ZIEKTEN VAN VOGELS EN
BIJZONDERE DIEREN
An Garmyn, Gunther Antonissen, Kris Baert, Katleen Hermans
2e Master Diergeneeskunde 2025-2026
Universiteit Gent
,ZIEKTEN VAN VOGELS
H1 – ANATOMIE EN FYSIOLOGIE VAN VOGELS
De ordes die we bekijken
- Galliformes – hoenderachtigen (bv. kip)
- Psittaciformes – parkieten en papegaaien
- Passeriformes – zangvogels
- Columbiformes – duiven
Basisprincipes
- Vogel is niet zomaar een zoogdier met veren, maar heeft verschillende aanpassingen
è Voorpoten omgevormd tot vleugels, veren, luchtzakken, gn urineblaas: weegt te veel, eieren
HUID EN VEREN
- Dunne broze huid: weinig elastisch
è DA: scheurt makkelijk en weinig tractie mogelijk bij hechten
è DA: bij injectie gaat opening niet makkelijk sluiten
- Geen zweetklieren: bij oververthitting warmte afvoeren dmv evaporatie e
è Hoog op de poten staan (via poten verliezen)
è Veren opzetten en vleugels spreiden
è Indien heel erg gaat bek open gaan
- Stuitklier: verzorging vederkleed (met snavel olie verspreiden), glad, geen verkleuringen, geel
romige vloeistof
- Contourveren
è Lichaamscontourveren, vleugeldekveren
è Slagpennen (essentieel om te vliegen), staartpennen
- Poederdonsveren:
è Houden lucht vast, zorgt voor isolatie
è De vlag kan uiteen vallen in poeder: zorgt voor verzorging en waterdicht houden vederkleed
(met snavel poederdons verspreiden), indien veel poederdons (dan goede kwaliteit) dan kan
je wit laagje zien (glanzende bek is tegen van probleem)
- Haarveren
- Uittrekken van veren = pijnlijk, hitteverlies
- Uittrekken van groeiende pennen kan leiden tot ernstige bloedingen
è Er is een arterie en vene aanwezig tijdens groeien
Vederverlies
- Fysiologisch:
è Rui: veren verslijten en moeten vervangen worden
Ø Continu: kan heel het jaar door en dan valt dat niet op, bv. grasparkiet, kaketoe
Ø Seizoensgebonden: op een kleine periode volledig nieuw vederkleed krijgen, bv. kanarie,
hoenders, duiven
è Broedpatch: tijdens broedseizoen op abdomen om meer
warmte naar het ei te brengen
- Pathologisch: let op locatie
è Verschil tussen grijze roodstaart en kaketoe op de afbeeldingen:
linkse trekt veren uit (veren rond kop zijn intact, daar kan hij niet
aan), rechtse vogel heft beak and feather disease
Uitzicht van veren: vederafwijkingen
- Dubbelgroei: vlag en groei stopt op bepaald moment en begint dan terug (bv door energie- of
voedingsstoffen tekort)
1
, - Bloedpennen: kan wijzen op ziekteproces
Poten
- Geen veren, geschubd
- Zygodactiel: aangepast op dingen te pakken en op te rapen, 2 tenen naar voor en 2 naar achter
(roofvogels, parkiet, papegaai)
- Anisodactiel: aangepast om op waterplanten te lopen, 3 tenen naar voor, 1 naar achter (kip,
kanarie)
Inspectie voetzolen en nagels
pododermatitis
pootschurft
Inspectie voetzolen en nagels: oefeningen ufora!
MUSCULOSKELETAAL SYSTEEM
Eigenschappen
- Licht skelet à splinterfracturen!
- Luchtzakken in beenderen
- Geen zware rugspieren: hebben niet veel functie bij vliegen
- Borstspier! Tot 20% LG: belangrijk om te vliegen
- Geen tanden, wel snavel
SPIJSVERTERINGSSTELSEL
Bek
- Bot, dermis, keratine hoornlaag
- Hoornlaag groeit continu aan: papegaaien à Rhinotheca (hoornlaag van
bovensnavel): 6 mnd, gnatotheca (hoornlaag van ondersnavel): 2-3 mnd
- Onderzoek: inspectie en palpatie à symmetrisch, hard, egaal, gaaf,
lengte (PBFD, leverstooornissen), poederdons
Oefeningen
- Snavel is te lang
- Verkleuring door voedsel: omdat hij moeite heeft om te eten
- Blinkt te veel: poederdons is afwezig
2
, - Er zit een deuk in de snavel thv het neusgat à chronisch uitvloei uit de
neus (bv. bij chronische rhinitis)
- Grasparkiet
- Neusdoppen verkleurd
- Snavel te lang
- Onregelmatig
- Aan de huid hyperkeratinisatie
- = bekschurft en is uitgebreid naar het oog
Mond-keelholte
- Speekselklieren
- Tong ~ species
- Choana: zorgt voor verbinding mond-neusholte
- Inspectie: mucosae, beleg ik bek?, zwellingen, verwondingen,
vreemde voorwerpen?
