INTRODUCTIELES OPLEIDINGSDIDACTIEK
= hoe kunnen we opleiding organiseren, invullen -> toespitsen op leraren
Laatste jaren -> breder gezien -> hoe kunnen leraren ondersteunen in hun professionalisering.
3I’s = initiële opleiding, inductieperiode, inservice training -> lk worden op die drie fasen ondersteund
Opleidingsdidactiek als vak
1. Belang van het vakgebied
2. Opleidingsdidactiek?
“Teaching teachers is a bit like trying to repair a speeding automobile in the midst of bitter argument about how it
should be done” (Fuller & Brown, 1975)
“Consciously, we teach what we know; unconsciously, we teach who we are”
(Hamacke, 1999)
→ Gaat niet enkel over aanleren van vaardigheden maar ook over identiteitsvorming, model staan voor het soort
leraar dat we willen zijn en onbewust meegeven aan de studenten. Onderwijzen over het onderwijzen → vakgebied
valt samen. Second order teaching = metaniveau lesgeven
“Good teaching cannot be reduced to technique: good teaching comes from the identity and integrity of the teacher”
(Palmer, 1998)
Uitgangspunten van opleidingsdidactiek
→ Opleiden van leraren à specifieke didactische uitgangspunten
→ Onderwijzen over onderwijzen (tweede orde opleiden)
→ Pedagogy of teacher education (Loughran, 2006)
(a) Metaniveau: globale opleidingsdidactische benaderingen/visies die richting geven aan de inrichting van de
opleiding
(b) Concrete opleidingsprincipes die richting geven aan het handelen van de lerarenopleiding (macroteaching,
stage …)
1
,3. Opleidingsdidactiek in historisch perspectief
Overzicht van de geschiedenis
Tot jaren ’80:
- Na opleiding goede leraar voor het leven
- Boekenkennis en praktijkervaring
Jaren ’80-2000:
- Opleiding leidt slechts tot startbekwaamheid
- Veel reflectie op ervaringen
- Pas na aantal jaar groeien tot een ‘goede’ leraar, na praktijkervaring
2000-2010:
- Competentiedenken: eerst bepalen wat een goede leraar is en a.d.h. daarvan competenties oplijsten
- Kwaliteit sterk bepaald door beroepssituatie
- Extern gedefinieerde competenties zijn maatgevend
- School heeft mede invloed op wat kwaliteit van leraar inhoudt (schoolvisie mede als sturende factor)
2010-heden:
- Sterke nadruk op rendement/presteren → leraren die starten zijn nog niet voldoende opgeleid, hoe komt
dat? Rendementsdenken
- ‘Terugkeer’ van kennisbasis voor leraren
- Alle leerlingen verder brengen (ook zorgleerlingen en excellente leerlingen)
Benaderingen/tradities
Jaren ‘90
Zeichner & Liston (1990)
1. Academic tradition
o Aanbieden van theoretische kennis (algemeen en vakdidactiek)
o - Kloof theorie en praktijk
2. Social efficiency tradition
o Aansluiting vorige traditie
o Competenties die werken aanleren aan leraren
2
, o Meer nadruk op onderzoek naar leerresultaten gekoppeld aan interventies van leraren
o + Effectief functioneren van leraren in context
o - Ellenlange lijst van competenties
3. Developmentalist tradition (ontwikkelingsgerichte traditie)
o Onderwijs baseren op wat gekend is van ontwikkeling bij kinderen (cognitief, taal, etc.)
o + Onderwijs aanpassen aan noden van het opgroeiende kind
o - Installatie van eenheidsworst
4. Social reconstructionist tradition
o Sociaaleconomische status van kinderen doorbreken
o Door middel van onderwijs de bestaande en vaak ongewenste maatschappelijke orde veranderen
o Streven naar mondige burgers
o + Democratie en empowerment
o - Grote opdracht voor leraren
→ 2019 komen deze vier tradities aanbod + nieuwe ontwikkelingen
Nieuwe ontwikkelingen
- Jaren ’80/‘90: Nadruk in lerarenopleiding op reflecteren
o Leraren leren op basis van concrete ervaringen
o Via reflectie verdiepen van praktijkervaringen
o Aandacht voor de leraar als onderzoeker
- Competentiegericht opleiden
o Duidelijke vaststelling van wat leraarsbekwaamheid inhoudt
o Betere aansluiting met de arbeidsmarkt
- School-based teacher education
o Leren op de werkplek
o Voorbereiden op de ‘echte’ job (praktijkschok ondervangen)
4. Doelen van het onderwijs
3
, → Wat is goed onderwijs?
