikkelt
- Geestelijke en gedachte materiële veranderingen die voorspelbaar gedurende het gehele
leven
- Nature vs nurture
= Ontwikkelingsgerichte therapie
Cognitieve perspectief richt zich op:
= Gedrag, wat gaat in mensen hun hoofd om
- Mentale processen zoals gedachten, leren, geheugen en perceptie
- De geest als een computerachtige “machine”
- Hoe emotie en motivatie gedachten en perceptie beïnvloeden
= Cognitieve therapie
= Gestalttherapie
Whole-personperspectief omvat:
- Psychoanalytisch perspectief, dat zich richt op psychische stoornissen en onbewuste
processen, motivatie
o Geleid tot psychoanalyse en de moderne psychodynamische psychologie
o Sigmund Freuds
- Het humanistische perspectief, dat zich toelegt op geestelijke gezondheid en menselijk
potentieel
o Hebben aangeboren behoefte om te verbeteren
o Carl Rogers en Abraham Maslow
- Het perspectief van karaktertrekken en temperament, dat persoonskenmerken en individuele
verschillen benadrukt
= psychodynamische therapie
= humanistische of client-centerd therapie
Socioculturele perspectief richt zich op:
= de aandacht op het feit dat elk kind wordt beïnvloed door andere mensen en door de cultuur
waarvan iedereen deel uitmaakt
- Sociale invloeden op gedrag en mentale processen
- Hoe individuen functioneren in groepen
- Culturele verschillen
De moderne psychologie is gedurende de laatste decennia snel veranderd, doordat de biologische,
cognitieve en ontwikkelingsperspectieven de overhand hebben gekregen. Tegelijkertijd bundelen de
aanhangers van verschillende perspectieven hun krachten.
Alles wat je doet is doordrongen van psychologie!
4