Slokdarm: rechts van trachea
Krop: is een dilatatie distaal deel slokdarm, palperen thv borstingang
- Functie: verweken van voedsel (vnl bij zaden- en graan-eters)
- Vertering dmv speekselamylase
- Eten blijft daar aantal uren (3) à indien voedsel daar langer = krop stase
- Heeft eigen specifieke kropflora van lactobacillen (gaat pH 4-6 induceren)
- Kropmelk productie bij bepaalde vogels (bv. duiven: gebilobeerde krop) à voor jongen (heel
voedzaam en overbrengen maternale immuniteit)
Onderzoek krop en slokdarm
- Als er een ontsteking/VVW is kan dier regurgiteren of braken à zie je door bevuiling bek
- Huid dun dus schijnt een beetje door à subcutane weefsels kunnen bekeken worden (wand
slokdarm en krop)
- Palperen wand: verdikt, vullingsgraad, massa’s
- Krop bemonsteren door staal te nemen
- Medische beeldvorming kan ook gebruikt worden
Kliermaag en spiermaag
- Kliermaag: enzymatische vertering: pepsine + HCl
- Spiemaag: mechanische vertering: steentjes (nemen vogels op om de maagfunctie te helpen)
è Koilin (cuticula) laagje beschermt maag tegen mechanische kracht van de spieren
è Grit
Dunne darm
- Enzymatische vertering en resorptie nutriënten
- Duodenum: retroperistaltiek
- Jejunum-ileum overgang: divertikel van Meckel
- (histologisch geen verschil
3
,Caeca
- Uitgebreide microbiële flora helpt hen daarbij
è Sterk ontwikkeld bij vogels die cellulose moeten verteren: galliformes, anseriformes,
struisvogels
è Rudimentair of afwezig bij fruiteters, graaneters, zaadeters, insecteneters: columbiformes,
passeriformes, psittaciformes
- Caecale tonsillen: immunologische functie
Colon: vochtresportie en retroperistaltiek (om inhoud cloaca terug naar colon en caeca te persen en
vocht terug te resorberen)
è Steenuil: vleeseter, dus is raar dat het zo groot is, is eigenlijk niet nodig
Cloaca
- Drie zones: coprodeum (verbinding met darm, daar komt mest in terecht), urodeum (uitmonding
urogenitaal stelsel: oviductus/d. deferens + ureter), proctodeum (naar buiten, bursa van
fabricius: ontwikkeling B-cellen, gaat atrofiëren bij volwassen worden)
- Onderzoek
è Cloaca: inspectie veren, mucosae, palpatie
è Faeces: geur, kleur, consistentie, natief parasitologisch onderzoek
è RX? Echo, endoscopie
4
,Oefeningen
Lever
- Galblaas afwezig bij o.a. duiven, papegaaien, struisvogels
- Leverpathologie: groene uraten, snavelproblemen, veerafwijkingen
- Onderzoek: transcutaan, palpatie, bloed-OZ, endoscopie, RX/echo
- Normaal zit lever onder borstbeen: dus als je hem transcutaan ziet of kan palperen dan is hij
vergroot
Coeloomholte
- Zoogdieren: borstholte – buikholte
- Vogels: geen diafragma à coeloomholte
- Onderzoek: palpatie, echo, RX, endoscopie!
ADEMHALINGSSTELSEL
Neusgaten – omringd door neusdoppen
- Bilateraal symmetrisch, open, droog, veren errond droog
- Chronische problemen: groeven in snavel mogelijk (zie eerder bekschurft)
Sinussen: vnl. infraorbitale sinus (onder het oog, omgeven door huidflap: normaal beetje
ingevallen (gebombeerd wijst op sinusitis))
Trachea
- Gesloten kraakbeenringen (geen cuff gebruiken bij intuberen!)
