Inhoud
1. Inleiding.............................................................................................................. 5
1.1 Overheid, markt, gemeenschap en middenveld............................................5
1.1.1 Inleiding.................................................................................................. 5
1.1.2 De welfare mix........................................................................................ 5
1.1.3 Het maatschappelijk middenveld............................................................6
1.1.4 Verschuivende verhoudingen..................................................................6
2. Het middenveld in Vlaanderen........................................................................... 7
2.1 Drie sectoren – elf segmenten.......................................................................7
2.2 Geschiedenis van het sociaal-cultureel middenveld in Vlaanderen...............7
2.2.1 De sociale kwestie als dubieuze oorsprong.............................................7
2.2.2 De naoorloogse verzorgingsstaat............................................................9
2.2.3 Het middenveld onder druk in crisistijden.............................................10
2.2.4 Nieuwe uitdagingen in een globale samenleving..................................11
Deel 1 De overheid............................................................................................... 15
3. Het openbaar bestuur....................................................................................... 15
3.1 Inleiding....................................................................................................... 15
3.2 De klassieke overheid.................................................................................. 15
3.2.1 Drie overheidssystemen........................................................................15
3.2.2 Opdracht van de overheid.....................................................................15
3.2.3 Vijf niveaus............................................................................................ 16
3.2.4 Hiërarchisch gezag................................................................................ 16
3.2.5 Deconcentratie en verzelfstandiging.....................................................16
3.3 De semioverheid......................................................................................... 17
3.3.1 Semioverheid per bestuursniveau.........................................................17
3.3.2 Juridisch statuut.................................................................................... 17
3.3.3 Hiërarchisch gezag................................................................................ 18
3.4 De overheid in netwerking..........................................................................18
3.4.1 Non-profitorganisaties...........................................................................18
3.4.2 Verzuiling en corporatisme....................................................................19
3.4.3 Sturing in netwerkvorm.........................................................................19
3.4.4 Zelfsturing............................................................................................. 20
3.4.5 Marktsturing.......................................................................................... 20
3.5 Van Weber naar NPM EN NPG......................................................................20
1
, 3.5.1 Inleiding................................................................................................ 20
3.5.2 Het bureaucratiemodel van Max Weber................................................21
3.5.3 Het Nieuw Publiek Management (NPM): een nieuw paradigma.............22
3.5.4 Public Governance................................................................................. 22
3.6 Multi level governance................................................................................ 23
3.6.1 vier soorten rolverdelingen/dimensies..................................................23
3.6.2 De verschillende bestuursniveaus in het welzijnsbeleid........................24
3.7 De bestuurlijke organisatie van het Vlaamse welzijnsbeleid.......................25
3.8 Het lokaal bestuur....................................................................................... 25
3.8.1 De gemeente........................................................................................ 25
3.8.2 Het OCMW............................................................................................. 26
3.8.3 Decreet lokaal bestuur..........................................................................27
4. Lokaal sociaal beleid......................................................................................... 29
4.1 Sociaal beleid en bevoegdheidsverdeling...................................................29
4.1.1 instrumenten......................................................................................... 29
4.1.2 Wat doet sociaal beleid.........................................................................29
4.1.3 Bevoegdheid......................................................................................... 29
4.1.4 Decentralisatie...................................................................................... 29
4.1.5 Subsidiariteitsprincipe...........................................................................29
4.2 Lokaal sociaal beleid – definiëring...............................................................29
4.2.1 Werking................................................................................................. 30
4.3 Decreet lokaal sociaal beleid (LSB).............................................................30
4.3.1 Decreet 2004........................................................................................ 30
4.3.2 Decreet 2018........................................................................................ 30
Deel 2 Overheid – Markt....................................................................................... 32
5. Vermarkting...................................................................................................... 32
5.1 Hybridisering van het middenveld richting markt: een begrippenkader.....32
5.2 Een conceptueel overzicht..........................................................................33
5.2.1 Economisering....................................................................................... 36
5.2.2 Managerialism....................................................................................... 37
6. Social profit en sociaal ondernemerschap........................................................39
6.1 inleiding....................................................................................................... 39
6.1.1 Situering................................................................................................ 39
6.1.2 Convergentie tussen de profit en non profit?........................................39
