INSOLVENTIE, ZEKERHEDEN &
EXECUTIERECHT
Diederik BRULOOT + Wannes Vandenbussche
PRAKTISCH
Leermateriaal:
Slides (Ufora)
Insolventie & zekerheden: Syllabus (Ufora)
Executie & CSR: Handboek (VRG): P. Taelman, Beslag- en Executierecht – Collectieve
schuldenregeling, Owl Press, 2025
Wetboek (vnl. Hyp.W., Boek XX WER en Ger.W.)
• Zie wetboekenreglement
• Losse teksten enkel n.a.v. recente wetswijzigingen
Integratieoefeningen (in de laatste lesweek: voorbeeldexamenvragen oplossen en cassusen)!
Examen:
• Tegen de examens ook discussies bekijken op ufora.
• Schriftelijk (klemtoon op toepassingen) – voorbeeldvragen (lesweek.12)
I. BRONNEN & BASISBEGRIPPEN
OVERZICHT DEELGEBIEDEN
Insolventie, zekerheden en executierecht: Onderling verweven, maar niet geïntegreerd. Niet terug te
brengen tot 1 wetboek bv. Maar eigenlijk zijn ze nauw verbonden met elkaar in de praktijk, daarom in
de opleiding in 1 vak gestoken. Maakt het wel complex want je gaat vaak in verschillende wetten
moeten gaan kijken om tot een oplossing te komen
Raakpunten andere disciplines: vennootschapsrecht,…
Het gaat over de nakoming van de verbintenissen: men gaat een verbintenis aan en er gaat iets mis
in de nakoming, wat moet er gebeuren in zo een geval. Executie= gedwongen tenuitvoerlegging. Of
zekerheidsrecht= nakoming van de verbintenis verzekerd maken. Insolventie= wanneer mensen niet
meer in staat zijn hun verbintenis na te komen.
I. ZEKERHEIDSRECHT
Concept (kijk goederenrecht)
• Zekerheden die voortvloeien uit wet vs. Overeenkomst (zoals hypotheek en pand)
• Zakelijk (=aanspraken die de SE krijgt op een bepaalde zaak) vs. Persoonlijk (= aanspraken
die de SE krijgt op een bepaald vermogen van een persoon, zoals borgtocht)
1
,Kans op de nakoming van een verbintenis verhogen.
Bronnen:
• Hypotheekwet (i.p.v. 2092 e.v. oud BW) = basis
• Borgtocht (2011 e.v. oud BW → Boek 9, Titel 1 BW) = nieuwe wetgeving!
• Pand (Pandwet 11/07/2013 i.p.v. 2071 e.v. oud BW)
• WFZ (15/12/2004) = wet financiële zekerheden, gaat over banken
• Voorrechten
• Specifieke wetgeving (Bijv. Wb. Invordering fiscale schulden, 13/04/2019)
II. EXECUTIERECHT
Tegenpartij dwingen om de verbintenis na te komen.
Concept
• Bron: gerechtsdeurwaarder die de beslissing van de rechtbank moet gaan uitvoeren
• Ger.W.
III. INSOLVENTIERECHT
Diegene die insolvent zijn, niet meer kunnen betalen, niet langer de verbintenis kunnen nakomen.
Concept/doelstelling:
• Commercieel vs. niet-commercieel (sneeuwbaleffect: als je niet betaalt aan je leverancier,
heeft die te weinig geld om de zijne te betalen en verder)
• Liquidatie vs. herstel
• Gemeenrechtelijk (dat voor iedereen geldt, alle ondernemingen) vs. Sectoraal (voor bepaalde
sectoren zoals banken, energieleveranciers, ziekenhuizen hebben een apart
insolventierecht, bestuderen wij niet)
Collectieve procedure nu ook mogelijk voor particulieren
Bronnen: gemakkelijk:
• Boek XX WER
• CSR: 1675/2 e.v. Ger.W.
➔ Die drie deelgebieden dus samen in 1 vak want altijd houden ze verband met elkaar.
BEGRIPPEN VAN BELANG VOOR HET TOEPASSINGSGEBIED
ONDERNEMINGSBEGRIP
Art. I.23, 7°/1 (onderneming = art. I.1, 1° WER)
Art. I.23, 8° (SA = onderneming m.u.v. publiekrechtelijke rechtspersoon!!) → waarom zijn zij er van
uitgesloten? Voorbeeld: NMBS zou al lang failliet zijn als zij onderworpen waren aan het
faillissementsrecht. Zij kunnen dus niet failliet verklaard worden, de overheidsinstanties. Dit gaat
terug naar het principe van internationaal publiekrecht = uitvoeringsimmuniteit van de overheid =
2
,soevereiniteit van staten! Een land kan niet failliet gaan want een derde kan niet oordelen over de
situatie van dat land. (bv. Griekenland in 2010 was eigenlijk failliet moest het een onderneming zijn
geweest).