- Zeer gevarieerd van vorm
Syrinx
- Zorgt voor geluidproductie
- Zit thv. de trachea bifurcatie
- Vorm afh. van de species en geslacht: mannetjes meestal sterker ontwikkeld à meer lawaai
- Geen stembanden
- Verandering stemgeluid moet belletje doen irnkelen dat er thv. de syrinx een pathologie zit à bv.
aspergillose à aspergiloom dat vormt
5
,Longen: dorsaal aan de ribben in lichaamsholte (rigide longstructuur) – luchtcapillairen
- Zuurstofuitwisseling
- Vastgehecht dorsaal aan de ribben à niet longen die uitzetten bij ADH, maar luchtzakken
Negen luchtzakken: 1 claviculaire, 2 cervicale, 2 craniale en 2 caudale thoracale, 2 abdominale
- Transparant, weinig bloedvaten, geen trilhaarepitheelcellen (à moeilijke clearance exsudaat!)
- Beenderen (o.a. humerus, femur) in verbinding met ADH-stelsel
Mens: luchtstroom bidirectionaal en longen eindigen blind, zuurstofarme lucht stapelt op
Vogels: door luchtzakken kan lucht unidirectionaal bewegen waardoor gn zuurstofarme lucht gestapeld w
- Cyclus in 4 stadia
è Inspiratie: achterste LZ gevuld met zuurstofrijke lucht, zuurstofarme lucht uit de longen naar
voorste LZ
è Expiratie: zuurstofrijke lucht uit achterste LZ door de long, zuurstofarme lucht uit de voorste
LZ naar buiten
Ademhalingsbewegingen: geen diafragma
- Opletten bij fixeren vogels: ademhaling niet belemmeren
- Luchtzakken gevuld dr beweging sternum & tussenribspieren (principe blaasbalg) actief proces
- Nauwelijks zichtbaar, bek gesloten, geen geluiden
- Wippen met staart = abnormaal
- Hijgen bij stress: bv. roofvogels
Onderzoek: RX, endoscopie, auscultatie
Opmerking
- Vogels hoog metabolisme, hoge frequentie ADH en HR à zuurstof vliegen
CARDIOVASCULAIR STELSEL
Hart
- 4 kamers: 2 atria, 2 ventrikels
- Ascenderende aorta draait naar rechts
Vasculaire plexus van schedel tot krop: onderhuidse injecties! à bv. vaccinatie vaak in de hals gegeven
dus moeten naald naar caudaal richten zodat de niet intraveneus zitten
Renaal portaalsysteem
- Parenterale toedieningen enkel thv. craniale helft van het lichaam à want kan zijn dat product
meteen geëlimineerd wordt door de nieren (kan ook toxisch zijn voor de nieren)
6
,UROGENITAAL STELSEL
Urineleiders (ureters) en nieren
- Beschermd in bekkenholte
- Elke nier: 3 nierlobben
- Urinezuur/uraten: eindproduct, moet niet opgelost worden in water
waardoor vogel waterbesparend kan leven
- Examen: foto met vraag van welk orgaan: vaak de bursa (niet urineblaas,
dat kan niet)
Onderzoek: polyurie, kleur uraten, bloed-OZ, echo, RX, palpatie (nier normaal niet
te palperen in flank of in cloacaal OZ à anders kan het vergroot zijn door bv.
