GENEESKUNDIGE ZIEKTELEER
VAN DE GROTE HUISDIEREN
Prof. Van Loon, prof. Pardon, prof. Vandenabeele
2e Master Diergeneeskunde 2025-2026
Universiteit Gent
,H1 – Huidaandoeningen .......................................................................................................................3
Inleiding ...........................................................................................................................................3
Onderzoek .......................................................................................................................................4
Bijkomend onderzoek .......................................................................................................................5
Infectieuze aandoeningen .................................................................................................................6
Congentiale aandoeningen ............................................................................................................. 14
Immuun gemedieerde en allergische aandoeningen ......................................................................... 17
Fysische en chemische aandoeningen ............................................................................................ 21
Metabole – endocriene – nutritionele aandoeningen ......................................................................... 22
Idiopathische aandoeningen ........................................................................................................... 23
Toxische aandoeningen .................................................................................................................. 25
Tumorale aandoeningen ................................................................................................................. 25
H2 - Aandoeningen van het spijsverteringsstelsel ................................................................................ 27
Klinische tekenen SVS .................................................................................................................... 27
Aandoeningen van de mond en slokdarm ......................................................................................... 27
Aandoeningen van de farynx ............................................................................................................ 31
Aandoeningen van de slokdarm ....................................................................................................... 32
Aandoeningen van de voormagen .................................................................................................... 37
Aandoeningen van de lebmaag ........................................................................................................ 52
Lebmaagulcer! ............................................................................................................................... 57
Aandoeningen van de maag ............................................................................................................ 59
Aandoeningen van de darm – enteritis/colitis ................................................................................... 67
Aandoeningen van de darm – ileus bij het rund ................................................................................. 86
Koliek bij het paard ......................................................................................................................... 92
H3 - Afwijkingen van het cardiovasculair stelsel ................................................................................. 107
Auscultatie en bijgeruisen ............................................................................................................. 107
Aritmie ......................................................................................................................................... 111
Endocarditis – pericarditis............................................................................................................. 119
Vaatziekten .................................................................................................................................. 120
1
,H4 - Afwijkingen van het zenuwstelsel ............................................................................................... 121
Bewustzijn en gedrag .................................................................................................................... 121
Kopzenuwen (hersenstam, perifeer) .............................................................................................. 122
Gangen en stand .......................................................................................................................... 122
Stelreflexen.................................................................................................................................. 123
Spinale reflexen ........................................................................................................................... 123
Cerebrale (prosencephale) aandoeningen: stoornissen bewustzijn, krampaanvallen ....................... 124
Hersenstam aandoeningen: coma, uitval kopzenuwen ................................................................... 126
Cerebellaire aandoeningen: ataxie, paradepas .............................................................................. 128
Ruggenmerg aandoeningen: ataxie, parese, paralyse ..................................................................... 128
Perifere zenuwletsels: uitval of spasmen ....................................................................................... 129
H5 Bloed en bloedvormende organen ............................................................................................... 130
Sepsis.......................................................................................................................................... 130
Anemie ........................................................................................................................................ 135
Stollingsstoornissen ..................................................................................................................... 138
H6 – Ionaire stoornissen ................................................................................................................... 139
Kalium ......................................................................................................................................... 139
Calcium ....................................................................................................................................... 142
Fosfor .......................................................................................................................................... 148
Magnesium .................................................................................................................................. 149
Natrium ....................................................................................................................................... 152
H7 – Klinisch redeneren .................................................................................................................... 153
Diagnostische strategieën ............................................................................................................ 156
2
,H1 – HUIDAANDOENINGEN
INLEIDING
- Haarfollikels verschillend bij verschillende dieren
- Anageen – catageen – telogeen – anageen
➔ Paard en rund enkelvoudig: 1 haar, 1 spier, 1 set klieren
➔ Kat en hond meervoudig
- Meerdere haarkleden in leven: neonaat/veulen/jaarling/adult (zomer/winter)
- Adaptief: temperatuur en zonlicht-duur
- Vele hormonale invloeden (melatonin/ prolactin/ geslachtshormonen/ schildklier/bijnier)
- Meerdere GF (EGF/TGF/neutrofin)
- Retinoic zuur (vit A) belangrijk in interactie haarschacht/follikel
- Manen-staart: langere anagene groeifase
Inleiding
- Primair of secundair
- Onderzoek
➔ Algemene anamnese
➔ Specifieke anamnese
➢ Duur van het probleem
➢ Start van het probleem (acuut, geleidelijk)
➢ Evolutie (graad, verspreiding over het lichaam, interitterend)
➢ Reeds toegepaste behandelingen en de reactie erop
➢ Is er al dan niet jeuk? /seizoensgebonden?
