Psychologie van de adolescentie
INHOUDSOPGAVE
Les 1: adolescentie inleiding..................................................................................................................... 5
Doelstellingen ............................................................................................................................................. 5
Situering ...................................................................................................................................................... 5
Terminologie................................................................................................................................................ 6
Leeftijd ..................................................................................................................................................... 6
adolescentie – puberteit............................................................................................................................ 6
begin en einde .......................................................................................................................................... 7
Beeldvorming .............................................................................................................................................. 8
Hoe ruim verspreid? ................................................................................................................................ 10
Conclusie ............................................................................................................................................... 11
Ontwikkeling.............................................................................................................................................. 12
Ontwikkelingsperiode ............................................................................................................................. 13
Continu en discontinu ............................................................................................................................. 14
Individu en omgeving .............................................................................................................................. 15
Les 1: Emotionele ontwikkeling ............................................................................................................... 17
Doelstellingen ........................................................................................................................................... 17
Emotionele ontwikkeling ............................................................................................................................ 17
Wat & waarom? ...................................................................................................................................... 17
Ontwikkeling vóór Ado ............................................................................................................................ 19
Ontwikkeling in Ado ................................................................................................................................ 19
Socialisatie van emoties ......................................................................................................................... 20
Emotieregulatie & problemen .................................................................................................................. 21
Interventie .............................................................................................................................................. 21
Besluit (les 1) ............................................................................................................................................. 22
Les 2: Ontwikkeling van autonomie ......................................................................................................... 23
Doelstellingen ........................................................................................................................................... 23
Wat is autonomie? ..................................................................................................................................... 23
Onafhankelijkheid/separatie ................................................................................................................... 24
Vrijwillig functioneren ............................................................................................................................. 26
Onafhankelijkheid vs Vrijwillig functioneren ............................................................................................. 26
Ontwikkeling.............................................................................................................................................. 28
Onafhankelijkheid /separatie .................................................................................................................. 28
Vrijwillig functioneren ............................................................................................................................. 29
Gevolgen, effecten ..................................................................................................................................... 30
Onafhankelijkheid /separatie .................................................................................................................. 30
1
, Vrijwillig functioneren ............................................................................................................................. 31
Determinanten .......................................................................................................................................... 32
Onafhankelijkheid /separatie .................................................................................................................. 32
Vrijwillig functioneren ............................................................................................................................. 33
Cultuur ...................................................................................................................................................... 36
Besluit....................................................................................................................................................... 37
Les 8: Cognitieve ontwikkeling – hoe en wat denken adolescenten? ......................................................... 38
Doelstellingen ........................................................................................................................................... 38
Inleiding .................................................................................................................................................... 38
Ontwikkeling: Piaget .................................................................................................................................. 39
Adaptatie & Structuren ............................................................................................................................ 40
Ontwikkelingsfasen ................................................................................................................................ 41
Wetenschappelijk denken ....................................................................................................................... 42
Constructivisme vandaag!....................................................................................................................... 46
Informatieverwerking ................................................................................................................................. 47
Computer & Hersenen ............................................................................................................................ 47
Executieve functies ................................................................................................................................. 49
Lange-termijn geheugen .......................................................................................................................... 50
Cognitieve strategieën ............................................................................................................................ 51
Metacognitie .......................................................................................................................................... 51
Sociale informatie................................................................................................................................... 52
Psychometrische kijk ................................................................................................................................. 53
Intelligentie en IQ .................................................................................................................................... 53
Sekse & cultuur ...................................................................................................................................... 56
Ontwikkeling & Veranderlijkheid .............................................................................................................. 57
Besluit....................................................................................................................................................... 58
Van Piaget tot … ...................................................................................................................................... 58
Wat kan je doen? .................................................................................................................................... 58
Les 9: Ontwikkeling van zelf en identiteit ................................................................................................ 60
Les 10: Psychosociale ontwikkeling – de rol van leeftijdsgenoten ............................................................. 61
Doelstellingen ........................................................................................................................................... 61
Leeftijdgenoten? ........................................................................................................................................ 62
Belang van peers ....................................................................................................................................... 63
Theorieën over peers.................................................................................................................................. 64
Sullivan: intimiteit ................................................................................................................................... 64
Festinger: vergelijking ............................................................................................................................. 65
Erikson: ontwikkeling .............................................................................................................................. 65
Bandura: leertheorie ............................................................................................................................... 66
Selman: perspectief ................................................................................................................................ 66
Crick & Dodge: SIV .................................................................................................................................. 66
Baumeister: belonging ............................................................................................................................ 67
2
