Filosofie en kritische theorie: een architecturale inleiding
0.1) Kritische theorie
= nadering v/d studie v/d samenleving ontwikkeld tussen 1930 – 1970
- door Max Horkheimer, Theodor Wiesengrund Adorno en Herbert Marcuse
-> vreesden dat moderne westerse samenlevingen veranderden in gesloten, totalitaire
systemen, waarin alle individuele vrijheid weg was
=> resultaat van kapitalisme en later ook door de rol van wetenschap en technologie
0.2) filosofie en kritische theorie
- wetenschappers zijn medeplichtig in criminaliteit en zijn niet kritisch op hun patronen, de grote
industrie, het leger en de regering
-> machten die het westers imperialisme, racisme en economische ongelijkheid stimuleren en
de planeet verwoesten
- hun rationele, niet-objectieve kijk op de wereld is niet-bestaand, dit sluit al het spirituele,
magische en poëtische uit
- overspecialisatie, leert ons niets bij
0.3) onkritisch op hun patronen
- Jozef Plateaugebouw, Universiteit Gent
-> met Geld van de overheid, gebaseerd op de ingenieursschool van München, vooraf Keizer
Willem II
- verleden wordt herschreven om zichzelf in een beter daglicht te stellen
-> Columbus ontdekt Amerika en dat de aarde rond was, maar dit was al geweten in de
middeleeuwen
- zowel Columbus als zijn tijdgenoten wisten al langer dat de aarde rond was, waar komt deze
fout dan uit voor?
-> een aantal mensen droegen de verlichtingsvaandel zo hoog dat ze dingen zijn gaan uitvinden
die niet kloppen bv. in de middeleeuwen wist men nog niet dat de aarde rond was, om hun in een
beter daglicht te zetten
-> dit komt goed uit zodat ze kunnen zeggen wij staan voor kennis, alles voor 1800 =
onwetendheid
,=> fout door Washington Irving
=> Sleepy hollow geschreven en boek over het leven van Christophel Colombus en hij vind uit
dat Colombus heeft bewezen dat de aarde rond is aan de Spaanse vorsten en raakt zo verspreid
in de populaire cultuur en zo overgenomen
=> andere historici volgend deze fout en creëren een sneeuwbal effect
- a short history of technology
-> het gebrek aan kritiek t.o.v. zijn eigen positie, zelf kritisch zijn omdat de waarheid zo vervormd
wordt en wie de geschiedenis heeft geschreven
-> introductie komt niet in de vertaling, de hele onderzoek campagne voor dit boek is
gefinancierd door Imperial Chemical Industries
=> geschiedenis van de technologie geschreven door een iemand om ICI zo best mogelijk te
doen lijken
- ethaankraker in de haven van Antwerpen (INEOS)
-> grootte plastic en uitstoot productie, werkt op gas en petroleum
-> geïmporteerd uit de VS afkomstig uit een omstreden techniek van ontginning, waarbij
grondwater wordt aangetast
- privébedrijven vermengen met onderzoekslaboratoria
-> zoals Ugent in Zwijnaarde Daikin
-> gespecialiseerd in koeltechnologie (duurzaam), belangrijk in de transitie naar koolstofvrije
ecologie
-> producent van airco's, werkt voornamelijk op fossiele energie, ene kant koelt andere
verwarmt, elke onkritische omarming van bedrijven heeft 2 zijden
0.4) Westers imperialisme
- genocide van de oorspronkelijke bewoners van de VS
-> Westerse blanke kolonisten veroveren het Amerikaanse territorium
0.5) racisme
0.6) seksisme
- voor jaren 70' overgewicht aan mannen pas nadien meer evenwicht
,- Virginia Woolf schrijft over seksuele onderdrukking van vrouwen, wordt buiten gestuurd uit de
academische bibliotheek omdat ze een vrouw is
0.7) economische ongelijkheid
- Das Kapital
-> kritiek op de politieke economie: beginselen van de sociale ongelijkheid onderzoeken
0.8) plunderen v/d aarde
- Silent Spring, Rachel Carson
-> 1ste wetenschapster die link tussen verlies aan biodiversiteit en DTT als insecticide aantoont,