6.1.3 Drieluik.................................................................................................. 39
2
, 6.2 Social profit als sector................................................................................. 40
6.3 Sociaal ondernemen.................................................................................... 40
6.3.1 Angelsaksische en continentale visie....................................................40
6.3.2 Sociaal ondernemen als proces.............................................................40
6.3.3 Kenmerken sociaal ondernemen...........................................................41
6.3.4 Sociale innovatie................................................................................... 41
6.3.5 Sociale innovatiefabriek........................................................................41
6.4 Sociale onderneming................................................................................... 42
6.4.1 Definiëring Europa................................................................................ 42
6.4.2 Definiëring Vlaanderen..........................................................................43
6.4.3 rechtsvormen........................................................................................ 43
6.5 Sociale ondernemer.................................................................................... 43
Deel 3 Overheid - Gemeenschap..........................................................................45
7. Vermaatschappelijking van de zorg- en dienstverlening..................................45
7.1 Situering en opbouw................................................................................... 45
7.2 Vermaatschappelijking als meervoudig begrip............................................45
7.2.1 Midden 20e eeuw................................................................................... 45
7.2.2 Jaren 60-70............................................................................................ 46
7.2.3 Jaren 70-80............................................................................................ 46
7.2.4 Jaren 80-90............................................................................................ 46
7.2.5 Actuele betekenissen............................................................................ 46
7.3 Verbinden en vermaatschappelijking van de zorg.......................................47
7.3.1 Verschuivende rollen sociaal werk........................................................47
7.3.2 Buurtgericht werken in ouderenzorg.....................................................47
7.3.3 Mantelzorg............................................................................................ 47
7.4 De negen beloften van nabijheid.................................................................48
7.4.1 Nederlandse context............................................................................. 48
7.4.2 Vermaatschappelijking vs. bureaucratisering........................................48
7.4.3 Vermaatschappelijking vs. professionalisering......................................48
7.4.4 Vermaatschappelijking vs. vermarkting................................................49
7.5 Persoonsvolgende financiering (PVF) voor personen met een handicap.....49
7.5.1 Voor de PVF........................................................................................... 49
7.5.2 Opkomst van de PVF............................................................................. 49
7.5.3 Werking PVF.......................................................................................... 50
7.5.4 Valkuilen................................................................................................ 50
3
, 8. Actieve welvaartsstaat..................................................................................... 50
8.1 Inleiding....................................................................................................... 50
8.2 De verzorgingsstaat onder druk..................................................................51
8.2.1 Endogene oorzaken............................................................................... 51
8.2.2 Exogene oorzaken................................................................................. 51
8.3 Actieve welvaartstaat.................................................................................. 53
8.3.1 Activering.............................................................................................. 53
8.3.2 Activering als werkveld.........................................................................55
9. Participatiesamenleving................................................................................... 56
9.1 Situering...................................................................................................... 56
9.2 Het ontstaan van de participatiesamenleving.............................................56
9.2.1 Mondige en kritische burgers................................................................56
9.2.2 Verschuivingen in de verzorgingsstaat..................................................57
9.2.3 Ontstaan van een post-traditionele samenleving..................................57
9.3 kenmerken en verschijningsvormen............................................................57
9.4 Valkuilen van de participatiesamenleving...................................................58
9.4.1 Onwaarschijnlijkheid............................................................................. 58
9.4.2 Onrealistisch......................................................................................... 58
9.4.3 Onwenselijk........................................................................................... 58
Deel 4 Gemeenschap – Markt............................................................................... 60
10. Transitiebewegingen....................................................................................... 60
10.1 Situering................................................................................................. 60
10.2 Transitiebewegingen.................................................................................. 60
10.2.1 Alternatieven voor groei......................................................................61
10.2.2 Onderscheid met participatiesamenleving..........................................62
10.3 Coöperaties............................................................................................... 62
10.3.1 Van collectief belang naar collectieve actie........................................62
10.3.2 Coöperaties/coöperatieven.................................................................62
10.3.3 Energiecoöperatieven.........................................................................62
10.3.4 Commons en instituties voor collectieve actie....................................63
10.4 Vraagstukken voor de toekomst................................................................64
Samenvatting BBO
