Wijsbegeerte en ethiek
Waarom?
- Vb juridisch, geneeskunde: er bestaan specialisten die je kan
inschakelen die het probleem voor u kunnen oplossen
- Bij ethische kwesties is dit niet altijd zo
o Sommige vragen kunnen enkel door jezelf worden opgelost
De oorsprong van de filosofie
- Maatschappelijke ontwikkelingen
o Griekse samenleving: mythes beginnen geloofwaardigheid te
verliezen mythes worden kritisch in vraag gesteld
o Democratie: samen beslissingen nemen, publieke discussies (wel
enkel mannen mogen deelnemen)
Filosofie nodig: argumenten opbouwen
Handel in oude Griekenland
- Nieuwe sociale klasse (handelaars en ambachtslieden) wil invloed en
macht in samenleving (aristocratie in vraag stellen)
o Waarom wordt er bij de opkomst van handel aan filosofie gedaan?
- Abstracties (= concepten zoals punt, getal, mens): filosofie is nieuwe
manier van denken: nood aan vorming en ideeën staan in contrast
met verhalen van vroeger: ging om heel concrete gebeurtenissen,
goden en figuren
- Samenhang handel: geld is een soort (belichaming van abstractie
voortdurend op markten)
o Maatschappelijke abstractieproces door de handel
Geld maakt abstractie van waar tegen het wordt
gebruikt (nu is het voor het ene goed dan voor het
andere)
De maatschappij wordt abstract
Economische abstractielogica = basis voor abstract
denken
o Reële abstractie (niet in onze geest) vs mentale (wel in de geest)
In de werkelijkheid
Door de ruilactie
o Antieke filosofen verzetten zich tegen geldeconomie
- Concepten zijn abstracties in onze geest
De dood van Socrates
- Stelde politici moeilijke vragen
- Socrates stelde alles in vraag
- Ter dood veroordeeld goden verraden en jonge mensen op
verkeerde ideeën gebracht
- Hij had kunnen ontsnappen door vrienden Socrates bleef want
anders maakt hij zich schuldig aan corruptie
, o Vrienden zet hij zo slecht/ doet hij oneer aan
o Mensen denken dat zijn vrienden hem in de steek lieten
o Maar moeten we rekening houden met wat de massa denkt?
- Socrates vindt geld iets vies
- Zijn armoede bewijst zijn eerlijkheid hij was enkel geïnteresseerd
in de waarheid
Negatieve attitudes over geld
- Via geld kan je iets kopen waar je eigenlijk geen recht/aanspraak op
hebt
o Vb. partners ( zonder Liefde), kunst (zonder smaak), aanzien
(zonder iets te bereiken), macht
- Geld houdt geen rekening met tradities
o Je kan macht kopen
- Nivellerende werking: stelt alles aan elkaar gelijk
o 1 brood = 2 appels
o Logica van gelijkheid (democratisch: link tussen vrije markt
economie en democratie)
o Geen rekening houden met verschillen (hier wordt abstractie van
gemaakt)
o Uniciteit gaat verloren
- Paradox van de filosofie: gelijkenis tussen geld en concepten
(hierboven uitgelegd)
Plato tegen de handelaars
- Ze brengen niks voort, ze zijn enkel tussenpersoon
- Xenofobie
o Handelaar waren vaak vreemdelingen
- Bankiers waren woekeraars (geld lenen en hier enorme winsten op
maken)
Plato: steden isoleren van slechte invloed van handelaars, geen handel
nodig
niet tégen handel maar handel moet een ondergeschikte plaats
innemen in de samenleving
- Geen havensteden
- Handelaars uit de stad houden
- Rijkdom uit handel is ongelimiteerd
- Handelaars mogen niet te belangrijk worden in de stadstaat
Onderscheid
- Goede rijkdom: uit productieve arbeid (hier zijn limieten aan
gebonden)
- Slechte rijkdom: uit handel en financiële activiteit
o Uit handel is ongelimiteerd: je kan geld blijven maken (ook al heb
je dat niet nodig)
Sofisten
“consultants” van toen
, mensen die bepaalde kennis verkopen, trekken rond en staan mensen
bij (bieden diensten te koop vb kinderen les geven, bijstaan als adviseur)
- Aristoteles: “ze verkopen iets wat kennis lijkt te zijn maar het
eigenlijk niet is)
- Ze verkopen opinies
Filosofie moet gericht zijn op de waarheid
- Waarheid kan je niet verkopen (heeft geen prijs)
- Corruptie als je dit toch probeert
- Prijs voor kennis moeilijk te bepalen (kon nog niet opgelost worden
door de markt: kan nu wel)
- Filosofie zou belangeloos moeten zijn
Zijn dubbelzinnig:
- Ze willen waarheid verkopen (ze verlagen zich)
- En willen eer tot eerbiedwaardige activiteit van filosofie en
wetenschap
Transformatie van onderwijs
- Enkel voor wie ervoor betaald
- Van onderwijs wordt een handel gemaakt dus invloed op wat er
aangeleerd wordt
- Ze worden aangeleerd zelf handelaar te worden
- Relatie koper en verkoper anders dan meester en gezel
Aristoteles is hier tegen
Plato zegt “ze zijn onwetend en beseffen niet dat ze onwetend zijn”
gevaar voor ons als er mensen zijn die denken dat ze de echte waarheid
hebben (ze lijken eerder op doxa)
- We willen in de democratie niet geloven in 1 waarheid
Heeft waarheid een prijs?