en hoe fragiel ecologische gemeenschappen zijn
- kritisch theorie v/d school van Frankfurt
-> totalitarisme / nazisme als ramp
- hedendaagse kritische theorie
-> ecologische catastrofe + sociale ongelijkheid
0.9) uitsluiten v/h spirituele, magische en poëtische
0.10) overspecialisatie
- probleem van overspecialisatie
-> samenleving werkt rond de theorie dat specialisatie de oplossing is
-> universiteiten voeren dit idee nog verder
-> de samenleving denkt dat specialisatie natuurlijk, onvermijdbaar en naar te verlangen is
- oorsprong van overspecialisatie
-> grote bedrijfseigenaren zijn zelf koningen gaan aanstellen waarin hyperspecialisatie
gestimuleerd wordt om kennis van bepaalde mensen te beperken
-> een koning stelde verschillende verschillende rollen aan zijn onderdanen aan
=> de onderdanen mochten zich nooit moeien met iemand anders zijn gebied, enkel de koning
mocht dit
, Cluster 1: geschiedenis en filosofie van de
wetenschappen en technologie
Les 1: van natuurfilosofie naar de wetenschappen – de productie
van kennis
1.1) Objectiviteit
- objectiviteit = een ideale toestand
- objectief = een eigenschap
- objectivering = een activiteit, een proces, iets wat we doen
- we kunnen niet altijd zeggen dat iets objectief is zonder te verwijzen naar subjectiviteit
1.2) Concept = het idee dat we uitdrukken met een term
- term = woord in onze taal
- zoektocht naar definities van concepten
- alle criteria zijn noodzakelijk en te samen zijn ze voldoende = ideaal beeld definitie, voor veel
concepten lukt dit niet
- alternatief: concepten aanzien als clusterconcepten = dit concept is niet te vatten in een strikte
definitie, maar in een cluster van betekenissen, op basis van de context komen sommige betekenissen
meer centraal te staan dan andere
1.3) Objectiviteit vs. Subjectiviteit
- subjectief = niet aan de feiten gebonden, betrokken, niet eerlijk…
-> het een of ander op de voorgrond plaatsen
-> mate van betrokkenheid is goed om eerlijk te zijn
-> naargelang waar de waarheid ligt verschilt het zwaartepunt
- objectief = aan de feiten gebonden (vertrekken vanuit wat het geval is), afstandelijk, eerlijk…
- hangen beide samen, maar context speelt een rol
- dit concept heeft een geschiedenis, vanaf 17 e-18e eeuw en pas vanaf 19 e eeuw centraal gekomen
- cluster van betekenissen was nog niet samengekomen in 1 concept
1.4) Antieke ideaal van Theoria
= goddelijke perspectief
0.1) Kritische theorie
= nadering v/d studie v/d samenleving ontwikkeld tussen 1930 – 1970
- door Max Horkheimer, Theodor Wiesengrund Adorno en Herbert Marcuse
-> vreesden dat moderne westerse samenlevingen veranderden in gesloten, totalitaire
systemen, waarin alle individuele vrijheid weg was
=> resultaat van kapitalisme en later ook door de rol van wetenschap en technologie
0.2) filosofie en kritische theorie
- wetenschappers zijn medeplichtig in criminaliteit en zijn niet kritisch op hun patronen, de grote
industrie, het leger en de regering
-> machten die het westers imperialisme, racisme en economische ongelijkheid stimuleren en
de planeet verwoesten
- hun rationele, niet-objectieve kijk op de wereld is niet-bestaand, dit sluit al het spirituele,
magische en poëtische uit
- overspecialisatie, leert ons niets bij
0.3) onkritisch op hun patronen
- Jozef Plateaugebouw, Universiteit Gent
-> met Geld van de overheid, gebaseerd op de ingenieursschool van München, vooraf Keizer
Willem II
- verleden wordt herschreven om zichzelf in een beter daglicht te stellen
-> Columbus ontdekt Amerika en dat de aarde rond was, maar dit was al geweten in de
middeleeuwen
- zowel Columbus als zijn tijdgenoten wisten al langer dat de aarde rond was, waar komt deze
fout dan uit voor?