“Formeel” ondernemingsbegrip (art. 1.1, 1° WER): en alleen dan kan je dus failliet worden verkaard:
• NP zelfstandig beroepsactiviteit
• RP
• organisatie zonder RP
NIEUW ondernemingsbegrip:
a) Natuurlijk persoon zelfstandig beroepsactiviteit
Zelfstandig = niet in dienstverband
Beroepsactiviteit= Regelmaat / georganiseerd + Gericht op het behalen van een inkomen (om in
levensonderhoud te voorzien)
• Aard van de activiteit is irrelevant (verruiming handelaarsbegrip)
• Niet het normale beheer van een privé-vermogen
• Geen winstoogmerk vereist (verruiming handelaarsbegrip)
• Niet noodzakelijk voor eigen rekening
BESTUURDERS - ONDERNEMING
Kunnen bestuurders van venn failliet worden verklaard? Uiteraard niet voor de schulden van de venn
want BA. Maar je kan ook zelf schulden hebben, kan je dan samen met je venn failliet worden
verklaard. Bv. je bent een zelfstandige venn en die gaat failliet, 1 vd schulden die je hebt is een krediet
bij de bank waarbij jij je persoonlijk borg hebt gesteld. Dan kan de bank dus bij jezelf die schulden
verhalen, of kan je van die schulden verlost geraken?
Faillissement nadeel: alles wat je hebt wordt verkocht. Voordeel: alle schulden die je niet kan
terugbetalen worden kwijtgescholden
➔ Als bestuurder ben je meestal wel een onderneming en dan kan je failliet worden verklaard,
wanneer is dat? Wordt hieronder besproken
➔ Is het iemand die het zelfstandig uitvoert, is zijn mandaat een beroepsactiviteit, het mandaat
wordt geacht tegen vergoeding te zijn
Inititële meerderheidsopvatting m.b.t. bestuurders/zaakvoerders van rechtspersonen: wanneer
onderneming en dus failliet worden verklaard?
1. Zelfstandig
Ja, zie zelfs uitdrukkelijk art. 5:70, §1, lid 2 en 7:85, §1, lid 3 WVV: “Bestuurders kunnen in deze
hoedanigheid niet door een arbeidsovereenkomst met de vennootschap zijn verbonden”
2. Beroepsactiviteit
Repetitief= impliceert doorlopende verplichtingen (o.m. art. 2:52 WVV)
Gericht op behalen inkomen
3
, ➔ In principe wel, zie ook art. 5:72 en 7:89 WVV: “Tenzij…, worden de bestuurders bezoldigd
voor de uitoefening van hun mandaat”
➔ Ruim te interpreteren (cf. dividenden in eenpersoons-BV)
➔ Doel primeert op actuele realiteit
Faillissement van bestuurders/zaakvoerders
Uitzonderingen?
• Onbezoldigd mandaat (bijv. onafhankelijk bestuurder)
• Mandaat in de privé-sfeer (bijv. sportvereniging)
• Mandaat in de uitoefening van een ambt/politiek mandaat (bijv. intercommunale)
• Fictieve mandaten! (zie veelvuldige lagere RS)
MAAR Cass. 23/11/2023: “Een natuurlijke persoon kan slechts als onderneming in de zin van deze
wetsbepaling worden gekwalificeerd, wanneer hij aantoont een organisatie te vormen, bestaande uit
een geheel van eigen materiële, financiële of menselijke middelen samengebracht met het oog op
het uitoefenen van een zelfstandige beroepsactiviteit.”
➔ Moet dus ook een organisatie zijn naast hetgene dat we hierboven allemaal hebben
besproken, opdat de bestuurder zelf failliet kan worden verklaard.
ONDERNEMINGSBEGRIP (VERVOLG)
Wat zijn nog ondernemingen naast NP?
b) RP
Alle vennootschappen met RP ongeacht hun doel/voorwerp
(i)vzw, stichting
• Ook VME
• procedure RP ≠ procedure leden (ook indien onbeperkt aansprakelijk)
NIET federale staat, gewesten, gemeenschappen, provincies, gemeenten, OCMW’s (zgn. politieke
rechtspersonen)
NIET publiekrechtelijke rechtspersoon : opgericht door overheid, belast met overheidstaak, heeft
eenzijdig bindende beslissingsbevoegdheid (zgn. openbare instellingen)
(insolventie van RP vs insolventie van NP = insolventie van RP kan op geen enkele manier de
insolventie impliceert van de NP, is iets apart! Alleen uitz met venn met onb. A)
c) organisatie zonder RP = maatschap
Kan dus ook failliet verklaard worden!