➢ Zijn er andere paarden aangetast?
➢ Is er contact met andere diersoorten?
➢ Zijn die andere diersoorten aangetast?
➢ Zijn er letsels bij personen die omgang hebben met het paard?
3
,ONDERZOEK
- Algemeen klinisch onderzoek
- Huidprobleem
➔ Lokalisatie
➔ Hoofdrubriek letsels: jeuk – haarverlies – schilfers/kortsen – exsudatief –
pigmentatieveranderingen – nodulaire letsels
➔ Primaire letsels
➢ Macula – vlek: < of > 1 cm, kleurverandering huid
➢ Papula – plaque: vaste massa i/d huid of SC, < 1 cm, evt. samenvloeiend
➢ Pustule – abces: kleine of grote holte met etter
➢ Vesikel – bulla: < of > 1 cm, met helder vocht gevulde oppervlakkige holte
➢ Zwelling (wheal): verheven en oedemateus letsel
➢ Nodule: > 1cm grote vaste en omschreven massa in huid of SC
➢ Cyste, tumor
➢ Secundaire veranderingen: alopecie, schilfers, korsten, erosies, pigment- of huiddikte
veranderingen
➢ Indeling primair en secundair niet strikt te nemen/maken!
4
,BIJKOMEND ONDERZOEK
- Onderzoek haar = trichografie
➔ Macroscopisch – microscopisch
➢ Bv. alopecie en je weet niet of het primair of secundair is → afgebroken = zelf gedaan =
traumatische alopecie
➔ Cultuur: bv. schimmel cultuur
Li-B: groeiende haar met
haakpen
Mi-B: speerpunt,
rustende haar
Re-B: haarschacht
afgebroken, bv jeuk
(schuren)
Mi: nodulaire verandering
in schacht, bv door
ivermectine
Lmi-O: schimmel in
keratine → keratine
broos en breekt
Re-O: luis ei
- Afkrabsels: microscopie
- Swab: rechtstreeks microscopisch OZ of cultuur
- Kleefband preparaat
- Biopsie: scheerbiopt – punch biopt – wedge biopt – excisiebiopt
➔ Bv. bij nodulaire veranderingen
- Voldoende groot, artefacten en opplooien vermijden
- Naaldaspiraat: cytologie (biopt resultaat duurt 2w → indien sneller kan je naaldaspiraat doen en
dat kan je meteen bekijken)
- Intradermale testen: niet diagnostisch, we tonen aan op welke allergenen het paard reageert
zodat we weten welke allergenen in het vaccin moeten om het dier te desensibiliseren
- In vitro allergie testen: niet diagnostisch, we tonen aan op welke allergenen het paard reageert
zodat we weten welke allergenen in het vaccin moeten om het dier te desensibiliseren
5
,INFECTIEUZE AANDOENINGEN
VIRAAL
PAPULEUZE STOMATITIS (PARAPOX VIRUS)
- Vnl. bij kalveren > 1 jaar
- Letsels op mond en neusspiegel van kalveren: start als maculae → papels → vloeien samen in
plaques
- Meestal symptoomloos, en spontane regressie
- In zeldzame gevallen gegeneraliseerd
- Zoönose
VESICULEUZE STOMATITIS PAARD
- Aangifteplichtig, vnl in Amerika
BLAASJESZIEKTE: VARKEN
MKZ
- Picorna virus infectie
- Letsels mond, neusspiegel, tussenklauwgebied
BKK
- Boviene katharaal koorts
- Anorexie, neusvloei, fotofobie (troebele cornea), in de mond mucosale erosies en bloedingen
6
,BVD
- Pestivirus
- MD-klachten: diarree, erosieve ulceratieve letsels in SVS soms ook (gingiva, tong) en op
tussenklauwgebieden
BT = BLAUWTONG
- Runderen: bloedingen en letsels thv tepels, pijnlijke huidletsels
- Schaap: oedeem kop, erosies en ulceraties gehemelte en tong
- Opnieuw uitbraken in BE
ECTHYMA = ZERE BEKJES
- Zoönose
- Geneest spontaan
PAPILLOMATOSE PAARD
- Wratten
- Aural plaque: in de oren, geen spontane regressie (uitzondering), paard kan hoofdschuw worden
(halster niet meer kunnen aandoen) → opl. imiquimod → zorgt voor inflammatoire respons
waardoor letsel eraf valt
- Sarcoïd : geen spontane regressie (uitzondering)
7
,PAPILLOMATOSE RUND
- Als je dit ziet, moet je verder kijken wat er nog aan de hand is met het dier (want is heel heftig op
deze afbeeldingen)
BACTERIEEL
DERMATOFILOSE
- Veroorzaakt door Dermatofilus congolensis
- Paard – rund – geit – schaap
- Zit in de omgeving, wordt mobiel in een vochtige omgeving en zorgt zo voor letsels
- Vooral vochtige omstandigheden
- Korsten met etter (paintbrush): folliculitis (ontsteking haarzakjes → haren gaan daardoor rechtop
staan → etter productie → droogt op → alopecie)
- Behandeling: lokaal (wassen met chloorhexidine), zorgen dat dier in droge omgeving staat, kiem
overleeft in de korsten dus die moeten weg
IMPETIGO/FOLLICULITIS, FURUNCULOSIS, LYMFANGITIS, ABCESSEN
- Impetigo/folliculitis (oppervlakkig): Stafylococcus aureus, intermedius, hyicus, Streptococcus
equi – zooepidemicus
➔ Primair (weinig jeuk) of secundair (zomereczeem – jeuk)
➔ Bij diepe infecties: langdurige (3-6 weken) behandeling
- Furunculosis (diep): stafylo, strepto, pseudotuberculose, rhodococcus
➔ Drainage vanuit de follikels
8
, - Schaap: facial dermatitis
➔ Stafylococcus aureus, dermatofilus, ecthyma, pithomycotoxicosis
➔ Vooral kop: mond, neusrug en rond de ogen
➔ Zwarte korsten zijn indicatief voor een diep proces
- Pseudotuberculose
➔ Abcessen thv lymfeknopen, corynebacterium infectie
- Pigeon fever paard
➔ Abcessen thv borst, corynebacterium infectie
➔ Vnl in herfst en vroege winter
- Botryomycose
