Samenvatting Ethiek Campus Brussel

SV Ethiek AJ 2024-25 Sofie Declerck
KUL campus Brussel


SV Ethiek Semester 2
DEEL 1: WAT IS GOED HANDELEN? DE
FUNDAMENTEN VAN DE WESTERSE ETHIEK
Hoofdstuk 0: Ethiek en scepticisme
- Onze leefwereld = ethisch beladen: hoe we met elkaar en de omgeving
omgaan bevat een morele lading
o Die morele lading = intuïtief, nt-reflectief want we weten vaak nt
waarom w bep morele oordelen hebben, we leven hiernaar zonder te
weten waar die vandaan komen
 Bv iemand een goeiemorgen wensen in de ochtend, je papier
nt op straat maar in de vuilbak werpen etc
  die morele lading vj handelen heeft iets zeer
vanzelfsprekend
o Filosofisch denken begint altijd met een probleem: er klopt iets nt en
dat moeten we verklaren
  probleem vd morele lading = dat je soms morele intuïties
kan tegenkomen die botsen (binnen jezelf of tussen andere
mensen)
 Bv je kijkt nr het nieuws ve oorlogsgebied  je kan het
nt voor mogelijk houden dat mensen elkaar zoiets aan
zouden doen
 Leidt in het ergste geval tot een existentiële catastrofe,
twijfels
 Die botsingen proberen vele filosofen aan te tonen mbv
gedachte-experimenten
o Bv Singer (filosoof, utilitarist)
 Stel je ziet een meisje voor je verdrinken in een beek  je
hebt de morele plicht om die te gaan helpen
 MAAR je hebt ook een morele plicht om te helpen ook als je
het niet ziet gebeuren: bv geld geven aan een goed doel om
mensen in een arm land te laten vaccineren
  beide een morele plicht om te helpen, enige verschil =
afstand
  je voelt een botsing tussen Singers ideaal en de leefwereld:
als je al je ethische principes zou willen naleven zou je je
gedrag radicaal moeten aanpassen
 MAAR niemand doet dit => maakt van ons hypocrieten

- Ethiek: gaat proberen die scheur (bv je intern conflict) te herstellen
o MAAR er zijn verschillende manieren om die scheur te herstellen:
 Het uit je hoofd zetten, negeren
 Bepaalde common sense verklaringen geven
 Bv uit overlevering (levenswijsheden vj ouders),
verhalen (religieuze verhalen, persoonlijke verhalen v
mensen die je als voorbeeld ziet), religieuze boeken
  je daarop baseren om het conflict op te lossen

,SV Ethiek AJ 2024-25 Sofie Declerck
KUL campus Brussel

 Rationele verklaring geven om de conflicten op te lossen
 = dat wat filosofie doet: filosofie verklaart de
werkelijkheid op een verklarende manier, geeft de
contradicties een plaats
 Bv Han Kang (winnares Nobelprijs Literatuur 2024)
o Boek: De Vegetariër  over haar medelijden met
dieren die pijn lijden + in Zuid-Koreaanse
cultuur: eten = centraal punt vh cultuur
o Internaliseert de pijn v dieren + weigert vanaf
dan vlees of dierlijke producten te eten
  crisis, ethisch conflict
o Filosofie gaat proberen principes te vinden
waarbij je kan oplossen of dieren eten al dan niet
moreel verantwoord is, of er ethische manieren
zijn om dieren te doden voor het genot vd mens
 = ethische argumentatie: we beginnen na
te denken over de principes die ervoor
zorgen dat een bep handeling al dan nt
ethisch verantwoord is
o Boek toont aan hoe dit een gewetensprobleem
(moreel) is, maar ook een sociaal probleem
(cultuur) en politiek (over hoe we dieren moeten
beschermen)
 Filosofie w ook vaak omschreven als een radicaal
kritische reflectie over de fundamenten vh bestaan
o Want het gaat nr de wortel: je blijft graven tot
alles rationeel verklaard is
o Kritisch want machtige mensen hebben gn
invloed, enkel rationele argumenten tellen
- We keren vaak terug nr de Oude Grieken
o Omdat zij zo’n fundamentele invloed gehad hebben op bv het
christendom en andere historische dingen
o Ook omdat het aanduidt hoe de filosofie ontstond:
 Vóór de komst vd filosofie: bij de Grieken: orde vd wereld, hoe
alles in elkaar zat w verklaard obv geloofwaardige verhalen
(mythische verhalen enzo) over sociale relaties
 MAAR dan ontdekking vd wiskunde
o = nieuwe wetenschap die het mythische
wereldbeeld in vraag stelt
o Maakt z los vd zaken om er op een abstracte
manier over na te denken
o  zorgde voor een nieuw soort vertrouwen in je
eigen denken: je moest je ntmr baseren op wat
er voordien al verteld was
 + politieke conflicten
o Oligarchen die aan de macht wouden komen
o  leidt tot het geven v rechtvaardigheden, die
machtsstrijd doet morele en politieke vragen
oprijzen

