Ingekorte samenvatting Interpersoonlijke Modellen in de Psychologie (70p.)

Ingekorte samenvatting
interpersoonlijke modellen
2025-2026
Prof Luc Van den Berge


Yana Sabbe




1

,HOOFDSTUK 1: DE INTERPERSOONLIJKE BENADERING VAN HARRY STACK
SULLIVAN

1) Biografie

 Sullivan (1892-1949): Iers-katholieke afkomst, enig kind.
 Artsopleiding aan commercieel instituut met slechte reputatie.
 Werkte in psychiatrische ziekenhuizen, o.a. met schizofreniepatiënten.
 Worstelde met eigen problematiek (seksuele geaardheid).
 Biografie beïnvloedde zijn denken en werken.

2) Ervaringen in psychiatrische ziekenhuizen:

 St. Elizabeths Hospital: observatie schizofrenie.
 Sheppard and Enoch Pratt Hospital: interacties in sociaal veld.
 Taal als middel om zich te verdedigen, niet om mee te delen.
 Anxiety leidt tot terugtrekking uit contacten.
 Terugtrekken: fysiek, gedachten voor zich houden, vervelend spreken.
 Werken met mensen met dwangmatige problematiek.
 Dwangmatig gebruik van taal is sociaal acceptabel.
 Maar: ook dit kan een verdediging zijn tegen afname van zelfwaardering.

3) Algemene conclusies:

 Anxiety is een algemene ervaring. Emotioneel onwelbevinden.
 Oorsprong in interpersoonlijke relaties.
 Defensieve patronen (security operations) als antwoord op anxiety.
 In extreme gevallen: psychiatrische symptomen.
 Psychiatrische patiënten zijn niet essentieel verschillend van andere
mensen.

4) Belang:

 Visionair: inspiratiebron voor systeemtherapie.
 Invloed op Amerikaanse psychiaters.
 Achtergrond voor Minuchin.
 Behield veel van het analytische denken.
 Concepten: sublimering, onbewuste, parataxische vertekeningen
(overdracht).
 Aandacht verschoof van binnenkant (intrapsychisch) naar buitenkant
(waarneembare fenomenen).
 Middenweg tussen subjectief en objectief.
 Klemtoon op interpersoonlijk denken in de klinische psychologie
(systeemtherapie).

5) Opvattingen over interpersoonlijke relaties:

 Persoonlijkheid = manier waarop een mens met andere mensen omgaat.



2

,  Bestuderen van karaktertrekken die onmiddellijk geobserveerd kunnen
worden.
 Observatie door: gesprek, relatie therapeut-cliënt, gesprekken met derden.
 Observeerbaar staat tegenover de ‘psychè’.
 Voorbeeld: jongen die zich terugtrekt in zijn kamer.
 Sullivan: beschrijving van interpersoonlijke gebeurtenissen.
 Psychoanalyse: beschrijving van intrapsychische conflicten.

6) Voorbeeld ter illustratie:

 Zestienjarige jongen kruipt weg in de hoek van zijn kamer.
 Fluistert dat hij bang is dat mensen hem kwaad willen doen.
 Pupillen wijd van schrik, handen trillen, stilzwijgen.

7) Geen houvast buiten de relatie met de patiënt:

 Kritisch tegenover therapeuten die verklaringsmodellen hanteren die hen
geruststellen.
 Geen twee cliënten zijn gelijk.
 Informatie over een patiënt wordt vervormd door de therapeut.
 Therapeut is een onvolmaakte waarnemer.
 Therapeut kan enkel terugvallen op de dialoog met de patiënt.
 Geen uitgedokterd systeem om de psychè te beschrijven en verklaren.
 Elke patiënt is verschillend.

8) Een gecontextualiseerde opvatting van ontwikkeling van de
persoonlijkheid:

 Persoonlijkheid wordt gevormd door interpersoonlijke relaties.
 Geen onbewuste intrapsychische factoren.
 Geen eindpunt aan de ontwikkeling, kinderjaren wel doorslaggevend.
 Concrete omstandigheden beïnvloeden de persoonlijkheid.
 Effecten van samenleving en cultuur worden meegenomen.

9) Belangrijke theoretische concepten

 Anxiety centraal Sullivan = alle grondvormen van emotioneel
lijden.
 Angst = waarschuwingssignaal, interpersoonlijk van oorsprong.
 Treedt op wanneer iemands gevoel van eigenwaarde bedreigd wordt.
 Gradatie erger = paniek.
 ‘vicieuze cirkel’: anxiety wordt veroorzaakt door problemen in
interpersoonlijk leven.
 Angst vermindert het vermogen om problemen aan te pakken.
 Doel van psychotherapie: de anxiety verminderen.

10) Veiligheid:

 Veiligheid = toestand van ontspannen welbehagen.

3

,  Iedereen is altijd bezig met zijn interpersoonlijke relaties zo te regelen dat
hij/zij zich veilig voelt.
 Veiligheidsactiviteit = interpersoonlijke handeling om anxiety
kwijt te raken.
 Kan gezond of ongezond zijn.
 Gezonde veiligheidsactiviteit bereikt zijn doel, een ongezonde ook, maar er
hangt een prijskaartje aan vast.
 Elke veiligheidsactiviteit is interpersoonlijk van aard.
 Voorbeeld van veiligheidsactiviteiten:
o Sublimatie: onaangename gevoelens afreageren op een
interpersoonlijk aanvaardbare manier.
o Het alsof proces: zich gedragen ‘alsof’ zij/hij iemand anders is.



11) Zelf-systeem:

 Zelfbeschermingssysteem: samengesteld uit alle
veiligheidsactiviteiten.
 Afweer tegen anxiety en emotionele veiligheid zoeken.
 Karakteristieke en gewone interpersoonlijke methoden.
 De meeste mensen proberen niet alleen om angst te verminderen, ze
streven ook naar hechte en bevredigende relaties met anderen.

12) The tendency towards health:

 Optimisme: persoonlijkheid neigt ertoe om op een gezonde manier te
groeien.
 Problemen ontstaan door de complexiteit van de zelfsystemen.

13) Bewustzijn en onbewustzijn:

 Verschillend van Freudiaanse stromingen.
 Freud: onbewuste geest = blikken bus.
 Sullivan: psyche is observeerbaar, subjectieve wordt omarmd als bron van
kennis.
 Bewustzijn en onbewustzijn zijn altijd interpersoonlijk gecontextualiseerd.
 Voor Freud kan het onbewuste onafhankelijk van de interpersoonlijke
wereld werken.
 Voor Sullivan zijn onbewuste gedachten en gevoelens die gedachten en
gevoelens die niet in het middelpunt van iemands aandacht staan.

14) Belang van (on)bewustzijn:

 Wie zich niet bewust is van zijn interpersoonlijke ervaringen leert er niks
van.
 Onbewustzijn ontneemt iemand de kans om van zijn ‘ervaring’ te leren.
 Hoewel (on)bewustzijn enkel in het ‘nu’ bestaat, beïnvloedt het sterk
iemands inzicht in het verleden, en diens visie op de toekomst.

4