Volledige Samenvatting BESTUURSRECHT 2025/2026 - Prof. De Somer (Inhoudstafel op het einde)

Bestuursrecht 2025-2026
DEEL I: BESTUURSRECHT: BEGRIP, INDELING, FUNCTIES, KENMERKEN EN
BRONNEN

HOOFDSTUK 1: BEGRIP BESTUURSRECHT
Onderscheid publiek- en privaatrecht, maar onderscheid vervaagt.
- Privaatrecht: tussen individuen/ondernemingen onderling
- Publiekrecht: relaties met de overheid
o Binnen publiekrecht: onderscheid
 Grondwettelijk recht
 Bestuursrecht.

3 mogelijke wijzen van omschrijving:
1. Formeel-juridische definitie (vertrekt vanuit 3machtenleer) `
2. Definitie vanuit de relaties die worden beheerst door het
bestuursrecht
3. Omschrijving vanuit de materiële bevoegdheid van het bestuur (=
taken van het bestuur): het begrip openbare dienst


Afdeling 1: Formeel-juridische omschrijving vanuit organiek en
functioneel oogpunt
Vertrekt vanuit een organieke benadering: focus op de organen of
instellingen die worden gereguleerd  uitvoerende macht (idee: besturen
= tenuitvoerlegging van beleid en wetgeving door entiteiten).

Leidt tot definitie vanuit driemachtenleer:
“Het bestuursrecht omvat het geheel aan rechtsregels m.b.t. de
organisatie, de bevoegdheden en de werking van de organen die met
uitvoerende macht zijn bekleed.”

MAAR definitie roept vragen op:

Eerste vraag: Veronderstelt dat we scherp kunnen omschrijven wie
‘organen die met uitvoerende macht zijn bekleed’ zijn.
- Probleem: de Grondwet en de BWHI brengen slechts een zeer
beperkt aantal organen onder de noemer ‘uitvoerende macht’,
terwijl er veel méér organen belast zijn met taken van
tenuitvoerlegging (bv. gemeenten en provincies en functioneel
gedecentraliseerde besturen (ook wel openbare instellingen of
parastatale instellingen genoemd= instellingen die mee zorgen voor
de tenuitvoerlegging van wet en beleid maar die eigen
rechtspersoonlijkheid hebben los van de Belgische staat) – zie deel
4).
o Omschrijving van uitvoerende macht veel te beperkt
o Volgens GW uitvoerende macht => aan de koning
1

,  Koning enkel hoofd van de federale macht => wat dan
deelstatelijk
 Deelstatelijk niveau => Hier ligt de uitvoerende
macht bij de regeringen
Tweede vraag: Klassieke driemachtenleer roept een te eenvoudig beeld
op van uitoefening taken in een moderne staat.
- Voor de wetgevende macht blijft het nog altijd heel eenvoudig
- Rechterlijke macht => taakomschrijving is vrij zuiver gebleven (ze
spreken recht => lost geschillen op en doet aan rechtshandhaving)
- Uitvoerende macht => doet meer dan enkel de tenuitvoerlegging

Staatsmacht Rol of functie
Wetgevende macht Wetgevende of normatieve functie
Uitvoerende maxht Tenuitvoerleggingsfunctie
Rechterlijke macht Rechtsprekende functie:
rechtshandhaving en
geschiloplossing

 Organieke benadering moet worden aangevuld met functionele
benadering

Functionele benadering = erkenning dat instellingen/organen die
organiek tot de uitvoerende macht worden gerekend, niet alleen een rol
spelen binnen de tenuivoerleggingsfunctie, maar tevens binnen de
wetgevende/normatieve functie én voor de rechtshandhaving en
geschiloplossing
- Dus hun taak gaat verder dan enkel de tenuitvoerlegging

UITVOERENDE MACHT: TAKEN VAN TENUITVOERLEGGING SENSU STRICTO
- Van wetgeving en van beleid.
- Soms ook via reglementen (= normen; wetgeving in de materiële zin
van het woord) – zie art. 108 Gw. / art. 20 BWHI.

UITVOERENDE MACHT: NORMATIEVE TAKEN
- Kunnen verder gaan dan normatieve taken die verband houden met
uitvoering van wetgeving.
- Zie art. 105 Gw. / art. 78 BWHI: delegatie normatieve bevoegdheid
los van uitvoering wetgeving.
o Gebeurd steeds vaker => een regering bestaat uit ministers
(bijgestaan door kabinetten, gekozen door de minister omdat
ze kennis van zaken hebben & door de administratie
”ambtenaren”) en door dat geheel is er sprake van
specialisatie
o Gaat over technische en complexe kwesties
o Snelheid en efficiëntie => een regering kan sneller inspelen op
bepaalde zaken dan dat het parlement dat kan doen
- Steeds meer aandacht voor ‘rule-making powers’ uitvoerende
macht.


