Walter Weyns – Mechanische en organische (en
nieuwe) vormen van solidariteit
Walter Weyns (socioloog, UAntwerpen) vertrekt vanuit Durkheims onderscheid tussen mechanische en
organische solidariteit, maar breidt dit uit naar nieuwe vormen van solidariteit die nodig zijn in een
complexe samenleving.
1. Mechanische solidariteit
Mechanische solidariteit is typisch voor traditionele, weinig gedifferentieerde samenlevingen.
Mensen zijn solidair omdat ze op elkaar lijken: ze delen dezelfde waarden, gewoontes of fysieke
kenmerken.
Solidariteit gebeurt vanuit het principe “Wie lijkt op mij, krijgt mijn steun”.
Deze vorm van solidariteit werkt alleen wanneer het samenleven vanzelf gaat: weinig complexiteit,
weinig specialisatie.
2. Organische solidariteit
Wanneer een samenleving groeit en gedifferentieerder wordt (sociale en systeemdifferentatie), volstaat
mechanische solidariteit niet meer.
Mensen zijn nu afhankelijk van anderen die anders zijn, omdat iedereen een eigen taak of functie
heeft (arbeidsdeling).
Solidariteit wordt iets abstracts: “Wie anders is dan ik, krijgt mijn steun omdat we allemaal mens
zijn.”
Het enige wat mensen nog fundamenteel gemeen hebben is de abstracte notie van mens-zijn, en dat
schept een morele verplichting om elkaar te helpen.
Deze organische solidariteit is noodzakelijk in een complexe samenleving, maar die complexiteit is
moeilijk beheersbaar en veroorzaakt sociaal-economische druk.
3. Uitdijende kringen van solidariteit
Volgens Weyns moet solidariteit verder verruimen dan Durkheims tweedeling. De klassieke vormen zijn
onvoldoende voor de huidige, globale uitdagingen.
Door onze afhankelijkheid van niet-menselijke entiteiten (CO₂, plankton, ecosystemen…) beseffen
we dat solidariteit ook daar nodig is.
Hij spreekt over uitdijende kringen van solidariteit: de traditionele verbondenheid moet
veralgemeend worden naar alle mensen, maar eigenlijk nog verder.
4. Terugkeer naar een soort modern animisme
Weyns stelt dat jagers-verzamelaars niet enkel verbonden waren met medemensen, maar ook met dieren,
planten, oceanen en natuurlijke processen.
Volgens hem herontdekken we vandaag dat oude animistische besef: we zijn onderdeel van een
groter geheel.
Solidariteit moet uitgebreid worden naar alles wat bijdraagt aan ons bestaan, inclusief de natuur.
nieuwe) vormen van solidariteit
Walter Weyns (socioloog, UAntwerpen) vertrekt vanuit Durkheims onderscheid tussen mechanische en
organische solidariteit, maar breidt dit uit naar nieuwe vormen van solidariteit die nodig zijn in een
complexe samenleving.
1. Mechanische solidariteit
Mechanische solidariteit is typisch voor traditionele, weinig gedifferentieerde samenlevingen.
Mensen zijn solidair omdat ze op elkaar lijken: ze delen dezelfde waarden, gewoontes of fysieke
kenmerken.
Solidariteit gebeurt vanuit het principe “Wie lijkt op mij, krijgt mijn steun”.
Deze vorm van solidariteit werkt alleen wanneer het samenleven vanzelf gaat: weinig complexiteit,
weinig specialisatie.
2. Organische solidariteit
Wanneer een samenleving groeit en gedifferentieerder wordt (sociale en systeemdifferentatie), volstaat
mechanische solidariteit niet meer.
Mensen zijn nu afhankelijk van anderen die anders zijn, omdat iedereen een eigen taak of functie
heeft (arbeidsdeling).
Solidariteit wordt iets abstracts: “Wie anders is dan ik, krijgt mijn steun omdat we allemaal mens
zijn.”
Het enige wat mensen nog fundamenteel gemeen hebben is de abstracte notie van mens-zijn, en dat
schept een morele verplichting om elkaar te helpen.
Deze organische solidariteit is noodzakelijk in een complexe samenleving, maar die complexiteit is
moeilijk beheersbaar en veroorzaakt sociaal-economische druk.
3. Uitdijende kringen van solidariteit
Volgens Weyns moet solidariteit verder verruimen dan Durkheims tweedeling. De klassieke vormen zijn
onvoldoende voor de huidige, globale uitdagingen.
Door onze afhankelijkheid van niet-menselijke entiteiten (CO₂, plankton, ecosystemen…) beseffen
we dat solidariteit ook daar nodig is.
Hij spreekt over uitdijende kringen van solidariteit: de traditionele verbondenheid moet
veralgemeend worden naar alle mensen, maar eigenlijk nog verder.
4. Terugkeer naar een soort modern animisme
Weyns stelt dat jagers-verzamelaars niet enkel verbonden waren met medemensen, maar ook met dieren,
planten, oceanen en natuurlijke processen.
Volgens hem herontdekken we vandaag dat oude animistische besef: we zijn onderdeel van een
groter geheel.
Solidariteit moet uitgebreid worden naar alles wat bijdraagt aan ons bestaan, inclusief de natuur.