1. Kwalificatie
2. Socialisatie: we worden lid van een bepaalde gemeenschap.
3. Persoonsvorming: onze waarden, visies, missies
5. Onderzoekstopics
6. Uitgangspunten vakgebied
- Onderwijzen is: complexe activiteit, persoons- en contextgebonden, gericht op leren van leerlingen
- Goed leren onderwijzen kost tijd
- Goede leraren maken meer en betere vorderingen met hun leerlingen dan minder goede
- ‘Goed’ leraarschap kan niet alleen verklaard worden vanuit kennis en vaardigheden
- Tot nu toe is te eenzijdig en atomistisch gekeken naar goed leraarschap
- Meerperspectivisch en holistisch gezichtspunt is nodig t.a.v. het leraarsberoep en dus ook de opleiding van
leraren
7. Conceptueel model
- Opleidingsdidactiek: kijken naar kenmerken van interventie (hoe met alles vorm krijgen?
Aanvangsbegeleiding, mentoring, stage … ). Altijd gesitueerd in een bredere context. Relatie tussen een
interventie en wat betekent dat voor de kwaliteit van de leraar en veranderingen.
- Teachers’ professional development framework (Desimone, 2009; van Veen e.a., 2010)
- Theory of improvement (Wayne e.a., 2008)
- Twee dimensies (Scheerens, 2009)
o Relevante inhoud om goede leraar te worden en te blijven
o Secundaire functies (leraar als onderzoeker, peer-coach, innovator, mentor, etc.)
4
= hoe kunnen we opleiding organiseren, invullen -> toespitsen op leraren
Laatste jaren -> breder gezien -> hoe kunnen leraren ondersteunen in hun professionalisering.
3I’s = initiële opleiding, inductieperiode, inservice training -> lk worden op die drie fasen ondersteund
Opleidingsdidactiek als vak
1. Belang van het vakgebied
2. Opleidingsdidactiek?
“Teaching teachers is a bit like trying to repair a speeding automobile in the midst of bitter argument about how it
should be done” (Fuller & Brown, 1975)
“Consciously, we teach what we know; unconsciously, we teach who we are”
(Hamacke, 1999)
→ Gaat niet enkel over aanleren van vaardigheden maar ook over identiteitsvorming, model staan voor het soort
leraar dat we willen zijn en onbewust meegeven aan de studenten. Onderwijzen over het onderwijzen → vakgebied
valt samen. Second order teaching = metaniveau lesgeven
“Good teaching cannot be reduced to technique: good teaching comes from the identity and integrity of the teacher”
(Palmer, 1998)
Uitgangspunten van opleidingsdidactiek
→ Opleiden van leraren à specifieke didactische uitgangspunten
→ Onderwijzen over onderwijzen (tweede orde opleiden)
→ Pedagogy of teacher education (Loughran, 2006)
(a) Metaniveau: globale opleidingsdidactische benaderingen/visies die richting geven aan de inrichting van de
opleiding
(b) Concrete opleidingsprincipes die richting geven aan het handelen van de lerarenopleiding (macroteaching,
stage …)
1
,3. Opleidingsdidactiek in historisch perspectief
Overzicht van de geschiedenis
Tot jaren ’80:
- Na opleiding goede leraar voor het leven
- Boekenkennis en praktijkervaring
Jaren ’80-2000:
- Opleiding leidt slechts tot startbekwaamheid
- Veel reflectie op ervaringen
- Pas na aantal jaar groeien tot een ‘goede’ leraar, na praktijkervaring
2000-2010:
- Competentiedenken: eerst bepalen wat een goede leraar is en a.d.h. daarvan competenties oplijsten
- Kwaliteit sterk bepaald door beroepssituatie