Je kan inzichten niet vertalen naar een geldsom hoeveel mag je ervoor
vragen?
- Je moet belangeloos zijn: enkel als je bv belangeloos bezig bent met
wetenschap bereik je goede resultaten
Transformatie van de waarheid
Wat is (wetenschappelijke) waarheid? filosofisch moeilijke vraag
- Begrip waarheid staat onder druk door de sofisten
- (nu ook bv: klimaat, corona,…)
Wnr zijn theorieën waar ? als ze (het subject)
overeenstemmen/corresponderen met het object is het waar
- Wat is corresponderen?
Aletheia (presocratisch)
- Iets wat verborgen is naar voor brengen/ iets doen verschijnen
o Van de achtergrond naar de voorgrond verschijnen
, - Hij (vb magiër) haalt er ook gezag uit
- Heidegger: echte waarheid is aletheia
o We zjin geïnteresseerd in hoe het object echt verschijnt (niet in
correspondentierelatie)
o Onverborgenheid (iets wat uit onverborgenheid tevoorschijn
komt) dat is echte waarheid
o Vb: Hamer: mentaal zijn we gericht op de nagel die in de muur
geklopt wordt tot op het moment dat de hamer kapot gaat we
kijken dan op een andere manier naar de hamer (de hamer wordt
het object) we verhouden anders tot de hamer
o Vb kunst: schilderij van schoenen: in het schilderij zit een dubbele
boodschap; het vraagt moeite om dit eruit te halen; je moet zelf
interpreteren (fenomenologie)
Doxa
- Negatief begrip opinies
o Anderen overklassen met je opinies
- Wij wisselen ‘doxa’s’ uit
Gedachte van plato: filosofie bestaat uit ideeën en ideeën bestaan echt
- Het abstracte idee cirkel bestaat (los van werkelijkheid) en ronde
voorwerpen die we zien is een afspiegeling van het zuivere idee
‘cirkel’
- Los van zintuigelijke werkelijkheid bestaat er een werkelijkheid van
zuivere ideeën mens, cirkel, punt,…
- Filosofie gericht op kennis van echte ideeën (dus niet interpretatie)
Paradoxale positie van filosofen
Er is een betekenisverandering van waarheid, economie, kennis
(handelseconomie hier de oorzaak van)
filosofen verzetten zich hier tegen
- Op welke wijze veranderen deze concepten
Aristoteles over chrematistiek
Hij noemt sofistiek een soort van chrematistiek
- Hij maakt onderscheid tussen goede economie en slechte
o Goede; oikonomia (ook huishouden alle private activiteiten dus
ook bv werk van boeren)
Hierbinnen kan handel plaatsvinden
Belang aan arbeidsdeling (opsplitsen van activiteiten)
mogelijk gemaakt door handel
Alles binnen bepaalde grenzen
Ontwikkeling van de rijkdom moet begrensd zijn
o Slechte: chrematistiek
Oikonomia (wet van het huishouden)
- Man is de belangrijkste figuur hierbinnen
Waarom?
