Inhoudsopgave
Wat is psychologie.........................................................................................4
1. Geschiedenis van de psychologie...............................................................................4
1.1 Hedendaags: biopsychosociaal model...................................................................4
1.1 Sociale psychologie als instrument in andere disciplines......................................6
1.3 Belangrijke fasen in geschiedenis van sociale psychologie...................................6
Onderzoeksmethoden.....................................................................................8
1. Waarom belangrijk?.................................................................................................... 8
2. Specifiek aan onderzoek over menselijk gedrag en (mentale) processen...................8
2.1 Cyclisch onderzoeksproces....................................................................................8
Conditionering en leren................................................................................18
1. Klassieke conditionering (Pavlov).............................................................................18
1.1 Verwervingsfase.................................................................................................. 18
2. Operante conditionering: Thorndike & Skinner.........................................................20
2.1 bekrachtiging...................................................................................................... 20
2.2 Straffen............................................................................................................... 21
3. Observerend leren/ sociaal leren: Albert Bandura (bobo doll)...................................24
Sociale zelf................................................................................................. 25
1. Zelfconcept (cognitief)..............................................................................................25
1.1 het ontstaan van het sociale zelf.........................................................................25
1.2 Zelfschema’s....................................................................................................... 28
1.3 Zelfregulatie........................................................................................................ 28
1.4 Zelfconcept......................................................................................................... 30
2 Zelfwaardering (affectief).......................................................................................... 33
2.1 Nood aan zelfwaardering.....................................................................................33
2.2 Methoden om zelfwaardering te verhogen..........................................................34
2.3 Positieve illusies.................................................................................................. 36
3 Zelfpresentatie (gedrag)............................................................................................ 36
3.1 Strategische zelfpresentatie................................................................................36
3.2 Zelfverificatie...................................................................................................... 37
3.3 Individuele en socio-economische verschillen.....................................................37
3.4 Voorbeeld sociale media......................................................................................38
H4: sociale perceptie....................................................................................39
3.5 Observatie.............................................................................................................. 39
1.1 De eerste indruk.................................................................................................. 39
3.6 Attributie................................................................................................................. 39
2.1 Attributietheorieën.............................................................................................. 39
2.2 Attributievertekeningen.......................................................................................41
3.7 Integratie................................................................................................................ 42
3.1 Basisbevindingen................................................................................................ 42
3.2 Afwijkingen vh gemiddelde model.......................................................................43
1
, 3.8 Conformatievertekeningen.....................................................................................43
4.1 Persistentie van opvattingen...............................................................................43
4.2 Confirmatorische hypothesestelling....................................................................44
4.3 Zelf vervullende voorspelling..............................................................................44
H5 sociale beinvloeding................................................................................45
1. Automatische sociale invloed....................................................................................45
1.1 Kameleon effect.................................................................................................. 45
1.2 Mirroring.............................................................................................................. 46
2. Groepsdruk -> conformiteit......................................................................................46
2.1 Klassieke studies................................................................................................. 47
2.2 Redenen om te conformeren...............................................................................47
2.3 Contexten waarin men conformeert....................................................................48
2.4 Meerderheidsinvloed........................................................................................... 48
2.5 Minderheidsinvloed............................................................................................. 49
3 Direct richten van verzoeken -> inwilligen = instemmen..........................................50
3.1 Redenen geven: de taal vh verzoek....................................................................50
3.2 ‘stel je eens voor’................................................................................................ 50
3.3 De wederkerigheidsnorm.....................................................................................50
3.4 Tweestappen instemmingstechnieken.................................................................51
3.5 Assertiviteit: wanneer zegt men nee...................................................................52
4 Bevelen van een autoriteit -> gehoorzaamheid.........................................................52
H6: Algemene en sociale psychologie............................................................54