-> een aantal mensen droegen de verlichtingsvaandel zo hoog dat ze dingen zijn gaan uitvinden
die niet kloppen bv. in de middeleeuwen wist men nog niet dat de aarde rond was, om hun in een
beter daglicht te zetten
-> dit komt goed uit zodat ze kunnen zeggen wij staan voor kennis, alles voor 1800 =
onwetendheid
,=> fout door Washington Irving
=> Sleepy hollow geschreven en boek over het leven van Christophel Colombus en hij vind uit
dat Colombus heeft bewezen dat de aarde rond is aan de Spaanse vorsten en raakt zo verspreid
in de populaire cultuur en zo overgenomen
=> andere historici volgend deze fout en creëren een sneeuwbal effect
- a short history of technology
-> het gebrek aan kritiek t.o.v. zijn eigen positie, zelf kritisch zijn omdat de waarheid zo vervormd
wordt en wie de geschiedenis heeft geschreven
-> introductie komt niet in de vertaling, de hele onderzoek campagne voor dit boek is
gefinancierd door Imperial Chemical Industries
=> geschiedenis van de technologie geschreven door een iemand om ICI zo best mogelijk te
doen lijken
- ethaankraker in de haven van Antwerpen (INEOS)
-> grootte plastic en uitstoot productie, werkt op gas en petroleum
-> geïmporteerd uit de VS afkomstig uit een omstreden techniek van ontginning, waarbij
grondwater wordt aangetast
- privébedrijven vermengen met onderzoekslaboratoria
-> zoals Ugent in Zwijnaarde Daikin
-> gespecialiseerd in koeltechnologie (duurzaam), belangrijk in de transitie naar koolstofvrije
ecologie
-> producent van airco's, werkt voornamelijk op fossiele energie, ene kant koelt andere
verwarmt, elke onkritische omarming van bedrijven heeft 2 zijden
0.4) Westers imperialisme
- genocide van de oorspronkelijke bewoners van de VS
-> Westerse blanke kolonisten veroveren het Amerikaanse territorium
0.5) racisme
0.6) seksisme
- voor jaren 70' overgewicht aan mannen pas nadien meer evenwicht
,- Virginia Woolf schrijft over seksuele onderdrukking van vrouwen, wordt buiten gestuurd uit de
academische bibliotheek omdat ze een vrouw is
0.7) economische ongelijkheid
- Das Kapital
-> kritiek op de politieke economie: beginselen van de sociale ongelijkheid onderzoeken
0.8) plunderen v/d aarde
- Silent Spring, Rachel Carson
-> 1ste wetenschapster die link tussen verlies aan biodiversiteit en DTT als insecticide aantoont,
en hoe fragiel ecologische gemeenschappen zijn
- kritisch theorie v/d school van Frankfurt
-> totalitarisme / nazisme als ramp
- hedendaagse kritische theorie
-> ecologische catastrofe + sociale ongelijkheid
0.9) uitsluiten v/h spirituele, magische en poëtische
0.10) overspecialisatie
- probleem van overspecialisatie
-> samenleving werkt rond de theorie dat specialisatie de oplossing is
-> universiteiten voeren dit idee nog verder
-> de samenleving denkt dat specialisatie natuurlijk, onvermijdbaar en naar te verlangen is
- oorsprong van overspecialisatie
-> grote bedrijfseigenaren zijn zelf koningen gaan aanstellen waarin hyperspecialisatie
gestimuleerd wordt om kennis van bepaalde mensen te beperken
-> een koning stelde verschillende verschillende rollen aan zijn onderdanen aan
=> de onderdanen mochten zich nooit moeien met iemand anders zijn gebied, enkel de koning
mocht dit
, Cluster 1: geschiedenis en filosofie van de
wetenschappen en technologie
Les 1: van natuurfilosofie naar de wetenschappen – de productie
van kennis
1.1) Objectiviteit
- objectiviteit = een ideale toestand
- objectief = een eigenschap
- objectivering = een activiteit, een proces, iets wat we doen
- we kunnen niet altijd zeggen dat iets objectief is zonder te verwijzen naar subjectiviteit
1.2) Concept = het idee dat we uitdrukken met een term
- term = woord in onze taal
- zoektocht naar definities van concepten
- alle criteria zijn noodzakelijk en te samen zijn ze voldoende = ideaal beeld definitie, voor veel
concepten lukt dit niet
- alternatief: concepten aanzien als clusterconcepten = dit concept is niet te vatten in een strikte
definitie, maar in een cluster van betekenissen, op basis van de context komen sommige betekenissen
meer centraal te staan dan andere
1.3) Objectiviteit vs. Subjectiviteit
- subjectief = niet aan de feiten gebonden, betrokken, niet eerlijk…
-> het een of ander op de voorgrond plaatsen
-> mate van betrokkenheid is goed om eerlijk te zijn
-> naargelang waar de waarheid ligt verschilt het zwaartepunt
- objectief = aan de feiten gebonden (vertrekken vanuit wat het geval is), afstandelijk, eerlijk…
- hangen beide samen, maar context speelt een rol
- dit concept heeft een geschiedenis, vanaf 17 e-18e eeuw en pas vanaf 19 e eeuw centraal gekomen
- cluster van betekenissen was nog niet samengekomen in 1 concept
1.4) Antieke ideaal van Theoria
= goddelijke perspectief