➔ Grote granulomen tgv diepe staphylococcen infecties (geen schimmel dus)
➔ Chirurgische excisie, want AB geraakt niet tot aan de kiemen
- Roetbiggen: staphylococcus hyicus
ANAËROBEN INFECTIE
- Diepe infecties, door bv. VVWP en clostridium die mee gaat → gasproductie
Vlekziekte – erysipelothrix rhusiopathiae (Gr+ staafje)
- Acute vorm: koorts en abortus
- Chronische vorm: polyarthritis
- Ruitvormig letsel met bloeding in de huid en necrotisch centrum
9
VAN DE GROTE HUISDIEREN
Prof. Van Loon, prof. Pardon, prof. Vandenabeele
2e Master Diergeneeskunde 2025-2026
Universiteit Gent
,H1 – Huidaandoeningen .......................................................................................................................3
Inleiding ...........................................................................................................................................3
Onderzoek .......................................................................................................................................4
Bijkomend onderzoek .......................................................................................................................5
Infectieuze aandoeningen .................................................................................................................6
Congentiale aandoeningen ............................................................................................................. 14
Immuun gemedieerde en allergische aandoeningen ......................................................................... 17
Fysische en chemische aandoeningen ............................................................................................ 21
Metabole – endocriene – nutritionele aandoeningen ......................................................................... 22
Idiopathische aandoeningen ........................................................................................................... 23
Toxische aandoeningen .................................................................................................................. 25
Tumorale aandoeningen ................................................................................................................. 25
H2 - Aandoeningen van het spijsverteringsstelsel ................................................................................ 27
Klinische tekenen SVS .................................................................................................................... 27
Aandoeningen van de mond en slokdarm ......................................................................................... 27
Aandoeningen van de farynx ............................................................................................................ 31
Aandoeningen van de slokdarm ....................................................................................................... 32
Aandoeningen van de voormagen .................................................................................................... 37
Aandoeningen van de lebmaag ........................................................................................................ 52
Lebmaagulcer! ............................................................................................................................... 57
Aandoeningen van de maag ............................................................................................................ 59
Aandoeningen van de darm – enteritis/colitis ................................................................................... 67
Aandoeningen van de darm – ileus bij het rund ................................................................................. 86
Koliek bij het paard ......................................................................................................................... 92
H3 - Afwijkingen van het cardiovasculair stelsel ................................................................................. 107
Auscultatie en bijgeruisen ............................................................................................................. 107
Aritmie ......................................................................................................................................... 111
Endocarditis – pericarditis............................................................................................................. 119
Vaatziekten .................................................................................................................................. 120
1
,H4 - Afwijkingen van het zenuwstelsel ............................................................................................... 121
Bewustzijn en gedrag .................................................................................................................... 121