1. Duurzame groei........................................................................................................ 54
3.9 Hoe draagt ons gedrag bij tot de klimaatcrisis?......................................................54
3.10 Environental psychology.......................................................................................54
3.1 Spillover/transfer effecten...................................................................................54
3.2 Psychologische afstand.......................................................................................55
3.3 Eigenbelang vs. belang van de gemeenschap.....................................................55
H9: anderen helpen......................................................................................58
1. Waarom helpen we (niet)?........................................................................................58
1.1 Evolutionaire factoren......................................................................................... 58
1.1 Kosten en baten.................................................................................................. 58
1.2 Altruïsme of egoïsme........................................................................................... 59
2 In welke omstandigheden helpen we (niet)?..............................................................60
2.1 Bystander intervention model.............................................................................60
2.2 Invloeden op omstandereffect.............................................................................61
3 Wie helpt anderen?.................................................................................................... 62
4 Interpersoonlijke factoren.......................................................................................... 63
4.1 Aantrekkelijkheid en verantwoordelijkheid..........................................................63
4.2 Combinatie helper - slachtoffer...........................................................................63
H7 attitudes................................................................................................. 65
1 Attitudes.................................................................................................................... 65
1.1 Verschillen in attitudes........................................................................................65
2
, 1.2 Meten van attitudes............................................................................................ 65
1.3 Overreding door communicatie..............................................................................67
2.1 Twee wegen voor overreding (pg 209-210).........................................................67
2.2 De centrale weg.................................................................................................. 67
2.3 De perifere weg................................................................................................... 67
2.4 Elaboration Likelihood Model...............................................................................68
2.2 Overtuiging door eigen gedrag...............................................................................71
H10 agressie................................................................................................ 73
Agressie........................................................................................................................ 73
Casus 1: media en agressie..........................................................................................73
Wetenschappelijke evidentie.....................................................................................73
Media........................................................................................................................ 73
Videogames............................................................................................................... 75
Casus 2: intrafamiliale/intergenerationele agressie......................................................77
Interfamiliale agressie (partnergeweld).....................................................................77
Intergenerationeel geweld: negatieve cyclus............................................................79
Casus 3: armoede en agressie......................................................................................81
H17: de politieke wereld...............................................................................82
1. Politieke kennis en attitudes....................................................................................82
1.1 Media en agendasetting......................................................................................82
1.2 De organisatie van politieke attitudes in het publiek...........................................82
1.3 Partij-identificatie................................................................................................ 82
2. Ideologische attitudes...............................................................................................82
2.1 De klassieke studies............................................................................................ 82
2.2 Latere perspectieven op autoritarisme................................................................82
2.3 Sociale Dominantie Oriëntatie.............................................................................82
2.4 Een integratief model.......................................................................................... 82
2.5 Systeem Justificatie............................................................................................. 82
3. Voorspellers van (radicaal) stemgedrag....................................................................82
3.1 Polarisatie............................................................................................................ 82
3.2 Het catastrofemodel............................................................................................ 82
3.3 Tegenevidentie en alternatief model...................................................................82
4. De pandemie van wantrouwen.................................................................................82
4.1 De rol van cynisme en vooroordelen...................................................................82
4.2 Links vs. rechts: gelijkenissen en verschillen.......................................................82
4.3 Gevolgen en mogelijke oplossingen....................................................................82
3
, Wat is psychologie
Begin psychologie 18e eeuw, langere voorges.
Wetenschappelijke studie van menselijk gedragen de interne processen
(bijv. mentale, emotie) die hieraan ten grondslag liggen.
Wet: proberen methoden van exact wet disciplines toe te passen
MAAR altijd foutenmarge, kan niet alles observeren, meten,.. <-
afleiden
Methodologie, bv: werkloosheid en depressie
Fase 1: observatie of beschrijving (werkloos vaak depri)
Fase 2: stellen van hypothesen (kijk andere onderzoeken,..)