, Hersenen, status & pesten ......................................................................................................................... 67
1. Belang van aanvaarding en verwerping, te zien in hersenen! .................................................................. 67
2. Belang van aanvaarding en verwerping: sociale status! ......................................................................... 68
3. Belang van aanvaarding en verwerping: pesten! .................................................................................... 70
Gelijkenis tussen peers .............................................................................................................................. 71
Invloed-verenigbaarheid ......................................................................................................................... 71
Selectie & socialisatie ............................................................................................................................. 72
Invloed van peers ....................................................................................................................................... 73
Schoolgedrag ......................................................................................................................................... 73
Externaliserend gedrag............................................................................................................................ 73
Internaliserende problemen .................................................................................................................... 74
Drugsgebruik .......................................................................................................................................... 74
Positieve uitkomsten! ............................................................................................................................. 75
Sociale media ............................................................................................................................................ 75
Besluit....................................................................................................................................................... 77
les 11: Psychische problemen/stoornissen (eigen not check)................................................................... 78
Doelstellingen ........................................................................................................................................... 78
Normale... ................................................................................................................................................. 78
Angst...................................................................................................................................................... 79
Verdriet .................................................................................................................................................. 80
Boosheid ................................................................................................................................................ 81
Lichamelijke klachten ............................................................................................................................. 81
Problemen vs Stoornissen .......................................................................................................................... 82
Stoornis? ................................................................................................................................................ 82
Categoriaal............................................................................................................................................. 83
Dimensioneel ......................................................................................................................................... 84
Stoornissen ............................................................................................................................................... 85
1. Angststoornissen ............................................................................................................................... 85
Paniekaanval en -stoornis ....................................................................................................................... 86
Specifieke fobie ...................................................................................................................................... 86
Sociale fobie........................................................................................................................................... 87
Gegeneraliseerde angstStoornis .............................................................................................................. 87
Obsessief-compulsieve Stoornis ............................................................................................................. 88
PTSS ...................................................................................................................................................... 88
2. Stemmingsstoornissen ....................................................................................................................... 90
Depressie ............................................................................................................................................... 91
Dysthyme stoornis .................................................................................................................................. 93
Bipolaire stoornis.................................................................................................................................... 93
3. Eetstoornissen ................................................................................................................................... 94
Types ..................................................................................................................................................... 94
Ontstaan & Gevolgen .............................................................................................................................. 95
4. Disruptieve gedragsStoornis ............................................................................................................... 96
ODD ....................................................................................................................................................... 96
3
, CD ......................................................................................................................................................... 97
APD........................................................................................................................................................ 98
5. Borderline PersoonlijkheidsS ............................................................................................................ 100
Besluit..................................................................................................................................................... 101
Les 12: Ontwikkelings- & leerstoornissen bij jongeren............................................................................ 102
Doelstellingen ......................................................................................................................................... 102
Intro ........................................................................................................................................................ 102
DSM-5-TR ............................................................................................................................................. 102
Algemene kenmerken ........................................................................................................................... 103
Ernst ................................................................................................................................................... 104
Hersenen ............................................................................................................................................. 104
Neurodiversiteit ................................................................................................................................... 105
STICORDI ............................................................................................................................................. 106
Autismespectrum Stoornis (ASS) .............................................................................................................. 107
DSM-5-TR Criteria voor ASS ................................................................................................................... 107
Hendrik en Stijn .................................................................................................................................... 110
Wat kan ik doen? .................................................................................................................................. 110
ADHD: Aandachtsdeficiëntie/Hyperactiviteitsstoornis ............................................................................... 111
DSM-5-TR Criteria ................................................................................................................................. 111
Luca (14) heeft ADHD............................................................................................................................ 113
Wat kan ik doen? .................................................................................................................................. 114
Dyslexie .................................................................................................................................................. 115
Dit heb ik: Dyslexie ................................................................................................................................ 116
Wat kan ik doen? .................................................................................................................................. 117
Dyscalculie ............................................................................................................................................. 118
Twee jongeren ...................................................................................................................................... 119
Wat kan je doen? .................................................................................................................................. 119
Dyspraxie (DCD) ...................................................................................................................................... 120
Waarom zo onhandig? .......................................................................................................................... 122
Wat kan je doen? .................................................................................................................................. 122
Tic-stoornissen: Gilles de la Tourette ........................................................................................................ 123
Stijn heeft Gilles de la Tourette .............................................................................................................. 124
Wat kan ik doen? .................................................................................................................................. 124
Besluit..................................................................................................................................................... 126
4