UITZ.: geen uitkeringsoogmerk (ook niet in feite) = feitelijke verenigingen zonder RP vallen niet onder
insolventierecht
4
EXECUTIERECHT
Diederik BRULOOT + Wannes Vandenbussche
PRAKTISCH
Leermateriaal:
Slides (Ufora)
Insolventie & zekerheden: Syllabus (Ufora)
Executie & CSR: Handboek (VRG): P. Taelman, Beslag- en Executierecht – Collectieve
schuldenregeling, Owl Press, 2025
Wetboek (vnl. Hyp.W., Boek XX WER en Ger.W.)
• Zie wetboekenreglement
• Losse teksten enkel n.a.v. recente wetswijzigingen
Integratieoefeningen (in de laatste lesweek: voorbeeldexamenvragen oplossen en cassusen)!
Examen:
• Tegen de examens ook discussies bekijken op ufora.
• Schriftelijk (klemtoon op toepassingen) – voorbeeldvragen (lesweek.12)
I. BRONNEN & BASISBEGRIPPEN
OVERZICHT DEELGEBIEDEN
Insolventie, zekerheden en executierecht: Onderling verweven, maar niet geïntegreerd. Niet terug te
brengen tot 1 wetboek bv. Maar eigenlijk zijn ze nauw verbonden met elkaar in de praktijk, daarom in
de opleiding in 1 vak gestoken. Maakt het wel complex want je gaat vaak in verschillende wetten
moeten gaan kijken om tot een oplossing te komen
Raakpunten andere disciplines: vennootschapsrecht,…
Het gaat over de nakoming van de verbintenissen: men gaat een verbintenis aan en er gaat iets mis
in de nakoming, wat moet er gebeuren in zo een geval. Executie= gedwongen tenuitvoerlegging. Of
zekerheidsrecht= nakoming van de verbintenis verzekerd maken. Insolventie= wanneer mensen niet
meer in staat zijn hun verbintenis na te komen.
I. ZEKERHEIDSRECHT
Concept (kijk goederenrecht)
• Zekerheden die voortvloeien uit wet vs. Overeenkomst (zoals hypotheek en pand)
• Zakelijk (=aanspraken die de SE krijgt op een bepaalde zaak) vs. Persoonlijk (= aanspraken
die de SE krijgt op een bepaald vermogen van een persoon, zoals borgtocht)
1
,Kans op de nakoming van een verbintenis verhogen.
Bronnen:
• Hypotheekwet (i.p.v. 2092 e.v. oud BW) = basis
• Borgtocht (2011 e.v. oud BW → Boek 9, Titel 1 BW) = nieuwe wetgeving!
• Pand (Pandwet 11/07/2013 i.p.v. 2071 e.v. oud BW)
• WFZ (15/12/2004) = wet financiële zekerheden, gaat over banken
• Voorrechten
• Specifieke wetgeving (Bijv. Wb. Invordering fiscale schulden, 13/04/2019)
II. EXECUTIERECHT
Tegenpartij dwingen om de verbintenis na te komen.
Concept
• Bron: gerechtsdeurwaarder die de beslissing van de rechtbank moet gaan uitvoeren
• Ger.W.
III. INSOLVENTIERECHT
Diegene die insolvent zijn, niet meer kunnen betalen, niet langer de verbintenis kunnen nakomen.
Concept/doelstelling:
• Commercieel vs. niet-commercieel (sneeuwbaleffect: als je niet betaalt aan je leverancier,
heeft die te weinig geld om de zijne te betalen en verder)
• Liquidatie vs. herstel
• Gemeenrechtelijk (dat voor iedereen geldt, alle ondernemingen) vs. Sectoraal (voor bepaalde
sectoren zoals banken, energieleveranciers, ziekenhuizen hebben een apart
insolventierecht, bestuderen wij niet)
Collectieve procedure nu ook mogelijk voor particulieren
Bronnen: gemakkelijk:
• Boek XX WER
• CSR: 1675/2 e.v. Ger.W.
➔ Die drie deelgebieden dus samen in 1 vak want altijd houden ze verband met elkaar.
BEGRIPPEN VAN BELANG VOOR HET TOEPASSINGSGEBIED
ONDERNEMINGSBEGRIP
Art. I.23, 7°/1 (onderneming = art. I.1, 1° WER)
Art. I.23, 8° (SA = onderneming m.u.v. publiekrechtelijke rechtspersoon!!) → waarom zijn zij er van
uitgesloten? Voorbeeld: NMBS zou al lang failliet zijn als zij onderworpen waren aan het
faillissementsrecht. Zij kunnen dus niet failliet verklaard worden, de overheidsinstanties. Dit gaat
terug naar het principe van internationaal publiekrecht = uitvoeringsimmuniteit van de overheid =
2
,soevereiniteit van staten! Een land kan niet failliet gaan want een derde kan niet oordelen over de
situatie van dat land. (bv. Griekenland in 2010 was eigenlijk failliet moest het een onderneming zijn
geweest).
