SOCIALE PEDAGOGIEK
Samenvatting
, 1. Inleiding
Kernelementen definities: combinatie van:
- Het pedagogische = mensen socialiseren in de bestaande samenleving
- Het sociale = mogelijke spanning tussen individuele en maatschappelijke noden en
vragen
o Verwijzing naar welk soort samenleving
o Kunnen niet enkel kijken naar kinderen/ouderen maar ook in welk soort
samenleving proberen wij ze pedagogisch te socialiseren
o Is de samenleving wenselijk/rechtvaardig? Is het wenselijk dat we mensen in dit
soort samenleving te socialiseren?
o Waar ligt de verantwoordelijkheid?
o Wat als regels niet rechtvaardig zijn? (Bv. verkrachting legaal binnen het gezin)
- Sociale Pedagogiek = specifieke aandacht voor de verhouding en spanning
tussen individu en samenleving (niet hetzelfde als Ortho die ook met de ’context’
werken)
o Pedagogen/sociaal werkers komen tussen in de relatie
o In welke maatschappelijke context gaan we dit doen?
Voorbeelden:
o Bv. armoede: aanpassen van individu en/of beleid?
o Bv. criminaliteit: volgen regelgeving en/of rechtvaardige regelgeving
o Bv. spijbelen: probleem van slecht gedrag en/of bevreemdend onderwijs?
o Etc…
Sociale pedagogiek:
- Ìn Vlaanderen: sociale pedagogiek als de theoretische onderbouw van het sociaal
werk
- Sociaal werk gaat om zeer diverse praktijken op zeer vele “terreinen”
o Bv. jeugdhulp – vluchtelingenwerk – ouderenzorg - jeugdwerk – buurtsport - hulp
aan daders - en slachtoffers - zorg voor personen met een handicap – buurtwerk
– de vakbond – daklozenwerk – vrijetijdsorganisaties - culturele organisaties …
- Zowel om goede situaties te optimaliseren, als problemen aan te pakken
Sociaal werk Sociaal werk is een op de praktijk gebaseerd beroep en een academische
discipline die sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en
bevrijding van mensen bevordert. Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten,
collectieve sociale verantwoordelijkheid en respect voor vormen van diversiteit staan
centraal in het sociaal werk. Onderbouwd door sociaalwerktheorieën, sociale- en
menswetenschappen en inheemse of lokale vormen van kennis, engageert sociaal werk
mensen en structuren om problemen aan te pakken en welzijn te bevorderen.
(Globale definitie IASSW, 2014)
- Sociaal werk wordt vooral gedomineerd door westerse cultuur
- Moeten denkbeelden van lokale bevolking ook meenemen in de praktijk
- Kennis van de mensen die negatieve ervaringen hebben met sociaal-werksystemen
meenemen
1.1 Sociaal werk als zeer diverse praktijk
Aanbod voor:
- Verschillende leeftijdsgroepen (kinderen, jongeren, volwassenen, ouderen)
- Specifieke doelgroepen (mensen met vrijetijdsvragen, mensen in armoede, dak- en
thuislozen, vluchtelingen, mensen met een beperking, mensen met een
drugproblematiek… )
o Holistische benadering is belangrijk
- Verschillende levensdomeinen van mensen (emotioneel, materieel… )
Complexe beleidscontext:
- Europese regelgeving
, - Federaal
- Gemeenschappen/gewesten
- Vlaams
- Lokaal
We hebben een complexe beleidsstructuur
Verschillende juridische organisatievormen:
1) Publieke dienstverlening
- Georganiseerd door een overheid (bv. OCMW, gemeenschapsinstellingen)
- Het is de overheid die initiatieven steunt (Bv. Kinderopvang stad Gent stad
gent die investeert in kinderopvang)
2) Privaat initiatief
- Vooral Verenigingen zonder Winstoogmerk (VZW)
- Organisaties opgericht door burgers maar waar dat gefinancierd worden door
overheid, krijgen subsidies
- Mogelijk met subsidies vanuit een overheid
- Je hebt meer autonomie
3) Commerciële initiatieven
- Vermarkte initiatieven
- Organisaties met een winstoogmerk (Bv. G4S, Sodexo…)
- Actuele discussie over vermarkting
Formele en informele praktijken (of combinaties):
1) Formele praktijken
- Zorg verleend door professionals
2) Informele praktijken
- Zorg verleend door individuele burgers (familie, vrijwilligers...)
- Bv. Mantelzorg
Individueel/collectief:
1) Individueel aanbod (Bv. individuele hulpvragers of gezinnen helpen…)
2) Collectief aanbod (Bv. buurtwerk, groepswerk, sociaal artistieke praktijken…)
- Continuüm (onderscheid niet strikt per praktijk te maken)
Een opdeling in lijnen:
- Hoe verder op de lijn hoe gespecialiseerder
0) Nulde lijn: bv. mantelzorg, zelfhulpgroep, jeugdclubs, ….