,SV Ethiek AJ 2024-25 Sofie Declerck
KUL campus Brussel

 + intenser contact met nt-Griekse volkeren
o => andere verhalen, manieren v denken komen
in de Griekse MSen
  zorgt voor een nieuwe zoektocht nr filosofische
principes
o Wie zijn wij? Hoe moeten wij met elkaar
omgaan?
- => ethiek = een rationele poging om ethische principes te formuleren
o Je vertrouwt heel hard op je eigen capaciteiten om die ethische
principes te formuleren
o MAAR wat als we die ethische principes nt op een rationele manier
kunnen vastleggen?
o  je hebt in filosofie en ethiek altijd het risico dat het rationele
verhaal dat je volgt nt klopt
 Bv je vertrouwt op je eigen capaciteiten en schrijft ethische
principes neer in een verslag v 200p, maar komt op het einde
tot de conclusie dat het een luchtkasteel is, nt klopt
  dan eindig je met dat je die morele principes nt
verklaarbaar zijn (je kan nt verklaren wrm 1 handeling beter is
dan de andere)  je eindigt met moreel scepticisme
 = ongeloof, je gelooft nt dat er een fundamentele
grond is voor morele overtuigingen
 Kan vervallen in rauwe machtspolitiek: want als er toch
gn ethische theorie bestaat, dan kan ik gwn mijn macht
uitplooien
 Bv Nietzsche: plaatst moraliteit in de context ve
machtsstrijd: mensen die nt machtig zijn vinden
ethische principes uit om ervoor te zorgen dat de
machtigeren hen nt zouden uitbuiten
o Noemt dit een uitvinding, de ‘slavenmoraal’
 <-> Socrates: argumenteert tegen de positie die
Nietzsche inneemt
o Zegt dat alles wat te maken heeft met moraal =
slechts een verbloeming vd eigen machtswil
- Recht = doordrongen v moraliteit
o Bv een beklaagde die recht heeft op een proces: iedere beklaagde
heeft recht op zelfverdediging, te contesteren dat hij een bep fout
heeft begaan
 = een normatief principe: het feit dat je een proces krijgt voor
je opsluiting, het recht heeft respect vr jou
o Bv iedere mens heeft gelijke rechten
 = zeer moderne uitvinding (<-> slaven)
 Vandaag: iedereen = onderhevig aan dezelfde rechten
- Ethiek = ook een politiek probleem: want wat als sociale relaties
onrechtvaardig in elkaar zitten?
o  gevolg: verschillende politieke posities ontwikkelen ethische
argumentaties
 Bv overheid formuleert ethische redenen wrm zij ons bep
zaken mogen opleggen

, SV Ethiek AJ 2024-25 Sofie Declerck
KUL campus Brussel

 = wat vele machthebbers doen: proberen
machtsverhoudingen te legitimeren
 Bv Aristoteles: gaf een ethische verantwoording voor
slavernij
o Verschillende partijen die hun positie willen legitimeren:
 Er zijn verschillende politieke stromingen met elk hun eigen
visie op hoe je met elkaar hoort om te gaan etc
  gevolg: politiek spe om mensen te overtuigen dat hun visie
= de meest ethische




Hoofdstuk 1: Aristoteles en het natuurlijke doel van de
mens
- Biografie Aristoteles
o Komt nr Athene om aan de academie v Plato te studeren
  w als buitenlander beschouwd
o W de persoonlijke opvoeder v Alexander de Grote
o Richt daarna zijn eigen lyceum op voor onderwijs aan jonge
Atheners
o Hechtte veel belang aan het feit dat mensen verplichtingen hebben
tov elkaar, zegt dat men z enkel kan ontplooien in een
gemeenschappelijke politieke activiteit
 Heeft zelf nooit v die rechten kunnen genieten doordat hij als
buitenlander gezien w

1.1 Wat is ethische kennis?
- Aristoteles
o Onderscheidde 3 grote kennistakken:




 Theoretische wetenschappen: doel = de kennis zelf, hebben
gn ander doel dan wat het is
 Je kijkt nr de verschillende feiten en probeert dan
relaties te zien
 Productieve wetenschappen: we zijn geïnteresseerd in het
product vh handelen  we nemen de houding aan vd
producent
 Praktische wetenschappen: doel = de handeling zelf
 = vorm v kennis die je moet helpen praktische dingen
te doen