4
1. Inleiding.............................................................................................................. 5
1.1 Overheid, markt, gemeenschap en middenveld............................................5
1.1.1 Inleiding.................................................................................................. 5
1.1.2 De welfare mix........................................................................................ 5
1.1.3 Het maatschappelijk middenveld............................................................6
1.1.4 Verschuivende verhoudingen..................................................................6
2. Het middenveld in Vlaanderen........................................................................... 7
2.1 Drie sectoren – elf segmenten.......................................................................7
2.2 Geschiedenis van het sociaal-cultureel middenveld in Vlaanderen...............7
2.2.1 De sociale kwestie als dubieuze oorsprong.............................................7
2.2.2 De naoorloogse verzorgingsstaat............................................................9
2.2.3 Het middenveld onder druk in crisistijden.............................................10
2.2.4 Nieuwe uitdagingen in een globale samenleving..................................11
Deel 1 De overheid............................................................................................... 15
3. Het openbaar bestuur....................................................................................... 15
3.1 Inleiding....................................................................................................... 15
3.2 De klassieke overheid.................................................................................. 15
3.2.1 Drie overheidssystemen........................................................................15
3.2.2 Opdracht van de overheid.....................................................................15
3.2.3 Vijf niveaus............................................................................................ 16
3.2.4 Hiërarchisch gezag................................................................................ 16
3.2.5 Deconcentratie en verzelfstandiging.....................................................16
3.3 De semioverheid......................................................................................... 17
3.3.1 Semioverheid per bestuursniveau.........................................................17
3.3.2 Juridisch statuut.................................................................................... 17
3.3.3 Hiërarchisch gezag................................................................................ 18
3.4 De overheid in netwerking..........................................................................18
3.4.1 Non-profitorganisaties...........................................................................18
3.4.2 Verzuiling en corporatisme....................................................................19
3.4.3 Sturing in netwerkvorm.........................................................................19
3.4.4 Zelfsturing............................................................................................. 20
3.4.5 Marktsturing.......................................................................................... 20
3.5 Van Weber naar NPM EN NPG......................................................................20
1
, 3.5.1 Inleiding................................................................................................ 20
3.5.2 Het bureaucratiemodel van Max Weber................................................21
3.5.3 Het Nieuw Publiek Management (NPM): een nieuw paradigma.............22
3.5.4 Public Governance................................................................................. 22
3.6 Multi level governance................................................................................ 23
3.6.1 vier soorten rolverdelingen/dimensies..................................................23
3.6.2 De verschillende bestuursniveaus in het welzijnsbeleid........................24
3.7 De bestuurlijke organisatie van het Vlaamse welzijnsbeleid.......................25
3.8 Het lokaal bestuur....................................................................................... 25
3.8.1 De gemeente........................................................................................ 25
3.8.2 Het OCMW............................................................................................. 26
3.8.3 Decreet lokaal bestuur..........................................................................27
4. Lokaal sociaal beleid......................................................................................... 29
4.1 Sociaal beleid en bevoegdheidsverdeling...................................................29
4.1.1 instrumenten......................................................................................... 29
4.1.2 Wat doet sociaal beleid.........................................................................29
4.1.3 Bevoegdheid......................................................................................... 29
4.1.4 Decentralisatie...................................................................................... 29
4.1.5 Subsidiariteitsprincipe...........................................................................29
4.2 Lokaal sociaal beleid – definiëring...............................................................29
4.2.1 Werking................................................................................................. 30
4.3 Decreet lokaal sociaal beleid (LSB).............................................................30
4.3.1 Decreet 2004........................................................................................ 30
4.3.2 Decreet 2018........................................................................................ 30
Deel 2 Overheid – Markt....................................................................................... 32
5. Vermarkting...................................................................................................... 32
5.1 Hybridisering van het middenveld richting markt: een begrippenkader.....32
5.2 Een conceptueel overzicht..........................................................................33
5.2.1 Economisering....................................................................................... 36
5.2.2 Managerialism....................................................................................... 37
6. Social profit en sociaal ondernemerschap........................................................39
6.1 inleiding....................................................................................................... 39
6.1.1 Situering................................................................................................ 39
6.1.2 Convergentie tussen de profit en non profit?........................................39