Fase 3: onderzoeksplan, bijv. beslissen design en meetmethode
(observeren,
enquête) (rekening houden ethiek (
Fase 4: dataverzameling en –verwerking
Fase 5: interpretatie en hypothesen voor verder onderzoek
Onderzoek leidt vaak tot nieuwe vragen, nieuwe variabelen (bv
vangnet,..) en nieuwe observaties
Gedrag: overt (waarneembaar)
covert (attitudes, emoties, opinies)
- Individueel gedrag:
Sociale context maar in eerder kleine kring
- Algemeen en specifiek gedrag:
Wetmatigheden, maar ook variatie
1. Geschiedenis van de psychologie
1.1 Hedendaags: biopsychosociaal model
Geschiedenis: sterke focus op bep zaken
Gaat uit van:
- Nature & Nurture: Zowel aangeboren als aangeleerde invloeden
>Belang van genetica (tweelingstudies)
4
Wat is psychologie.........................................................................................4
1. Geschiedenis van de psychologie...............................................................................4
1.1 Hedendaags: biopsychosociaal model...................................................................4
1.1 Sociale psychologie als instrument in andere disciplines......................................6
1.3 Belangrijke fasen in geschiedenis van sociale psychologie...................................6
Onderzoeksmethoden.....................................................................................8
1. Waarom belangrijk?.................................................................................................... 8
2. Specifiek aan onderzoek over menselijk gedrag en (mentale) processen...................8
2.1 Cyclisch onderzoeksproces....................................................................................8
Conditionering en leren................................................................................18
1. Klassieke conditionering (Pavlov).............................................................................18
1.1 Verwervingsfase.................................................................................................. 18
2. Operante conditionering: Thorndike & Skinner.........................................................20
2.1 bekrachtiging...................................................................................................... 20
2.2 Straffen............................................................................................................... 21
3. Observerend leren/ sociaal leren: Albert Bandura (bobo doll)...................................24
Sociale zelf................................................................................................. 25
1. Zelfconcept (cognitief)..............................................................................................25
1.1 het ontstaan van het sociale zelf.........................................................................25
1.2 Zelfschema’s....................................................................................................... 28
1.3 Zelfregulatie........................................................................................................ 28
1.4 Zelfconcept......................................................................................................... 30
2 Zelfwaardering (affectief).......................................................................................... 33
2.1 Nood aan zelfwaardering.....................................................................................33
2.2 Methoden om zelfwaardering te verhogen..........................................................34
2.3 Positieve illusies.................................................................................................. 36
3 Zelfpresentatie (gedrag)............................................................................................ 36
3.1 Strategische zelfpresentatie................................................................................36
3.2 Zelfverificatie...................................................................................................... 37
3.3 Individuele en socio-economische verschillen.....................................................37
3.4 Voorbeeld sociale media......................................................................................38
H4: sociale perceptie....................................................................................39
3.5 Observatie.............................................................................................................. 39
1.1 De eerste indruk.................................................................................................. 39
3.6 Attributie................................................................................................................. 39
2.1 Attributietheorieën.............................................................................................. 39
2.2 Attributievertekeningen.......................................................................................41
3.7 Integratie................................................................................................................ 42
3.1 Basisbevindingen................................................................................................ 42
3.2 Afwijkingen vh gemiddelde model.......................................................................43
1
, 3.8 Conformatievertekeningen.....................................................................................43
4.1 Persistentie van opvattingen...............................................................................43
4.2 Confirmatorische hypothesestelling....................................................................44
4.3 Zelf vervullende voorspelling..............................................................................44
H5 sociale beinvloeding................................................................................45
1. Automatische sociale invloed....................................................................................45
1.1 Kameleon effect.................................................................................................. 45
1.2 Mirroring.............................................................................................................. 46
2. Groepsdruk -> conformiteit......................................................................................46
2.1 Klassieke studies................................................................................................. 47
2.2 Redenen om te conformeren...............................................................................47
2.3 Contexten waarin men conformeert....................................................................48
2.4 Meerderheidsinvloed........................................................................................... 48
2.5 Minderheidsinvloed............................................................................................. 49
3 Direct richten van verzoeken -> inwilligen = instemmen..........................................50
3.1 Redenen geven: de taal vh verzoek....................................................................50
3.2 ‘stel je eens voor’................................................................................................ 50
3.3 De wederkerigheidsnorm.....................................................................................50
3.4 Tweestappen instemmingstechnieken.................................................................51
3.5 Assertiviteit: wanneer zegt men nee...................................................................52
4 Bevelen van een autoriteit -> gehoorzaamheid.........................................................52
H6: Algemene en sociale psychologie............................................................54