“Formeel” ondernemingsbegrip (art. 1.1, 1° WER): en alleen dan kan je dus failliet worden verkaard:
• NP zelfstandig beroepsactiviteit
• RP
• organisatie zonder RP
NIEUW ondernemingsbegrip:
a) Natuurlijk persoon zelfstandig beroepsactiviteit
Zelfstandig = niet in dienstverband
Beroepsactiviteit= Regelmaat / georganiseerd + Gericht op het behalen van een inkomen (om in
levensonderhoud te voorzien)
• Aard van de activiteit is irrelevant (verruiming handelaarsbegrip)
• Niet het normale beheer van een privé-vermogen
• Geen winstoogmerk vereist (verruiming handelaarsbegrip)
• Niet noodzakelijk voor eigen rekening
BESTUURDERS - ONDERNEMING
Kunnen bestuurders van venn failliet worden verklaard? Uiteraard niet voor de schulden van de venn
want BA. Maar je kan ook zelf schulden hebben, kan je dan samen met je venn failliet worden
verklaard. Bv. je bent een zelfstandige venn en die gaat failliet, 1 vd schulden die je hebt is een krediet
bij de bank waarbij jij je persoonlijk borg hebt gesteld. Dan kan de bank dus bij jezelf die schulden
verhalen, of kan je van die schulden verlost geraken?
Faillissement nadeel: alles wat je hebt wordt verkocht. Voordeel: alle schulden die je niet kan
terugbetalen worden kwijtgescholden
➔ Als bestuurder ben je meestal wel een onderneming en dan kan je failliet worden verklaard,
wanneer is dat? Wordt hieronder besproken
➔ Is het iemand die het zelfstandig uitvoert, is zijn mandaat een beroepsactiviteit, het mandaat
wordt geacht tegen vergoeding te zijn
Inititële meerderheidsopvatting m.b.t. bestuurders/zaakvoerders van rechtspersonen: wanneer
onderneming en dus failliet worden verklaard?
1. Zelfstandig
Ja, zie zelfs uitdrukkelijk art. 5:70, §1, lid 2 en 7:85, §1, lid 3 WVV: “Bestuurders kunnen in deze
hoedanigheid niet door een arbeidsovereenkomst met de vennootschap zijn verbonden”
2. Beroepsactiviteit
Repetitief= impliceert doorlopende verplichtingen (o.m. art. 2:52 WVV)
Gericht op behalen inkomen
3
, ➔ In principe wel, zie ook art. 5:72 en 7:89 WVV: “Tenzij…, worden de bestuurders bezoldigd
voor de uitoefening van hun mandaat”
➔ Ruim te interpreteren (cf. dividenden in eenpersoons-BV)
➔ Doel primeert op actuele realiteit
Faillissement van bestuurders/zaakvoerders
Uitzonderingen?
• Onbezoldigd mandaat (bijv. onafhankelijk bestuurder)
• Mandaat in de privé-sfeer (bijv. sportvereniging)
• Mandaat in de uitoefening van een ambt/politiek mandaat (bijv. intercommunale)
• Fictieve mandaten! (zie veelvuldige lagere RS)
MAAR Cass. 23/11/2023: “Een natuurlijke persoon kan slechts als onderneming in de zin van deze
wetsbepaling worden gekwalificeerd, wanneer hij aantoont een organisatie te vormen, bestaande uit
een geheel van eigen materiële, financiële of menselijke middelen samengebracht met het oog op
het uitoefenen van een zelfstandige beroepsactiviteit.”
➔ Moet dus ook een organisatie zijn naast hetgene dat we hierboven allemaal hebben
besproken, opdat de bestuurder zelf failliet kan worden verklaard.
ONDERNEMINGSBEGRIP (VERVOLG)
Wat zijn nog ondernemingen naast NP?
b) RP
Alle vennootschappen met RP ongeacht hun doel/voorwerp
(i)vzw, stichting
• Ook VME
• procedure RP ≠ procedure leden (ook indien onbeperkt aansprakelijk)
NIET federale staat, gewesten, gemeenschappen, provincies, gemeenten, OCMW’s (zgn. politieke
rechtspersonen)
NIET publiekrechtelijke rechtspersoon : opgericht door overheid, belast met overheidstaak, heeft
eenzijdig bindende beslissingsbevoegdheid (zgn. openbare instellingen)
(insolventie van RP vs insolventie van NP = insolventie van RP kan op geen enkele manier de
insolventie impliceert van de NP, is iets apart! Alleen uitz met venn met onb. A)
c) organisatie zonder RP = maatschap
Kan dus ook failliet verklaard worden!
UITZ.: geen uitkeringsoogmerk (ook niet in feite) = feitelijke verenigingen zonder RP vallen niet onder
insolventierecht
4