1) Eerste lijn: bv. Centra Algemeen Welzijnswerk (CAW), OCMW, …
2) Tweede lijn: bv. Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGGZ)
3) Derde lijn: bv. residentiële voorziening jeugdhulp
4) Vierde lijn: bv. Psychiatrisch ziekenhuis
Zeer divers veld, verschillende regelgeving, veel verschillende vormen
1.2 Sociaal werk als pedagogische praktijk
Pedagogisch handelen:
- Sociaal werk is pedagogisch handelen = intentioneel en systematisch tussenkomen in
het socialisatieproces van kinderen, jongeren en volwassenen met als doel dit proces te
veranderen in de richting van meer welzijn
o Socialisatie = (on)bewust aanleren van gewoonten, waarden, normen en kennis
van een bepaalde groep of maatschappij
o Intentioneel en systematisch = doordacht beïnvloeden van dit socialisatieproces
gericht op welzijnsverhoging
o Gericht op kinderen, jongeren én volwassenen
- Pedagogisch tussenkomen = vertaling van sociale situaties naar pedagogische
vraagstukken waar we als professionals mee aan de slag gaan
o Hoe kunnen we de interactie van mensen ondersteunen/bijsturen zodanig dat
het leidt naar betere situaties
, o Hier moeten we het gedrag van mensen ondersteunen (Vb. dialoog tussen
buurtbewoners verbeteren)
o Hoe de vertaling loopt is belangrijk wat is de verhouding tussen individu en
samenleving in de vertaling
- Die ‘vertaling’ brengt echter veel vragen met zich mee voor professionals:
hoe houden we Is onze ‘vertaling’ rechtvaardig?
o Wat gebeurd er in de spanning tussen individuele verantwoordelijkheid en
maatschappelijke verantwoordelijkheid, en vinden we dit rechtvaardig?
o Hoe nemen we ook de maatschappelijke context mee?
Bijvoorbeeld (zie eerder):
o Armoedeprobleem vertalen in probleem van tekort aan werkbereidheid: is dit
rechtvaardig?
o Delinquentieprobleem vertalen in probleem van slechte waarden en normen: is
dit rechtvaardig?
- Roept dus vragen op voor professionals
o Waarom komen we tussen?
o Ten aanzien van wie komen we tussen?
o Met welk doel komen we tussen? (Wat willen we?)
o Hoe moeten deze interventies eruitzien? (Met wie ga je werken? Participatief met
jongeren, professionals…)
o Wat betekenen onze tussenkomsten voor de handelingsmogelijkheden van
mensen? (Helpt wat we doen nu werkelijk de mensen? Mogelijk wel, vaak ook
niet)
Voorwerp van debat, omdat dit niet neutraal is
Pedagogisch handelen is nooit neutraal:
- Je bent als pedagoog nooit neutraal je hebt macht (macht over rapporten, wie mag
vrijkomen…)
- Macht is niet neutraal
- Vertrekt vanuit specifieke opvattingen over de samenleving en opvoeding
o Bv. wat is een ‘goede’ opvoeding? Een goede burger? …
- Krijgt vorm binnen en geeft vorm aan de relatie tussen het ‘private’ en ‘publieke’
o Private (mensen waar je mee werkt), publieke (maatschappelijke verwachtingen)
o “Dat is het gebied tussen wat mensen doen, en wat maatschappelijk opgelegd of
verwacht wordt. In dat tussengebied tussen het ‘private’ en het ‘publieke’ kan je
meerdere posities innemen. Je kan ervan uitgaan dat mensen zich moeten
aanpassen aan wat maatschappelijk verwacht wordt. Of je gaat ervan uit dat de
samenleving niet altijd goed in elkaar zit en moet veranderen.” (Interview prof.
Maria Bouverne-De Bie, sociaal.net)
Pedagogisch handelen vraagt verantwoording:
- Pedagogisch handelen is niet neutraal
o Geeft mee vorm aan sociale problemen
o Bestaande orde bevestigen of veranderen
Vraag naar verantwoording; waar zetten we als sociaal werk op in?