- Extern gedefinieerde competenties zijn maatgevend
- School heeft mede invloed op wat kwaliteit van leraar inhoudt (schoolvisie mede als sturende factor)
2010-heden:
- Sterke nadruk op rendement/presteren → leraren die starten zijn nog niet voldoende opgeleid, hoe komt
dat? Rendementsdenken
- ‘Terugkeer’ van kennisbasis voor leraren
- Alle leerlingen verder brengen (ook zorgleerlingen en excellente leerlingen)
Benaderingen/tradities
Jaren ‘90
Zeichner & Liston (1990)
1. Academic tradition
o Aanbieden van theoretische kennis (algemeen en vakdidactiek)
o - Kloof theorie en praktijk
2. Social efficiency tradition
o Aansluiting vorige traditie
o Competenties die werken aanleren aan leraren
2
, o Meer nadruk op onderzoek naar leerresultaten gekoppeld aan interventies van leraren
o + Effectief functioneren van leraren in context
o - Ellenlange lijst van competenties
3. Developmentalist tradition (ontwikkelingsgerichte traditie)
o Onderwijs baseren op wat gekend is van ontwikkeling bij kinderen (cognitief, taal, etc.)
o + Onderwijs aanpassen aan noden van het opgroeiende kind
o - Installatie van eenheidsworst
4. Social reconstructionist tradition
o Sociaaleconomische status van kinderen doorbreken
o Door middel van onderwijs de bestaande en vaak ongewenste maatschappelijke orde veranderen
o Streven naar mondige burgers
o + Democratie en empowerment
o - Grote opdracht voor leraren
→ 2019 komen deze vier tradities aanbod + nieuwe ontwikkelingen
Nieuwe ontwikkelingen
- Jaren ’80/‘90: Nadruk in lerarenopleiding op reflecteren
o Leraren leren op basis van concrete ervaringen
o Via reflectie verdiepen van praktijkervaringen
o Aandacht voor de leraar als onderzoeker
- Competentiegericht opleiden
o Duidelijke vaststelling van wat leraarsbekwaamheid inhoudt
o Betere aansluiting met de arbeidsmarkt
- School-based teacher education
o Leren op de werkplek
o Voorbereiden op de ‘echte’ job (praktijkschok ondervangen)
4. Doelen van het onderwijs
3
, → Wat is goed onderwijs?
1. Kwalificatie
2. Socialisatie: we worden lid van een bepaalde gemeenschap.
3. Persoonsvorming: onze waarden, visies, missies
5. Onderzoekstopics
6. Uitgangspunten vakgebied
- Onderwijzen is: complexe activiteit, persoons- en contextgebonden, gericht op leren van leerlingen
- Goed leren onderwijzen kost tijd
- Goede leraren maken meer en betere vorderingen met hun leerlingen dan minder goede
- ‘Goed’ leraarschap kan niet alleen verklaard worden vanuit kennis en vaardigheden
- Tot nu toe is te eenzijdig en atomistisch gekeken naar goed leraarschap
- Meerperspectivisch en holistisch gezichtspunt is nodig t.a.v. het leraarsberoep en dus ook de opleiding van
leraren
7. Conceptueel model
- Opleidingsdidactiek: kijken naar kenmerken van interventie (hoe met alles vorm krijgen?
Aanvangsbegeleiding, mentoring, stage … ). Altijd gesitueerd in een bredere context. Relatie tussen een
interventie en wat betekent dat voor de kwaliteit van de leraar en veranderingen.
- Teachers’ professional development framework (Desimone, 2009; van Veen e.a., 2010)
- Theory of improvement (Wayne e.a., 2008)
- Twee dimensies (Scheerens, 2009)
o Relevante inhoud om goede leraar te worden en te blijven
o Secundaire functies (leraar als onderzoeker, peer-coach, innovator, mentor, etc.)
4