1. Duurzame groei........................................................................................................ 54
3.9 Hoe draagt ons gedrag bij tot de klimaatcrisis?......................................................54
3.10 Environental psychology.......................................................................................54
3.1 Spillover/transfer effecten...................................................................................54
3.2 Psychologische afstand.......................................................................................55
3.3 Eigenbelang vs. belang van de gemeenschap.....................................................55
H9: anderen helpen......................................................................................58
1. Waarom helpen we (niet)?........................................................................................58
1.1 Evolutionaire factoren......................................................................................... 58
1.1 Kosten en baten.................................................................................................. 58
1.2 Altruïsme of egoïsme........................................................................................... 59
2 In welke omstandigheden helpen we (niet)?..............................................................60
2.1 Bystander intervention model.............................................................................60
2.2 Invloeden op omstandereffect.............................................................................61
3 Wie helpt anderen?.................................................................................................... 62
4 Interpersoonlijke factoren.......................................................................................... 63
4.1 Aantrekkelijkheid en verantwoordelijkheid..........................................................63
4.2 Combinatie helper - slachtoffer...........................................................................63
H7 attitudes................................................................................................. 65
1 Attitudes.................................................................................................................... 65
1.1 Verschillen in attitudes........................................................................................65
2
, 1.2 Meten van attitudes............................................................................................ 65
1.3 Overreding door communicatie..............................................................................67
2.1 Twee wegen voor overreding (pg 209-210).........................................................67
2.2 De centrale weg.................................................................................................. 67
2.3 De perifere weg................................................................................................... 67
2.4 Elaboration Likelihood Model...............................................................................68
2.2 Overtuiging door eigen gedrag...............................................................................71
H10 agressie................................................................................................ 73
Agressie........................................................................................................................ 73
Casus 1: media en agressie..........................................................................................73
Wetenschappelijke evidentie.....................................................................................73
Media........................................................................................................................ 73
Videogames............................................................................................................... 75
Casus 2: intrafamiliale/intergenerationele agressie......................................................77
Interfamiliale agressie (partnergeweld).....................................................................77
Intergenerationeel geweld: negatieve cyclus............................................................79
Casus 3: armoede en agressie......................................................................................81
H17: de politieke wereld...............................................................................82
1. Politieke kennis en attitudes....................................................................................82
1.1 Media en agendasetting......................................................................................82
1.2 De organisatie van politieke attitudes in het publiek...........................................82
1.3 Partij-identificatie................................................................................................ 82
2. Ideologische attitudes...............................................................................................82
2.1 De klassieke studies............................................................................................ 82
2.2 Latere perspectieven op autoritarisme................................................................82
2.3 Sociale Dominantie Oriëntatie.............................................................................82
2.4 Een integratief model.......................................................................................... 82
2.5 Systeem Justificatie............................................................................................. 82
3. Voorspellers van (radicaal) stemgedrag....................................................................82
3.1 Polarisatie............................................................................................................ 82
3.2 Het catastrofemodel............................................................................................ 82
3.3 Tegenevidentie en alternatief model...................................................................82
4. De pandemie van wantrouwen.................................................................................82
4.1 De rol van cynisme en vooroordelen...................................................................82
4.2 Links vs. rechts: gelijkenissen en verschillen.......................................................82
4.3 Gevolgen en mogelijke oplossingen....................................................................82
3
, Wat is psychologie
Begin psychologie 18e eeuw, langere voorges.
Wetenschappelijke studie van menselijk gedragen de interne processen
(bijv. mentale, emotie) die hieraan ten grondslag liggen.
Wet: proberen methoden van exact wet disciplines toe te passen
MAAR altijd foutenmarge, kan niet alles observeren, meten,.. <-
afleiden
Methodologie, bv: werkloosheid en depressie
Fase 1: observatie of beschrijving (werkloos vaak depri)
Fase 2: stellen van hypothesen (kijk andere onderzoeken,..)
Fase 3: onderzoeksplan, bijv. beslissen design en meetmethode
(observeren,
enquête) (rekening houden ethiek (
Fase 4: dataverzameling en –verwerking
Fase 5: interpretatie en hypothesen voor verder onderzoek
Onderzoek leidt vaak tot nieuwe vragen, nieuwe variabelen (bv
vangnet,..) en nieuwe observaties
Gedrag: overt (waarneembaar)
covert (attitudes, emoties, opinies)
- Individueel gedrag:
Sociale context maar in eerder kleine kring
- Algemeen en specifiek gedrag:
Wetmatigheden, maar ook variatie
1. Geschiedenis van de psychologie
1.1 Hedendaags: biopsychosociaal model
Geschiedenis: sterke focus op bep zaken
Gaat uit van:
- Nature & Nurture: Zowel aangeboren als aangeleerde invloeden
>Belang van genetica (tweelingstudies)
4