tumoren)
Drinkwateropname: afh. van species, 100-200 ml.kg
Mannelijk voortplantingsstelsel
- Actieve testis
- Inactieve testis: kleiner, kan seizoensgebonden voortplanting hebben (hier niet de reden), is hier
een juveniel dier (we zien de bursa)
- Geen accessoire geslachtsklieren
- Sommige soorten (eend, gans, loopvogel) hebben een phallus
Vrouwelijk voortplantingsstelsel: enkel linker eileider en ovarium ontwikkeld
- Infundibulum: opvangen oöcyt en bevruchting
- Magnum: eiwit
- Isthmus: schaalvliezen
- Uterus of schaalklier: eischaal
- Vagina: cuticula
7
,SCHILDKLIER
- Thv borstingang: normaal niet te palperen
è Zwelling thv borstingang (grasparkieten! Vaak tgv joodtekort)
ZINTUIGEN
Zicht
- Spieren van iris zijn dwarsgestreept: meten pupilreflex dus bemoeilijkt
- Oogleden altijd open wij wakkere vogel à gesloten wijst op apathie, voelt zich niet goed
- Iris afh. van leeftijd/geslacht
- Harderse klier: zorgt voor aanmaak immuniteit à vaccinatie via oogdruppelmethode mogelijk
- Kleurwaarneming: meer kegeltjes dan mensen (havik 300 000/mm2 vs. mens 147 000/mm2)
è Betere (andere) kleurwaarneming, ook ultraviolet licht
è Weinig staven (dagvogels) à licht dimmen om vogels te vangen
- Frequentiewaarneming: vogels 160 beelden/sec (Hertz) vs mens 50-60 Hz
è TL lampen – video of computer fragmenten: frequentie 50-60 Hz
è Minder dan 160 Hz kan irriterend zijn want vogel ziet het als
stroboscoop
Gehoor: geen uitwendig oor, vogels 15-10 000 Hz vs mens tot 20 000 Hz
Smaak
- Smaakwaarneming: tong à smaakpapillen duif 35 < kip 350 < mens 9000
- Zout, zuur, zoet en bitter
Tast: snavel: hard/zacht, warm/koud, glad/ruw, pijn, punt snavel meest gevoelig
Geur: vogel < mens
- Zoeken voedsel, herkennen soortgenoten, oriëntatie-navigatie, zoeken nestmateriaal
BLOEDCELLEN
- Gekernde rode bloedcellen
- Thrombocyten
- Granulocyten: heterofiel (zoals neutrofiel bij zoogdieren), basofiel, eosinofiel
- Monocyten en lymfocyten
- Zie oefening ufora
8
, Test jezelf: letters benoemen (komt ook op examen)
A: lever
B: thoracale luchtzak
Kip
A: kliermaag
B: spiermaag
C: milt (niet vergissen met nier)
D: pancreas (ligt in de duodenumlus)
E: 1 caeca
Haan
A: nier
B: long (aangehecht aan de ribben: gaat niet uitzetten)
C: testikel (jong dier)
D: bursa van Fabricius (niet urineblaas!)
9
BIJZONDERE DIEREN
An Garmyn, Gunther Antonissen, Kris Baert, Katleen Hermans
2e Master Diergeneeskunde 2025-2026
Universiteit Gent
,ZIEKTEN VAN VOGELS
H1 – ANATOMIE EN FYSIOLOGIE VAN VOGELS
De ordes die we bekijken
- Galliformes – hoenderachtigen (bv. kip)
- Psittaciformes – parkieten en papegaaien
- Passeriformes – zangvogels
- Columbiformes – duiven
Basisprincipes
- Vogel is niet zomaar een zoogdier met veren, maar heeft verschillende aanpassingen
è Voorpoten omgevormd tot vleugels, veren, luchtzakken, gn urineblaas: weegt te veel, eieren
HUID EN VEREN
- Dunne broze huid: weinig elastisch
è DA: scheurt makkelijk en weinig tractie mogelijk bij hechten
è DA: bij injectie gaat opening niet makkelijk sluiten
- Geen zweetklieren: bij oververthitting warmte afvoeren dmv evaporatie e
è Hoog op de poten staan (via poten verliezen)
è Veren opzetten en vleugels spreiden
è Indien heel erg gaat bek open gaan
- Stuitklier: verzorging vederkleed (met snavel olie verspreiden), glad, geen verkleuringen, geel
romige vloeistof
- Contourveren
