FAMILIAAL VERMOGENSRECHT
Les 1 – 26 september 2025
Wat is familiaal vermogensrecht?
Wat is familiaal vermogensrecht: het regelt de vermogensrechtelijke aspecten
van het familie- en gezinsrecht - het vormt de brug tussen familie- en gezinsrecht
en het ruime vermogensrecht.
Dit brengt persoonsrechtelijke gevolgen met zich mee
o Vgl: stel je hebt kinderen, dat zorgt ervoor dat daar
persoonsrechtelijke gevolgen aanhangen – hier hangt ook een
vermogensrechtelijke component aan.
Recht na de hervorming: het was lang een stabiele rechtstak met weinig
veranderingen. Maar in de periode rond 2015 heeft toenmalige Minister
van Justitie met de hervorming van het BW het familiaal vermogensrecht
als één van de eerste hervorming gemaakt binnen het BW.
Situering
o ... in het Belgische privaatrecht
o ... in het licht van de internationalisering/ harmonisering van het
Europees en/of internationaal privaatrecht
Klassieke tripartite
Situering van het familiaal vermogensrecht
Familiaal vermogensrecht en het Belgische privaatrecht
o Aanknoping met het familierecht: wijzigingen in het familierecht
kunnen ook wijzigingen veroorzaken in het vermogensrecht
Wie behoort tot de ‘familie’? bv: voortaan zouden
huwelijk en wettelijke samenwoning exact hetzelfde zijn.
Dit zorgt voor repercuties in het vermogensrecht want dan
moet er vastgesteld worden dat wettelijke samenwoners
meer rechten hebben dan vandaag de dag (! Fictief)
Hoe ontstaat de ‘familie’?
o Aanknoping met het vermogensrecht: wijzigingen in het
vermogensrecht kunnen ook wijzigingen veroorzaken in het
familierecht
Privaatautonomie – wilsautonomie: dit is de basis van het
vermogensrecht; mensen mogen in essentie doen wat ze
willen.
Grenzen aan de privaatautonomie
Bv: bij huwelijk een huwelijkscontract opstellen
Afhankelijk van contractuele regels van het
verbintenissenrecht of bijz OK’s
Belgische familiaal vermogensrecht in het licht van de harmonisering
en uniformisering in het Europees/internationaal privaatrecht
o Weinig aanvragen voor harmonisering, het wordt nationaal
geregeld.
1
, o Klassiek: grote verscheidenheid door de onlosmakelijk (geachte)
band met de cultuur
o Gevolgen
Relatievermogensrecht
Erfrecht
Giften
o Bv: ook echtgenoot heeft ook baat bij nalatenschap. Dit is logisch
want je hebt daarmee je leven gedeeld dat niet vergeten kan
worden.
De klassieke tripartite
Familiaal vermogensrecht =
Relatievermogensrecht
Erfrecht
Giften (in het bijzonder schenkingen en testamenten)
Relatievermogensrecht (huwelijksvermogensrecht cq
samenwoningsvermogensrecht)
Wat?: geheel van rechtsregels dat, tijdens de relatie (huwelijk cq
samenwoning) en bij de ontbinding ervan, de vermogensrechtelijke
verhoudingen regelt van de partners (echtgenoten cq samenwoners),
zowel ten opzichte van elkaar als tegenover derden
Welke regels zijn van toepassing tijdens een relatie (huwelijksrelatie,
wettelijke/feitelijke samenwoning), relaties tussen koppels onderling en
welke relaties bij koppel onderling en derde (bv schuldeisers) +
onderzoeken wat er gebeurt bij de beëindiging vd relatie
Belangrijke hervorming bij Wet Huwelijksvermogensrecht 22 juli 2018 en bij
Wet 19 januari 2022
Huwelijksvermogensrecht: primair stelsel (art. 212-224 OBW – hierna
ook BW), secundair stelsel (Boek 2 titel 3 BW – vanaf 1 juli 2022)
Samenwoningsvermogensrecht (art. 1475-1479 OBW)
Familiaal vermogensrecht in de praktijk?- HVR
“Niet enkel loonkloof, maar ook onze wetgeving houdt verschil in vermogen
tussen man en vrouw in stand”
Vrouwen en mannen hebben nog altijd niet even veel vermogen. Dat
komt niet alleen door de loonkloof, maar ook door ons familiaal
vermogensrecht. Als een wettelijk samenwonend koppel uit elkaar gaat,
dan wordt vooral de economisch zwakkere partner daar de dupe van.