Kopzenuwen (hersenstam, perifeer) .............................................................................................. 122
Gangen en stand .......................................................................................................................... 122
Stelreflexen.................................................................................................................................. 123
Spinale reflexen ........................................................................................................................... 123
Cerebrale (prosencephale) aandoeningen: stoornissen bewustzijn, krampaanvallen ....................... 124
Hersenstam aandoeningen: coma, uitval kopzenuwen ................................................................... 126
Cerebellaire aandoeningen: ataxie, paradepas .............................................................................. 128
Ruggenmerg aandoeningen: ataxie, parese, paralyse ..................................................................... 128
Perifere zenuwletsels: uitval of spasmen ....................................................................................... 129
H5 Bloed en bloedvormende organen ............................................................................................... 130
Sepsis.......................................................................................................................................... 130
Anemie ........................................................................................................................................ 135
Stollingsstoornissen ..................................................................................................................... 138
H6 – Ionaire stoornissen ................................................................................................................... 139
Kalium ......................................................................................................................................... 139
Calcium ....................................................................................................................................... 142
Fosfor .......................................................................................................................................... 148
Magnesium .................................................................................................................................. 149
Natrium ....................................................................................................................................... 152
H7 – Klinisch redeneren .................................................................................................................... 153
Diagnostische strategieën ............................................................................................................ 156
2
,H1 – HUIDAANDOENINGEN
INLEIDING
- Haarfollikels verschillend bij verschillende dieren
- Anageen – catageen – telogeen – anageen
➔ Paard en rund enkelvoudig: 1 haar, 1 spier, 1 set klieren
➔ Kat en hond meervoudig
- Meerdere haarkleden in leven: neonaat/veulen/jaarling/adult (zomer/winter)
- Adaptief: temperatuur en zonlicht-duur
- Vele hormonale invloeden (melatonin/ prolactin/ geslachtshormonen/ schildklier/bijnier)
- Meerdere GF (EGF/TGF/neutrofin)
- Retinoic zuur (vit A) belangrijk in interactie haarschacht/follikel
- Manen-staart: langere anagene groeifase
Inleiding
- Primair of secundair
- Onderzoek
➔ Algemene anamnese
➔ Specifieke anamnese
➢ Duur van het probleem
➢ Start van het probleem (acuut, geleidelijk)
➢ Evolutie (graad, verspreiding over het lichaam, interitterend)
➢ Reeds toegepaste behandelingen en de reactie erop
➢ Is er al dan niet jeuk? /seizoensgebonden?
➢ Zijn er andere paarden aangetast?
➢ Is er contact met andere diersoorten?
➢ Zijn die andere diersoorten aangetast?
➢ Zijn er letsels bij personen die omgang hebben met het paard?
3
,ONDERZOEK
- Algemeen klinisch onderzoek
- Huidprobleem
➔ Lokalisatie
➔ Hoofdrubriek letsels: jeuk – haarverlies – schilfers/kortsen – exsudatief –
pigmentatieveranderingen – nodulaire letsels
➔ Primaire letsels
➢ Macula – vlek: < of > 1 cm, kleurverandering huid
➢ Papula – plaque: vaste massa i/d huid of SC, < 1 cm, evt. samenvloeiend
➢ Pustule – abces: kleine of grote holte met etter
➢ Vesikel – bulla: < of > 1 cm, met helder vocht gevulde oppervlakkige holte
➢ Zwelling (wheal): verheven en oedemateus letsel
➢ Nodule: > 1cm grote vaste en omschreven massa in huid of SC
➢ Cyste, tumor
➢ Secundaire veranderingen: alopecie, schilfers, korsten, erosies, pigment- of huiddikte
veranderingen
➢ Indeling primair en secundair niet strikt te nemen/maken!