è Lichaamscontourveren, vleugeldekveren
è Slagpennen (essentieel om te vliegen), staartpennen
- Poederdonsveren:
è Houden lucht vast, zorgt voor isolatie
è De vlag kan uiteen vallen in poeder: zorgt voor verzorging en waterdicht houden vederkleed
(met snavel poederdons verspreiden), indien veel poederdons (dan goede kwaliteit) dan kan
je wit laagje zien (glanzende bek is tegen van probleem)
- Haarveren
- Uittrekken van veren = pijnlijk, hitteverlies
- Uittrekken van groeiende pennen kan leiden tot ernstige bloedingen
è Er is een arterie en vene aanwezig tijdens groeien
Vederverlies
- Fysiologisch:
è Rui: veren verslijten en moeten vervangen worden
Ø Continu: kan heel het jaar door en dan valt dat niet op, bv. grasparkiet, kaketoe
Ø Seizoensgebonden: op een kleine periode volledig nieuw vederkleed krijgen, bv. kanarie,
hoenders, duiven
è Broedpatch: tijdens broedseizoen op abdomen om meer
warmte naar het ei te brengen
- Pathologisch: let op locatie
è Verschil tussen grijze roodstaart en kaketoe op de afbeeldingen:
linkse trekt veren uit (veren rond kop zijn intact, daar kan hij niet
aan), rechtse vogel heft beak and feather disease
Uitzicht van veren: vederafwijkingen
- Dubbelgroei: vlag en groei stopt op bepaald moment en begint dan terug (bv door energie- of
voedingsstoffen tekort)
1
, - Bloedpennen: kan wijzen op ziekteproces
Poten
- Geen veren, geschubd
- Zygodactiel: aangepast op dingen te pakken en op te rapen, 2 tenen naar voor en 2 naar achter
(roofvogels, parkiet, papegaai)
- Anisodactiel: aangepast om op waterplanten te lopen, 3 tenen naar voor, 1 naar achter (kip,
kanarie)
Inspectie voetzolen en nagels
pododermatitis
pootschurft
Inspectie voetzolen en nagels: oefeningen ufora!
MUSCULOSKELETAAL SYSTEEM
Eigenschappen
- Licht skelet à splinterfracturen!
- Luchtzakken in beenderen
- Geen zware rugspieren: hebben niet veel functie bij vliegen
- Borstspier! Tot 20% LG: belangrijk om te vliegen
- Geen tanden, wel snavel
SPIJSVERTERINGSSTELSEL
Bek
- Bot, dermis, keratine hoornlaag
- Hoornlaag groeit continu aan: papegaaien à Rhinotheca (hoornlaag van
bovensnavel): 6 mnd, gnatotheca (hoornlaag van ondersnavel): 2-3 mnd
- Onderzoek: inspectie en palpatie à symmetrisch, hard, egaal, gaaf,
lengte (PBFD, leverstooornissen), poederdons
Oefeningen
- Snavel is te lang
- Verkleuring door voedsel: omdat hij moeite heeft om te eten
- Blinkt te veel: poederdons is afwezig
2
, - Er zit een deuk in de snavel thv het neusgat à chronisch uitvloei uit de
neus (bv. bij chronische rhinitis)
- Grasparkiet
- Neusdoppen verkleurd
- Snavel te lang
- Onregelmatig
- Aan de huid hyperkeratinisatie
- = bekschurft en is uitgebreid naar het oog
Mond-keelholte
- Speekselklieren
- Tong ~ species
- Choana: zorgt voor verbinding mond-neusholte
- Inspectie: mucosae, beleg ik bek?, zwellingen, verwondingen,
vreemde voorwerpen?
Slokdarm: rechts van trachea
Krop: is een dilatatie distaal deel slokdarm, palperen thv borstingang
- Functie: verweken van voedsel (vnl bij zaden- en graan-eters)
- Vertering dmv speekselamylase
- Eten blijft daar aantal uren (3) à indien voedsel daar langer = krop stase
- Heeft eigen specifieke kropflora van lactobacillen (gaat pH 4-6 induceren)
- Kropmelk productie bij bepaalde vogels (bv. duiven: gebilobeerde krop) à voor jongen (heel
voedzaam en overbrengen maternale immuniteit)