- Globale definitie van sociaal werk als internationaal ankerpunt
- Politiserend sociaal werk in Vlaanderen (en internationaal) als belangrijke
actuele discussie
- We moeten als professionals in het politiek debat gaan staan
1.3 Sociaal werk doet er toe, maar…
Sociaal werk doet er toe! maar, sociaal werk is iet per definitie positief…
Nood aan aandacht voor reflectie over en theoretische onderbouw van de wijze
waarop pedagogische interventies ingrijpen op de leefsituatie en leefwereld van
mensen en welk soort pedagogie(ën) we ontwikkelen
Samenvatting
, 1. Inleiding
Kernelementen definities: combinatie van:
- Het pedagogische = mensen socialiseren in de bestaande samenleving
- Het sociale = mogelijke spanning tussen individuele en maatschappelijke noden en
vragen
o Verwijzing naar welk soort samenleving
o Kunnen niet enkel kijken naar kinderen/ouderen maar ook in welk soort
samenleving proberen wij ze pedagogisch te socialiseren
o Is de samenleving wenselijk/rechtvaardig? Is het wenselijk dat we mensen in dit
soort samenleving te socialiseren?
o Waar ligt de verantwoordelijkheid?
o Wat als regels niet rechtvaardig zijn? (Bv. verkrachting legaal binnen het gezin)
- Sociale Pedagogiek = specifieke aandacht voor de verhouding en spanning
tussen individu en samenleving (niet hetzelfde als Ortho die ook met de ’context’
werken)
o Pedagogen/sociaal werkers komen tussen in de relatie
o In welke maatschappelijke context gaan we dit doen?
Voorbeelden:
o Bv. armoede: aanpassen van individu en/of beleid?
o Bv. criminaliteit: volgen regelgeving en/of rechtvaardige regelgeving
o Bv. spijbelen: probleem van slecht gedrag en/of bevreemdend onderwijs?
o Etc…
Sociale pedagogiek:
- Ìn Vlaanderen: sociale pedagogiek als de theoretische onderbouw van het sociaal
werk
- Sociaal werk gaat om zeer diverse praktijken op zeer vele “terreinen”
o Bv. jeugdhulp – vluchtelingenwerk – ouderenzorg - jeugdwerk – buurtsport - hulp
aan daders - en slachtoffers - zorg voor personen met een handicap – buurtwerk
– de vakbond – daklozenwerk – vrijetijdsorganisaties - culturele organisaties …
- Zowel om goede situaties te optimaliseren, als problemen aan te pakken
Sociaal werk Sociaal werk is een op de praktijk gebaseerd beroep en een academische
discipline die sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en
bevrijding van mensen bevordert. Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten,
collectieve sociale verantwoordelijkheid en respect voor vormen van diversiteit staan
centraal in het sociaal werk. Onderbouwd door sociaalwerktheorieën, sociale- en
menswetenschappen en inheemse of lokale vormen van kennis, engageert sociaal werk
mensen en structuren om problemen aan te pakken en welzijn te bevorderen.
(Globale definitie IASSW, 2014)
- Sociaal werk wordt vooral gedomineerd door westerse cultuur
- Moeten denkbeelden van lokale bevolking ook meenemen in de praktijk
- Kennis van de mensen die negatieve ervaringen hebben met sociaal-werksystemen
meenemen
1.1 Sociaal werk als zeer diverse praktijk
Aanbod voor:
- Verschillende leeftijdsgroepen (kinderen, jongeren, volwassenen, ouderen)
- Specifieke doelgroepen (mensen met vrijetijdsvragen, mensen in armoede, dak- en
thuislozen, vluchtelingen, mensen met een beperking, mensen met een
drugproblematiek… )
o Holistische benadering is belangrijk
- Verschillende levensdomeinen van mensen (emotioneel, materieel… )
Complexe beleidscontext:
- Europese regelgeving
, - Federaal
- Gemeenschappen/gewesten
- Vlaams
- Lokaal
We hebben een complexe beleidsstructuur
Verschillende juridische organisatievormen:
1) Publieke dienstverlening
- Georganiseerd door een overheid (bv. OCMW, gemeenschapsinstellingen)
- Het is de overheid die initiatieven steunt (Bv. Kinderopvang stad Gent stad
gent die investeert in kinderopvang)
2) Privaat initiatief
- Vooral Verenigingen zonder Winstoogmerk (VZW)
- Organisaties opgericht door burgers maar waar dat gefinancierd worden door
overheid, krijgen subsidies
- Mogelijk met subsidies vanuit een overheid
- Je hebt meer autonomie
3) Commerciële initiatieven
- Vermarkte initiatieven
- Organisaties met een winstoogmerk (Bv. G4S, Sodexo…)
- Actuele discussie over vermarkting
Formele en informele praktijken (of combinaties):
1) Formele praktijken
- Zorg verleend door professionals
2) Informele praktijken
- Zorg verleend door individuele burgers (familie, vrijwilligers...)
- Bv. Mantelzorg
Individueel/collectief:
1) Individueel aanbod (Bv. individuele hulpvragers of gezinnen helpen…)
2) Collectief aanbod (Bv. buurtwerk, groepswerk, sociaal artistieke praktijken…)
- Continuüm (onderscheid niet strikt per praktijk te maken)
Een opdeling in lijnen:
- Hoe verder op de lijn hoe gespecialiseerder
0) Nulde lijn: bv. mantelzorg, zelfhulpgroep, jeugdclubs, ….