6.1.3 Drieluik.................................................................................................. 39
2
, 6.2 Social profit als sector................................................................................. 40
6.3 Sociaal ondernemen.................................................................................... 40
6.3.1 Angelsaksische en continentale visie....................................................40
6.3.2 Sociaal ondernemen als proces.............................................................40
6.3.3 Kenmerken sociaal ondernemen...........................................................41
6.3.4 Sociale innovatie................................................................................... 41
6.3.5 Sociale innovatiefabriek........................................................................41
6.4 Sociale onderneming................................................................................... 42
6.4.1 Definiëring Europa................................................................................ 42
6.4.2 Definiëring Vlaanderen..........................................................................43
6.4.3 rechtsvormen........................................................................................ 43
6.5 Sociale ondernemer.................................................................................... 43
Deel 3 Overheid - Gemeenschap..........................................................................45
7. Vermaatschappelijking van de zorg- en dienstverlening..................................45
7.1 Situering en opbouw................................................................................... 45
7.2 Vermaatschappelijking als meervoudig begrip............................................45
7.2.1 Midden 20e eeuw................................................................................... 45
7.2.2 Jaren 60-70............................................................................................ 46
7.2.3 Jaren 70-80............................................................................................ 46
7.2.4 Jaren 80-90............................................................................................ 46
7.2.5 Actuele betekenissen............................................................................ 46
7.3 Verbinden en vermaatschappelijking van de zorg.......................................47
7.3.1 Verschuivende rollen sociaal werk........................................................47
7.3.2 Buurtgericht werken in ouderenzorg.....................................................47
7.3.3 Mantelzorg............................................................................................ 47
7.4 De negen beloften van nabijheid.................................................................48
7.4.1 Nederlandse context............................................................................. 48
7.4.2 Vermaatschappelijking vs. bureaucratisering........................................48
7.4.3 Vermaatschappelijking vs. professionalisering......................................48
7.4.4 Vermaatschappelijking vs. vermarkting................................................49
7.5 Persoonsvolgende financiering (PVF) voor personen met een handicap.....49
7.5.1 Voor de PVF........................................................................................... 49
7.5.2 Opkomst van de PVF............................................................................. 49
7.5.3 Werking PVF.......................................................................................... 50
7.5.4 Valkuilen................................................................................................ 50
3
, 8. Actieve welvaartsstaat..................................................................................... 50
8.1 Inleiding....................................................................................................... 50
8.2 De verzorgingsstaat onder druk..................................................................51
8.2.1 Endogene oorzaken............................................................................... 51
8.2.2 Exogene oorzaken................................................................................. 51
8.3 Actieve welvaartstaat.................................................................................. 53
8.3.1 Activering.............................................................................................. 53
8.3.2 Activering als werkveld.........................................................................55
9. Participatiesamenleving................................................................................... 56
9.1 Situering...................................................................................................... 56
9.2 Het ontstaan van de participatiesamenleving.............................................56
9.2.1 Mondige en kritische burgers................................................................56
9.2.2 Verschuivingen in de verzorgingsstaat..................................................57
9.2.3 Ontstaan van een post-traditionele samenleving..................................57
9.3 kenmerken en verschijningsvormen............................................................57
9.4 Valkuilen van de participatiesamenleving...................................................58
9.4.1 Onwaarschijnlijkheid............................................................................. 58
9.4.2 Onrealistisch......................................................................................... 58
9.4.3 Onwenselijk........................................................................................... 58
Deel 4 Gemeenschap – Markt............................................................................... 60
10. Transitiebewegingen....................................................................................... 60
10.1 Situering................................................................................................. 60
10.2 Transitiebewegingen.................................................................................. 60
10.2.1 Alternatieven voor groei......................................................................61
10.2.2 Onderscheid met participatiesamenleving..........................................62
10.3 Coöperaties............................................................................................... 62
10.3.1 Van collectief belang naar collectieve actie........................................62
10.3.2 Coöperaties/coöperatieven.................................................................62
10.3.3 Energiecoöperatieven.........................................................................62
10.3.4 Commons en instituties voor collectieve actie....................................63
10.4 Vraagstukken voor de toekomst................................................................64
Samenvatting BBO
4