Onderzoek krop en slokdarm
- Als er een ontsteking/VVW is kan dier regurgiteren of braken à zie je door bevuiling bek
- Huid dun dus schijnt een beetje door à subcutane weefsels kunnen bekeken worden (wand
slokdarm en krop)
- Palperen wand: verdikt, vullingsgraad, massa’s
- Krop bemonsteren door staal te nemen
- Medische beeldvorming kan ook gebruikt worden
Kliermaag en spiermaag
- Kliermaag: enzymatische vertering: pepsine + HCl
- Spiemaag: mechanische vertering: steentjes (nemen vogels op om de maagfunctie te helpen)
è Koilin (cuticula) laagje beschermt maag tegen mechanische kracht van de spieren
è Grit
Dunne darm
- Enzymatische vertering en resorptie nutriënten
- Duodenum: retroperistaltiek
- Jejunum-ileum overgang: divertikel van Meckel
- (histologisch geen verschil
3
,Caeca
- Uitgebreide microbiële flora helpt hen daarbij
è Sterk ontwikkeld bij vogels die cellulose moeten verteren: galliformes, anseriformes,
struisvogels
è Rudimentair of afwezig bij fruiteters, graaneters, zaadeters, insecteneters: columbiformes,
passeriformes, psittaciformes
- Caecale tonsillen: immunologische functie
Colon: vochtresportie en retroperistaltiek (om inhoud cloaca terug naar colon en caeca te persen en
vocht terug te resorberen)
è Steenuil: vleeseter, dus is raar dat het zo groot is, is eigenlijk niet nodig
Cloaca
- Drie zones: coprodeum (verbinding met darm, daar komt mest in terecht), urodeum (uitmonding
urogenitaal stelsel: oviductus/d. deferens + ureter), proctodeum (naar buiten, bursa van
fabricius: ontwikkeling B-cellen, gaat atrofiëren bij volwassen worden)
- Onderzoek
è Cloaca: inspectie veren, mucosae, palpatie
è Faeces: geur, kleur, consistentie, natief parasitologisch onderzoek
è RX? Echo, endoscopie
4
,Oefeningen
Lever
- Galblaas afwezig bij o.a. duiven, papegaaien, struisvogels
- Leverpathologie: groene uraten, snavelproblemen, veerafwijkingen
- Onderzoek: transcutaan, palpatie, bloed-OZ, endoscopie, RX/echo
- Normaal zit lever onder borstbeen: dus als je hem transcutaan ziet of kan palperen dan is hij
vergroot
Coeloomholte
- Zoogdieren: borstholte – buikholte
- Vogels: geen diafragma à coeloomholte
- Onderzoek: palpatie, echo, RX, endoscopie!
ADEMHALINGSSTELSEL
Neusgaten – omringd door neusdoppen
- Bilateraal symmetrisch, open, droog, veren errond droog
- Chronische problemen: groeven in snavel mogelijk (zie eerder bekschurft)
Sinussen: vnl. infraorbitale sinus (onder het oog, omgeven door huidflap: normaal beetje
ingevallen (gebombeerd wijst op sinusitis))
Trachea
- Gesloten kraakbeenringen (geen cuff gebruiken bij intuberen!)
- Zeer gevarieerd van vorm
Syrinx
- Zorgt voor geluidproductie
- Zit thv. de trachea bifurcatie
- Vorm afh. van de species en geslacht: mannetjes meestal sterker ontwikkeld à meer lawaai
- Geen stembanden
- Verandering stemgeluid moet belletje doen irnkelen dat er thv. de syrinx een pathologie zit à bv.
aspergillose à aspergiloom dat vormt
5
,Longen: dorsaal aan de ribben in lichaamsholte (rigide longstructuur) – luchtcapillairen
- Zuurstofuitwisseling
- Vastgehecht dorsaal aan de ribben à niet longen die uitzetten bij ADH, maar luchtzakken
Negen luchtzakken: 1 claviculaire, 2 cervicale, 2 craniale en 2 caudale thoracale, 2 abdominale
- Transparant, weinig bloedvaten, geen trilhaarepitheelcellen (à moeilijke clearance exsudaat!)