Vaak is dat een vrouw. Hetzelfde geldt voor getrouwde koppels met
scheiding van goederen. Dat blijkt uit een studie die staatssecretaris
voor Gelijke Kansen Marie-Colline Leroy (Ecolo) voorstelt.
Bron: VRT nws - Niet enkel loonkloof, maar ook onze wetgeving houdt
verschil in vermogen tussen man en vrouw in stand | VRT NWS:
nieuws
2
, De helft is letterlijk de helft (Vrt nws, 1 april 2013)
Na 18 jaar huwelijk had dit Cambodjaanse koppel het wel gehad met
elkaar. Ze beslisten om de helft van hun goederen eerlijk te verdelen
en dat werd door de echtgenoot wel erg letterlijk genomen. Hij zaagde
gewoon de helft van hun huis af en stockeerde het materiaal bij zijn
ouders. De echtgenote besliste om in de andere helft, samen met de
kinderen, te blijven wonen.
De klassieke tripartite (2)
Erfrecht
Wat?: geheel van rechtsregels dat de overgang regelt van het
vermogen van een persoon bij diens overlijden naar een (of meer)
andere levende perso(o)n(en)
Belangrijke hervorming bij Wet van 31 juli 2017 (en gedeeltelijke
reparatie in 2018!) en bij Wet van 19 januari 2022
o Boek 4 BW (vanaf 1 juli 2022)
o (Enkele bijzondere wetten, zoals Verzekeringswet)
Familiaal vermogensrecht in de praktijk? - erfrecht
Schoonzoon probeert erfenis te kapen door vals testament te maken
(Leuven Actueel, 25 januari 2025)
Een familieconflict over een erfenis in Aarschot heeft geleid tot een
rechtszaak, waarbij schoonzoon G.L. wordt beschuldigd van het vervalsen van
het testament van zijn schoonmoeder.
De familie kwam in twee kampen te staan na het overlijden van de vader eind
2017, zo meldt HNB. Omdat hij geen testament had opgesteld, ontstond
discussie over de verdeling van zijn nalatenschap. De situatie escaleerde vier
maanden later, toen schoonzoon G.L. bij de notaris een testament
presenteerde. Dit document zou de verdeling van de erfenis regelen, maar
leidde meteen tot argwaan bij de zoon.
De spanningen binnen de familie namen verder toe na het overlijden van de
moeder, enkele maanden later. Opnieuw presenteerde G.L. een testament,
ditmaal van zijn schoonmoeder. Dit document bevatte volgens de zoon en zijn
vrouw verregaande voordelen voor G.L. en zijn echtgenote. “Mijn cliënten
herkenden het handschrift niet en twijfelden meteen aan de echtheid van het
testament”, verklaarde hun advocaat tijdens de rechtszaak. De zoon
schakelde daarop een schriftdeskundige in om het handschrift van beide
testamenten te analyseren. De deskundige vond een match tussen het
handschrift van de vader en diens testament, maar het testament van de
moeder bleek volgens hem niet door haar geschreven. Daarentegen kwam
het handschrift overeen met dat van G.L. “Het was een bevestiging van wat
mijn cliënten al lang vermoedden: het testament is vervalst”, aldus de
advocaat van de zoon. “Dit getuigt van verregaand bedrog en manipulatie, en
wij eisen dat G.L. hiervoor verantwoordelijk wordt gesteld.”
Het Openbaar Ministerie concludeerde eveneens dat er sprake was van
valsheid in geschrifte, maar vorderde enkel een opschorting van de straf. De
3
, advocaat van G.L. ging daartegenin en pleitte voor vrijspraak. Volgens hem
was het schriftonderzoek niet volgens de correcte procedures uitgevoerd en is
er onvoldoende bewijs om te spreken van een vervalsing. Het vonnis wordt
verwacht op 21 februari.
Soms kan het mensen enorm ver drijven om dingen te doen die niet
netjes zijn.