- Vb juridisch, geneeskunde: er bestaan specialisten die je kan
inschakelen die het probleem voor u kunnen oplossen
- Bij ethische kwesties is dit niet altijd zo
o Sommige vragen kunnen enkel door jezelf worden opgelost
De oorsprong van de filosofie
- Maatschappelijke ontwikkelingen
o Griekse samenleving: mythes beginnen geloofwaardigheid te
verliezen mythes worden kritisch in vraag gesteld
o Democratie: samen beslissingen nemen, publieke discussies (wel
enkel mannen mogen deelnemen)
Filosofie nodig: argumenten opbouwen
Handel in oude Griekenland
- Nieuwe sociale klasse (handelaars en ambachtslieden) wil invloed en
macht in samenleving (aristocratie in vraag stellen)
o Waarom wordt er bij de opkomst van handel aan filosofie gedaan?
- Abstracties (= concepten zoals punt, getal, mens): filosofie is nieuwe
manier van denken: nood aan vorming en ideeën staan in contrast
met verhalen van vroeger: ging om heel concrete gebeurtenissen,
goden en figuren
- Samenhang handel: geld is een soort (belichaming van abstractie
voortdurend op markten)
o Maatschappelijke abstractieproces door de handel
Geld maakt abstractie van waar tegen het wordt
gebruikt (nu is het voor het ene goed dan voor het
andere)
De maatschappij wordt abstract
Economische abstractielogica = basis voor abstract
denken
o Reële abstractie (niet in onze geest) vs mentale (wel in de geest)
In de werkelijkheid
Door de ruilactie
o Antieke filosofen verzetten zich tegen geldeconomie
- Concepten zijn abstracties in onze geest
De dood van Socrates
- Stelde politici moeilijke vragen
- Socrates stelde alles in vraag
- Ter dood veroordeeld goden verraden en jonge mensen op
verkeerde ideeën gebracht
- Hij had kunnen ontsnappen door vrienden Socrates bleef want
anders maakt hij zich schuldig aan corruptie
, o Vrienden zet hij zo slecht/ doet hij oneer aan
o Mensen denken dat zijn vrienden hem in de steek lieten
o Maar moeten we rekening houden met wat de massa denkt?
- Socrates vindt geld iets vies
- Zijn armoede bewijst zijn eerlijkheid hij was enkel geïnteresseerd
in de waarheid
Negatieve attitudes over geld
- Via geld kan je iets kopen waar je eigenlijk geen recht/aanspraak op
hebt
o Vb. partners ( zonder Liefde), kunst (zonder smaak), aanzien
(zonder iets te bereiken), macht
- Geld houdt geen rekening met tradities
o Je kan macht kopen
- Nivellerende werking: stelt alles aan elkaar gelijk
o 1 brood = 2 appels
o Logica van gelijkheid (democratisch: link tussen vrije markt
economie en democratie)
o Geen rekening houden met verschillen (hier wordt abstractie van
gemaakt)
o Uniciteit gaat verloren
- Paradox van de filosofie: gelijkenis tussen geld en concepten
(hierboven uitgelegd)
Plato tegen de handelaars
- Ze brengen niks voort, ze zijn enkel tussenpersoon
- Xenofobie
o Handelaar waren vaak vreemdelingen
- Bankiers waren woekeraars (geld lenen en hier enorme winsten op
maken)
Plato: steden isoleren van slechte invloed van handelaars, geen handel
nodig
niet tégen handel maar handel moet een ondergeschikte plaats
innemen in de samenleving
- Geen havensteden
- Handelaars uit de stad houden
- Rijkdom uit handel is ongelimiteerd
- Handelaars mogen niet te belangrijk worden in de stadstaat
Onderscheid
- Goede rijkdom: uit productieve arbeid (hier zijn limieten aan
gebonden)
- Slechte rijkdom: uit handel en financiële activiteit
o Uit handel is ongelimiteerd: je kan geld blijven maken (ook al heb
je dat niet nodig)
Sofisten
“consultants” van toen
, mensen die bepaalde kennis verkopen, trekken rond en staan mensen
bij (bieden diensten te koop vb kinderen les geven, bijstaan als adviseur)
- Aristoteles: “ze verkopen iets wat kennis lijkt te zijn maar het
eigenlijk niet is)
- Ze verkopen opinies
Filosofie moet gericht zijn op de waarheid
- Waarheid kan je niet verkopen (heeft geen prijs)
- Corruptie als je dit toch probeert
- Prijs voor kennis moeilijk te bepalen (kon nog niet opgelost worden
door de markt: kan nu wel)
- Filosofie zou belangeloos moeten zijn
Zijn dubbelzinnig:
- Ze willen waarheid verkopen (ze verlagen zich)
- En willen eer tot eerbiedwaardige activiteit van filosofie en
wetenschap
Transformatie van onderwijs
- Enkel voor wie ervoor betaald
- Van onderwijs wordt een handel gemaakt dus invloed op wat er
aangeleerd wordt
- Ze worden aangeleerd zelf handelaar te worden
- Relatie koper en verkoper anders dan meester en gezel
Aristoteles is hier tegen
Plato zegt “ze zijn onwetend en beseffen niet dat ze onwetend zijn”
gevaar voor ons als er mensen zijn die denken dat ze de echte waarheid
hebben (ze lijken eerder op doxa)
- We willen in de democratie niet geloven in 1 waarheid
Heeft waarheid een prijs?