4
,BIJKOMEND ONDERZOEK
- Onderzoek haar = trichografie
➔ Macroscopisch – microscopisch
➢ Bv. alopecie en je weet niet of het primair of secundair is → afgebroken = zelf gedaan =
traumatische alopecie
➔ Cultuur: bv. schimmel cultuur
Li-B: groeiende haar met
haakpen
Mi-B: speerpunt,
rustende haar
Re-B: haarschacht
afgebroken, bv jeuk
(schuren)
Mi: nodulaire verandering
in schacht, bv door
ivermectine
Lmi-O: schimmel in
keratine → keratine
broos en breekt
Re-O: luis ei
- Afkrabsels: microscopie
- Swab: rechtstreeks microscopisch OZ of cultuur
- Kleefband preparaat
- Biopsie: scheerbiopt – punch biopt – wedge biopt – excisiebiopt
➔ Bv. bij nodulaire veranderingen
- Voldoende groot, artefacten en opplooien vermijden
- Naaldaspiraat: cytologie (biopt resultaat duurt 2w → indien sneller kan je naaldaspiraat doen en
dat kan je meteen bekijken)
- Intradermale testen: niet diagnostisch, we tonen aan op welke allergenen het paard reageert
zodat we weten welke allergenen in het vaccin moeten om het dier te desensibiliseren
- In vitro allergie testen: niet diagnostisch, we tonen aan op welke allergenen het paard reageert
zodat we weten welke allergenen in het vaccin moeten om het dier te desensibiliseren
5
,INFECTIEUZE AANDOENINGEN
VIRAAL
PAPULEUZE STOMATITIS (PARAPOX VIRUS)
- Vnl. bij kalveren > 1 jaar
- Letsels op mond en neusspiegel van kalveren: start als maculae → papels → vloeien samen in
plaques
- Meestal symptoomloos, en spontane regressie
- In zeldzame gevallen gegeneraliseerd
- Zoönose
VESICULEUZE STOMATITIS PAARD
- Aangifteplichtig, vnl in Amerika
BLAASJESZIEKTE: VARKEN
MKZ
- Picorna virus infectie
- Letsels mond, neusspiegel, tussenklauwgebied
BKK
- Boviene katharaal koorts
- Anorexie, neusvloei, fotofobie (troebele cornea), in de mond mucosale erosies en bloedingen
6
,BVD
- Pestivirus
- MD-klachten: diarree, erosieve ulceratieve letsels in SVS soms ook (gingiva, tong) en op
tussenklauwgebieden
BT = BLAUWTONG
- Runderen: bloedingen en letsels thv tepels, pijnlijke huidletsels
- Schaap: oedeem kop, erosies en ulceraties gehemelte en tong
- Opnieuw uitbraken in BE
ECTHYMA = ZERE BEKJES
- Zoönose
- Geneest spontaan
PAPILLOMATOSE PAARD
- Wratten
- Aural plaque: in de oren, geen spontane regressie (uitzondering), paard kan hoofdschuw worden
(halster niet meer kunnen aandoen) → opl. imiquimod → zorgt voor inflammatoire respons
waardoor letsel eraf valt
- Sarcoïd : geen spontane regressie (uitzondering)
7
,PAPILLOMATOSE RUND
- Als je dit ziet, moet je verder kijken wat er nog aan de hand is met het dier (want is heel heftig op
deze afbeeldingen)
BACTERIEEL
DERMATOFILOSE
- Veroorzaakt door Dermatofilus congolensis
- Paard – rund – geit – schaap
- Zit in de omgeving, wordt mobiel in een vochtige omgeving en zorgt zo voor letsels
- Vooral vochtige omstandigheden
- Korsten met etter (paintbrush): folliculitis (ontsteking haarzakjes → haren gaan daardoor rechtop
staan → etter productie → droogt op → alopecie)
- Behandeling: lokaal (wassen met chloorhexidine), zorgen dat dier in droge omgeving staat, kiem
overleeft in de korsten dus die moeten weg
IMPETIGO/FOLLICULITIS, FURUNCULOSIS, LYMFANGITIS, ABCESSEN
- Impetigo/folliculitis (oppervlakkig): Stafylococcus aureus, intermedius, hyicus, Streptococcus
equi – zooepidemicus
➔ Primair (weinig jeuk) of secundair (zomereczeem – jeuk)
➔ Bij diepe infecties: langdurige (3-6 weken) behandeling
- Furunculosis (diep): stafylo, strepto, pseudotuberculose, rhodococcus
➔ Drainage vanuit de follikels
8
, - Schaap: facial dermatitis
➔ Stafylococcus aureus, dermatofilus, ecthyma, pithomycotoxicosis
➔ Vooral kop: mond, neusrug en rond de ogen
➔ Zwarte korsten zijn indicatief voor een diep proces
- Pseudotuberculose
➔ Abcessen thv lymfeknopen, corynebacterium infectie
- Pigeon fever paard
➔ Abcessen thv borst, corynebacterium infectie
➔ Vnl in herfst en vroege winter
- Botryomycose
➔ Grote granulomen tgv diepe staphylococcen infecties (geen schimmel dus)
➔ Chirurgische excisie, want AB geraakt niet tot aan de kiemen
- Roetbiggen: staphylococcus hyicus
ANAËROBEN INFECTIE
- Diepe infecties, door bv. VVWP en clostridium die mee gaat → gasproductie
Vlekziekte – erysipelothrix rhusiopathiae (Gr+ staafje)
- Acute vorm: koorts en abortus
- Chronische vorm: polyarthritis
- Ruitvormig letsel met bloeding in de huid en necrotisch centrum
9