2

,UITVOERENDE MACHT: TAKEN VAN (RECHTS)HANDHAVING EN GESCHILOPLOSSING
- Via kennisname van georganiseerde bestuurlijke beroepen.
o = beroep tegen een beroepshandeling, waartegen je eerst een
beroep moet instellen bij een ander bestuur vooraleer je naar
de rechter kan (filter op je beroep bij een rechter)
o Bestuur neemt dus eerst een quasi-rechterlijke rol op

- Regulatoren in de nutssectoren (autorité administratif indépedant)
o = parastatale in het kwadraat
o = heel onafhankelijk, heel belangrijke beslissingen nemen
maar ook steeds vaker van quasi-rechterlijke aard (onder
nauwelijks nog enige vorm van politieke controle)
 Voorbeeld: regulatoren in de nutssectoren =>
elektriciteit, gas, spoorwegen, ..
 In al die sectoren bestaan er regulatoren (= wie er
toekijkt)
 Energie op federaal niveau: CREG (commissie voor
regulering van energie en gas) => als die een
beslissing neemt heeft de minister niet de
mogelijkheid om die beslissing te vernietigen
(geldt zo voor steeds meer van die parastatalen,
komt door de invloed van het EU-recht, die leggen
dat op dat die regulatoren zo onafhankelijk
gemaakt moeten worden)
 Hebben vaak de mogelijkheid om geschillen te
beslechten binnen die sectoren =
geschiloplosser
 Kunnen ook boetes opleggen (die hoog kunnen
oplopen, niet hoger dan de door de wet bepaalde
maxima)
 Ander voorbeeld van zo een AAI:
gegevensbeschermingsautoriteit
o Kan aan bedrijven die de privacy niet
naleven serieuze boetes opleggen
- Groeiende trend administratieve sancties.
o Vb. Gasboetes (op niveau van de gemeente)
 Worden opgelegd door de gasambtenaar => heeft hier
specifiek de taak toe
 Die ambtenaar is beschermd => heeft een zekere
onafhankelijkheid
 Maar is dus GEEN rechter

UITVOERENDE MACHT: ZUIVER COMMERCIËLE OF INDUSTRIËLE TAKEN
Voorbeelden:
- Instellingen opgericht door de Belgische staat die soms optreden
alsof ze private bedrijven zijn => Bpost, NMBS, Proximus, Belfius
o NMBS (federaal economisch overheidsbedrijf) => grootste
deel van de tijd bezig met het verschaffen van een openbare
dienst, heeft een monopolie

3

,  Soms openbare dienstverlener => vervoor personen
over spoor
 Ook nog een bedrijf dat concurreert met andere
bedrijven
o Belfius => heeft geen taken meet van openbare dienst
o Proximus => heeft er ook nog nauwelijks
 Vroeger vb. telefoonkotjes => nu allemaal niet meer
 Nu vooral commercieel




WETGEVENDE EN RECHTERLIJKE MACHT: TAKEN VAN “BESTUURLIJKE AARD”
- Naturalisaties door de Kamer van Volksvertegenwoordigers.
- Beslissingen inzake personeel, overheidsopdrachten,…

Een meer genuanceerd schema van de verdeling van de functies over de
organen van de drie staatsmachten:

Staatsmacht Rol of functie
Wetgevende - Primair: wetgevende of normatieve functie.
macht - Ondergeschikt: bestuurlijke functies, zoals
het verlenen van naturalisaties/het
benoemen van (administratief) personeel en
quesi-gerechtelijke taken, zoals de
organisatie van parlementaire
onderzoekscommissies
Uitvoerend macht - Primair: tenuitvoerlegging van wetgeving en
beleid, niet alleen via individuele besluiten,
maar ook via normatieve besluiten
(reglementen), via taken van handhaving (vb.
door bestuurlijke sancties), via taken van
geschilbeslechting (vb. bij bestuurlijke
beroepen) of door het sluiten van contracten
- Ondergeschikt: zelfstandige normatieve taken
die uitdrukkelijk werden toevertrouwd door
de Grondwet, bijzonder wetten of
wetskrachtige normen
Rechterlijk macht - Primair: rechtshandhaving of
geschilbeslechting via rechtspraak
- Ondergeschikt: bestuurlijke functies, zoals
het benoemen van (administratief) personeel

Derde vraag: ook de bestuursrechters (administratieve rechtscolleges)
worden gereguleerd door het bestuursrecht
= administratieve rechtscolleges – zie DEEL VI => worden opgericht bij
wet (enkel de federale overheid is daartoe bevoegd) => maar Vlaanderen
art. 10 BWHI, colleges opgericht
- rechtsprekende functie;

4