Erfgenamen kunnen het ook oneens zijn met de beslissing van de
overledene
De klassieke tripartite (3)
Giften (schenkingen, testamenten, bijzondere soorten giften)
Wat? Een gift is een rechtshandeling onder kosteloze titel waarbij een
persoon aan een andere persoon geheel om niet een vermogens-
bestanddeel verschaft.
Instrumenten:
o Algemeen: Boek 4 titel 2 BW.
o Bijzondere soorten giften: Boek 4 titel 2 BW.
Familiaal vermogensrecht in de praktijk? - giften
The Guardian verliest rechtszaak over testament van prins Philip (GvA, 29 juli
2022)
De Britse krant The guardian heeft de rechtszaak rond het testament van
prins Philip verloren. De Britse krant had een eerder besluit aangevochten dat
bij een hoorzitting over het testament van de overleden man van koningin
Elizabeth geen pers aanwezig mocht zijn.
Een rechter had de pers onder meer vanwege de privacy van de koninklijke
familie uitgesloten en oordeelde dat de inhoud van het testament nog
negentig jaar uit de openbaarheid moest blijven. The guardian vindt dat
“onrechtvaardig”. Een geheel besloten zitting zou volgens de krant indruisen
tegen het rechtssysteem. In Engeland is het de regel dat een testament
openbaar wordt gemaakt wanneer iemand overlijdt. Op die manier kan
gecontroleerd worden of aan de wensen van de overledene wordt voldaan.
Hogere rechters hebben vrijdag echter geoordeeld dat de omstandigheden
“uitzonderlijk” zijn en dat testamenten soms niet openbaar hoeven te worden
gemaakt. “Het is waar dat de wet ook van toepassing is op het koningshuis,
maar dat betekent niet dat de wet in alle situaties voor dezelfde uitkomst
zorgt.” Testamenten van overleden leden van de Britse koninklijke familie
worden traditioneel geheimgehouden.
Prins Philip, de hertog van Edinburgh, overleed vorig jaar op 99-jarige leeftijd.
Hij was 73 jaar getrouwd met koningin Elizabeth.
DEEL I. RELATIEVERMOGENSRECHT
Inleiding
4
Les 1 – 26 september 2025
Wat is familiaal vermogensrecht?
Wat is familiaal vermogensrecht: het regelt de vermogensrechtelijke aspecten
van het familie- en gezinsrecht - het vormt de brug tussen familie- en gezinsrecht
en het ruime vermogensrecht.
Dit brengt persoonsrechtelijke gevolgen met zich mee
o Vgl: stel je hebt kinderen, dat zorgt ervoor dat daar
persoonsrechtelijke gevolgen aanhangen – hier hangt ook een
vermogensrechtelijke component aan.
Recht na de hervorming: het was lang een stabiele rechtstak met weinig
veranderingen. Maar in de periode rond 2015 heeft toenmalige Minister
van Justitie met de hervorming van het BW het familiaal vermogensrecht
als één van de eerste hervorming gemaakt binnen het BW.
Situering
o ... in het Belgische privaatrecht
o ... in het licht van de internationalisering/ harmonisering van het
Europees en/of internationaal privaatrecht
Klassieke tripartite
Situering van het familiaal vermogensrecht
Familiaal vermogensrecht en het Belgische privaatrecht
o Aanknoping met het familierecht: wijzigingen in het familierecht
kunnen ook wijzigingen veroorzaken in het vermogensrecht
Wie behoort tot de ‘familie’? bv: voortaan zouden
huwelijk en wettelijke samenwoning exact hetzelfde zijn.
Dit zorgt voor repercuties in het vermogensrecht want dan
moet er vastgesteld worden dat wettelijke samenwoners
meer rechten hebben dan vandaag de dag (! Fictief)
Hoe ontstaat de ‘familie’?
o Aanknoping met het vermogensrecht: wijzigingen in het
vermogensrecht kunnen ook wijzigingen veroorzaken in het
familierecht
Privaatautonomie – wilsautonomie: dit is de basis van het
vermogensrecht; mensen mogen in essentie doen wat ze
willen.