- Beenderen (o.a. humerus, femur) in verbinding met ADH-stelsel
Mens: luchtstroom bidirectionaal en longen eindigen blind, zuurstofarme lucht stapelt op
Vogels: door luchtzakken kan lucht unidirectionaal bewegen waardoor gn zuurstofarme lucht gestapeld w
- Cyclus in 4 stadia
è Inspiratie: achterste LZ gevuld met zuurstofrijke lucht, zuurstofarme lucht uit de longen naar
voorste LZ
è Expiratie: zuurstofrijke lucht uit achterste LZ door de long, zuurstofarme lucht uit de voorste
LZ naar buiten
Ademhalingsbewegingen: geen diafragma
- Opletten bij fixeren vogels: ademhaling niet belemmeren
- Luchtzakken gevuld dr beweging sternum & tussenribspieren (principe blaasbalg) actief proces
- Nauwelijks zichtbaar, bek gesloten, geen geluiden
- Wippen met staart = abnormaal
- Hijgen bij stress: bv. roofvogels
Onderzoek: RX, endoscopie, auscultatie
Opmerking
- Vogels hoog metabolisme, hoge frequentie ADH en HR à zuurstof vliegen
CARDIOVASCULAIR STELSEL
Hart
- 4 kamers: 2 atria, 2 ventrikels
- Ascenderende aorta draait naar rechts
Vasculaire plexus van schedel tot krop: onderhuidse injecties! à bv. vaccinatie vaak in de hals gegeven
dus moeten naald naar caudaal richten zodat de niet intraveneus zitten
Renaal portaalsysteem
- Parenterale toedieningen enkel thv. craniale helft van het lichaam à want kan zijn dat product
meteen geëlimineerd wordt door de nieren (kan ook toxisch zijn voor de nieren)
6
,UROGENITAAL STELSEL
Urineleiders (ureters) en nieren
- Beschermd in bekkenholte
- Elke nier: 3 nierlobben
- Urinezuur/uraten: eindproduct, moet niet opgelost worden in water
waardoor vogel waterbesparend kan leven
- Examen: foto met vraag van welk orgaan: vaak de bursa (niet urineblaas,
dat kan niet)
Onderzoek: polyurie, kleur uraten, bloed-OZ, echo, RX, palpatie (nier normaal niet
te palperen in flank of in cloacaal OZ à anders kan het vergroot zijn door bv.
tumoren)
Drinkwateropname: afh. van species, 100-200 ml.kg
Mannelijk voortplantingsstelsel
- Actieve testis
- Inactieve testis: kleiner, kan seizoensgebonden voortplanting hebben (hier niet de reden), is hier
een juveniel dier (we zien de bursa)
- Geen accessoire geslachtsklieren
- Sommige soorten (eend, gans, loopvogel) hebben een phallus
Vrouwelijk voortplantingsstelsel: enkel linker eileider en ovarium ontwikkeld
- Infundibulum: opvangen oöcyt en bevruchting
- Magnum: eiwit
- Isthmus: schaalvliezen
- Uterus of schaalklier: eischaal
- Vagina: cuticula
7
,SCHILDKLIER
- Thv borstingang: normaal niet te palperen
è Zwelling thv borstingang (grasparkieten! Vaak tgv joodtekort)
ZINTUIGEN
Zicht
- Spieren van iris zijn dwarsgestreept: meten pupilreflex dus bemoeilijkt
- Oogleden altijd open wij wakkere vogel à gesloten wijst op apathie, voelt zich niet goed
- Iris afh. van leeftijd/geslacht
- Harderse klier: zorgt voor aanmaak immuniteit à vaccinatie via oogdruppelmethode mogelijk
- Kleurwaarneming: meer kegeltjes dan mensen (havik 300 000/mm2 vs. mens 147 000/mm2)
è Betere (andere) kleurwaarneming, ook ultraviolet licht
è Weinig staven (dagvogels) à licht dimmen om vogels te vangen
- Frequentiewaarneming: vogels 160 beelden/sec (Hertz) vs mens 50-60 Hz
è TL lampen – video of computer fragmenten: frequentie 50-60 Hz
è Minder dan 160 Hz kan irriterend zijn want vogel ziet het als
stroboscoop
Gehoor: geen uitwendig oor, vogels 15-10 000 Hz vs mens tot 20 000 Hz
Smaak
- Smaakwaarneming: tong à smaakpapillen duif 35 < kip 350 < mens 9000
- Zout, zuur, zoet en bitter
Tast: snavel: hard/zacht, warm/koud, glad/ruw, pijn, punt snavel meest gevoelig
Geur: vogel < mens
- Zoeken voedsel, herkennen soortgenoten, oriëntatie-navigatie, zoeken nestmateriaal
BLOEDCELLEN
- Gekernde rode bloedcellen
- Thrombocyten
- Granulocyten: heterofiel (zoals neutrofiel bij zoogdieren), basofiel, eosinofiel
- Monocyten en lymfocyten
- Zie oefening ufora
8
, Test jezelf: letters benoemen (komt ook op examen)
A: lever
B: thoracale luchtzak
Kip
A: kliermaag
B: spiermaag
C: milt (niet vergissen met nier)
D: pancreas (ligt in de duodenumlus)
E: 1 caeca
Haan
A: nier
B: long (aangehecht aan de ribben: gaat niet uitzetten)
C: testikel (jong dier)
D: bursa van Fabricius (niet urineblaas!)
9