1) Eerste lijn: bv. Centra Algemeen Welzijnswerk (CAW), OCMW, …
2) Tweede lijn: bv. Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGGZ)
3) Derde lijn: bv. residentiële voorziening jeugdhulp
4) Vierde lijn: bv. Psychiatrisch ziekenhuis
Zeer divers veld, verschillende regelgeving, veel verschillende vormen
1.2 Sociaal werk als pedagogische praktijk
Pedagogisch handelen:
- Sociaal werk is pedagogisch handelen = intentioneel en systematisch tussenkomen in
het socialisatieproces van kinderen, jongeren en volwassenen met als doel dit proces te
veranderen in de richting van meer welzijn
o Socialisatie = (on)bewust aanleren van gewoonten, waarden, normen en kennis
van een bepaalde groep of maatschappij
o Intentioneel en systematisch = doordacht beïnvloeden van dit socialisatieproces
gericht op welzijnsverhoging
o Gericht op kinderen, jongeren én volwassenen
- Pedagogisch tussenkomen = vertaling van sociale situaties naar pedagogische
vraagstukken waar we als professionals mee aan de slag gaan
o Hoe kunnen we de interactie van mensen ondersteunen/bijsturen zodanig dat
het leidt naar betere situaties
, o Hier moeten we het gedrag van mensen ondersteunen (Vb. dialoog tussen
buurtbewoners verbeteren)
o Hoe de vertaling loopt is belangrijk wat is de verhouding tussen individu en
samenleving in de vertaling
- Die ‘vertaling’ brengt echter veel vragen met zich mee voor professionals:
hoe houden we Is onze ‘vertaling’ rechtvaardig?
o Wat gebeurd er in de spanning tussen individuele verantwoordelijkheid en
maatschappelijke verantwoordelijkheid, en vinden we dit rechtvaardig?
o Hoe nemen we ook de maatschappelijke context mee?
Bijvoorbeeld (zie eerder):
o Armoedeprobleem vertalen in probleem van tekort aan werkbereidheid: is dit
rechtvaardig?
o Delinquentieprobleem vertalen in probleem van slechte waarden en normen: is
dit rechtvaardig?
- Roept dus vragen op voor professionals
o Waarom komen we tussen?
o Ten aanzien van wie komen we tussen?
o Met welk doel komen we tussen? (Wat willen we?)
o Hoe moeten deze interventies eruitzien? (Met wie ga je werken? Participatief met
jongeren, professionals…)
o Wat betekenen onze tussenkomsten voor de handelingsmogelijkheden van
mensen? (Helpt wat we doen nu werkelijk de mensen? Mogelijk wel, vaak ook
niet)
Voorwerp van debat, omdat dit niet neutraal is
Pedagogisch handelen is nooit neutraal:
- Je bent als pedagoog nooit neutraal je hebt macht (macht over rapporten, wie mag
vrijkomen…)
- Macht is niet neutraal
- Vertrekt vanuit specifieke opvattingen over de samenleving en opvoeding
o Bv. wat is een ‘goede’ opvoeding? Een goede burger? …
- Krijgt vorm binnen en geeft vorm aan de relatie tussen het ‘private’ en ‘publieke’
o Private (mensen waar je mee werkt), publieke (maatschappelijke verwachtingen)
o “Dat is het gebied tussen wat mensen doen, en wat maatschappelijk opgelegd of
verwacht wordt. In dat tussengebied tussen het ‘private’ en het ‘publieke’ kan je
meerdere posities innemen. Je kan ervan uitgaan dat mensen zich moeten
aanpassen aan wat maatschappelijk verwacht wordt. Of je gaat ervan uit dat de
samenleving niet altijd goed in elkaar zit en moet veranderen.” (Interview prof.
Maria Bouverne-De Bie, sociaal.net)
Pedagogisch handelen vraagt verantwoording:
- Pedagogisch handelen is niet neutraal
o Geeft mee vorm aan sociale problemen
o Bestaande orde bevestigen of veranderen
Vraag naar verantwoording; waar zetten we als sociaal werk op in?
- Globale definitie van sociaal werk als internationaal ankerpunt
- Politiserend sociaal werk in Vlaanderen (en internationaal) als belangrijke
actuele discussie
- We moeten als professionals in het politiek debat gaan staan
1.3 Sociaal werk doet er toe, maar…
Sociaal werk doet er toe! maar, sociaal werk is iet per definitie positief…
Nood aan aandacht voor reflectie over en theoretische onderbouw van de wijze
waarop pedagogische interventies ingrijpen op de leefsituatie en leefwereld van
mensen en welk soort pedagogie(ën) we ontwikkelen