Grenzen aan de privaatautonomie
Bv: bij huwelijk een huwelijkscontract opstellen
Afhankelijk van contractuele regels van het
verbintenissenrecht of bijz OK’s
Belgische familiaal vermogensrecht in het licht van de harmonisering
en uniformisering in het Europees/internationaal privaatrecht
o Weinig aanvragen voor harmonisering, het wordt nationaal
geregeld.
1
, o Klassiek: grote verscheidenheid door de onlosmakelijk (geachte)
band met de cultuur
o Gevolgen
Relatievermogensrecht
Erfrecht
Giften
o Bv: ook echtgenoot heeft ook baat bij nalatenschap. Dit is logisch
want je hebt daarmee je leven gedeeld dat niet vergeten kan
worden.
De klassieke tripartite
Familiaal vermogensrecht =
Relatievermogensrecht
Erfrecht
Giften (in het bijzonder schenkingen en testamenten)
Relatievermogensrecht (huwelijksvermogensrecht cq
samenwoningsvermogensrecht)
Wat?: geheel van rechtsregels dat, tijdens de relatie (huwelijk cq
samenwoning) en bij de ontbinding ervan, de vermogensrechtelijke
verhoudingen regelt van de partners (echtgenoten cq samenwoners),
zowel ten opzichte van elkaar als tegenover derden
Welke regels zijn van toepassing tijdens een relatie (huwelijksrelatie,
wettelijke/feitelijke samenwoning), relaties tussen koppels onderling en
welke relaties bij koppel onderling en derde (bv schuldeisers) +
onderzoeken wat er gebeurt bij de beëindiging vd relatie
Belangrijke hervorming bij Wet Huwelijksvermogensrecht 22 juli 2018 en bij
Wet 19 januari 2022
Huwelijksvermogensrecht: primair stelsel (art. 212-224 OBW – hierna
ook BW), secundair stelsel (Boek 2 titel 3 BW – vanaf 1 juli 2022)
Samenwoningsvermogensrecht (art. 1475-1479 OBW)
Familiaal vermogensrecht in de praktijk?- HVR
“Niet enkel loonkloof, maar ook onze wetgeving houdt verschil in vermogen
tussen man en vrouw in stand”
Vrouwen en mannen hebben nog altijd niet even veel vermogen. Dat
komt niet alleen door de loonkloof, maar ook door ons familiaal
vermogensrecht. Als een wettelijk samenwonend koppel uit elkaar gaat,
dan wordt vooral de economisch zwakkere partner daar de dupe van.
Vaak is dat een vrouw. Hetzelfde geldt voor getrouwde koppels met
scheiding van goederen. Dat blijkt uit een studie die staatssecretaris
voor Gelijke Kansen Marie-Colline Leroy (Ecolo) voorstelt.
Bron: VRT nws - Niet enkel loonkloof, maar ook onze wetgeving houdt
verschil in vermogen tussen man en vrouw in stand | VRT NWS:
nieuws
2
, De helft is letterlijk de helft (Vrt nws, 1 april 2013)
Na 18 jaar huwelijk had dit Cambodjaanse koppel het wel gehad met
elkaar. Ze beslisten om de helft van hun goederen eerlijk te verdelen
en dat werd door de echtgenoot wel erg letterlijk genomen. Hij zaagde
gewoon de helft van hun huis af en stockeerde het materiaal bij zijn
ouders. De echtgenote besliste om in de andere helft, samen met de
kinderen, te blijven wonen.
De klassieke tripartite (2)
Erfrecht
Wat?: geheel van rechtsregels dat de overgang regelt van het
vermogen van een persoon bij diens overlijden naar een (of meer)
andere levende perso(o)n(en)
Belangrijke hervorming bij Wet van 31 juli 2017 (en gedeeltelijke
reparatie in 2018!) en bij Wet van 19 januari 2022
o Boek 4 BW (vanaf 1 juli 2022)
o (Enkele bijzondere wetten, zoals Verzekeringswet)
Familiaal vermogensrecht in de praktijk? - erfrecht
Schoonzoon probeert erfenis te kapen door vals testament te maken
(Leuven Actueel, 25 januari 2025)
Een familieconflict over een erfenis in Aarschot heeft geleid tot een
rechtszaak, waarbij schoonzoon G.L. wordt beschuldigd van het vervalsen van
het testament van zijn schoonmoeder.