Je kan inzichten niet vertalen naar een geldsom hoeveel mag je ervoor
vragen?
- Je moet belangeloos zijn: enkel als je bv belangeloos bezig bent met
wetenschap bereik je goede resultaten
Transformatie van de waarheid
Wat is (wetenschappelijke) waarheid? filosofisch moeilijke vraag
- Begrip waarheid staat onder druk door de sofisten
- (nu ook bv: klimaat, corona,…)
Wnr zijn theorieën waar ? als ze (het subject)
overeenstemmen/corresponderen met het object is het waar
- Wat is corresponderen?
Aletheia (presocratisch)
- Iets wat verborgen is naar voor brengen/ iets doen verschijnen
o Van de achtergrond naar de voorgrond verschijnen
, - Hij (vb magiër) haalt er ook gezag uit
- Heidegger: echte waarheid is aletheia
o We zjin geïnteresseerd in hoe het object echt verschijnt (niet in
correspondentierelatie)
o Onverborgenheid (iets wat uit onverborgenheid tevoorschijn
komt) dat is echte waarheid
o Vb: Hamer: mentaal zijn we gericht op de nagel die in de muur
geklopt wordt tot op het moment dat de hamer kapot gaat we
kijken dan op een andere manier naar de hamer (de hamer wordt
het object) we verhouden anders tot de hamer
o Vb kunst: schilderij van schoenen: in het schilderij zit een dubbele
boodschap; het vraagt moeite om dit eruit te halen; je moet zelf
interpreteren (fenomenologie)
Doxa
- Negatief begrip opinies
o Anderen overklassen met je opinies
- Wij wisselen ‘doxa’s’ uit
Gedachte van plato: filosofie bestaat uit ideeën en ideeën bestaan echt
- Het abstracte idee cirkel bestaat (los van werkelijkheid) en ronde
voorwerpen die we zien is een afspiegeling van het zuivere idee
‘cirkel’
- Los van zintuigelijke werkelijkheid bestaat er een werkelijkheid van
zuivere ideeën mens, cirkel, punt,…
- Filosofie gericht op kennis van echte ideeën (dus niet interpretatie)
Paradoxale positie van filosofen
Er is een betekenisverandering van waarheid, economie, kennis
(handelseconomie hier de oorzaak van)
filosofen verzetten zich hier tegen
- Op welke wijze veranderen deze concepten
Aristoteles over chrematistiek
Hij noemt sofistiek een soort van chrematistiek
- Hij maakt onderscheid tussen goede economie en slechte
o Goede; oikonomia (ook huishouden alle private activiteiten dus
ook bv werk van boeren)
Hierbinnen kan handel plaatsvinden
Belang aan arbeidsdeling (opsplitsen van activiteiten)
mogelijk gemaakt door handel
Alles binnen bepaalde grenzen
Ontwikkeling van de rijkdom moet begrensd zijn
o Slechte: chrematistiek
Oikonomia (wet van het huishouden)
- Man is de belangrijkste figuur hierbinnen