De familie kwam in twee kampen te staan na het overlijden van de vader eind
2017, zo meldt HNB. Omdat hij geen testament had opgesteld, ontstond
discussie over de verdeling van zijn nalatenschap. De situatie escaleerde vier
maanden later, toen schoonzoon G.L. bij de notaris een testament
presenteerde. Dit document zou de verdeling van de erfenis regelen, maar
leidde meteen tot argwaan bij de zoon.
De spanningen binnen de familie namen verder toe na het overlijden van de
moeder, enkele maanden later. Opnieuw presenteerde G.L. een testament,
ditmaal van zijn schoonmoeder. Dit document bevatte volgens de zoon en zijn
vrouw verregaande voordelen voor G.L. en zijn echtgenote. “Mijn cliënten
herkenden het handschrift niet en twijfelden meteen aan de echtheid van het
testament”, verklaarde hun advocaat tijdens de rechtszaak. De zoon
schakelde daarop een schriftdeskundige in om het handschrift van beide
testamenten te analyseren. De deskundige vond een match tussen het
handschrift van de vader en diens testament, maar het testament van de
moeder bleek volgens hem niet door haar geschreven. Daarentegen kwam
het handschrift overeen met dat van G.L. “Het was een bevestiging van wat
mijn cliënten al lang vermoedden: het testament is vervalst”, aldus de
advocaat van de zoon. “Dit getuigt van verregaand bedrog en manipulatie, en
wij eisen dat G.L. hiervoor verantwoordelijk wordt gesteld.”
Het Openbaar Ministerie concludeerde eveneens dat er sprake was van
valsheid in geschrifte, maar vorderde enkel een opschorting van de straf. De
3
, advocaat van G.L. ging daartegenin en pleitte voor vrijspraak. Volgens hem
was het schriftonderzoek niet volgens de correcte procedures uitgevoerd en is
er onvoldoende bewijs om te spreken van een vervalsing. Het vonnis wordt
verwacht op 21 februari.
Soms kan het mensen enorm ver drijven om dingen te doen die niet
netjes zijn.
Erfgenamen kunnen het ook oneens zijn met de beslissing van de
overledene
De klassieke tripartite (3)
Giften (schenkingen, testamenten, bijzondere soorten giften)
Wat? Een gift is een rechtshandeling onder kosteloze titel waarbij een
persoon aan een andere persoon geheel om niet een vermogens-
bestanddeel verschaft.
Instrumenten:
o Algemeen: Boek 4 titel 2 BW.
o Bijzondere soorten giften: Boek 4 titel 2 BW.
Familiaal vermogensrecht in de praktijk? - giften
The Guardian verliest rechtszaak over testament van prins Philip (GvA, 29 juli
2022)
De Britse krant The guardian heeft de rechtszaak rond het testament van
prins Philip verloren. De Britse krant had een eerder besluit aangevochten dat
bij een hoorzitting over het testament van de overleden man van koningin
Elizabeth geen pers aanwezig mocht zijn.
Een rechter had de pers onder meer vanwege de privacy van de koninklijke
familie uitgesloten en oordeelde dat de inhoud van het testament nog
negentig jaar uit de openbaarheid moest blijven. The guardian vindt dat
“onrechtvaardig”. Een geheel besloten zitting zou volgens de krant indruisen
tegen het rechtssysteem. In Engeland is het de regel dat een testament
openbaar wordt gemaakt wanneer iemand overlijdt. Op die manier kan
gecontroleerd worden of aan de wensen van de overledene wordt voldaan.
Hogere rechters hebben vrijdag echter geoordeeld dat de omstandigheden
“uitzonderlijk” zijn en dat testamenten soms niet openbaar hoeven te worden
gemaakt. “Het is waar dat de wet ook van toepassing is op het koningshuis,
maar dat betekent niet dat de wet in alle situaties voor dezelfde uitkomst
zorgt.” Testamenten van overleden leden van de Britse koninklijke familie
worden traditioneel geheimgehouden.
Prins Philip, de hertog van Edinburgh, overleed vorig jaar op 99-jarige leeftijd.
Hij was 73 jaar getrouwd met koningin Elizabeth.
DEEL I. RELATIEVERMOGENSRECHT
Inleiding
4
