Filosofie
Les 1: 03/10/’24
Rol van Griekenland
De stroomculturen lagen aan de basis van de filosofie. De stroomculturen, ook wel de
beschavingen van het oude Egypte, hebben een cruciale rol gespeeld in de ontwikkeling van
de filosofie. Deze vroege en 1 van de eerste beschavingen legden de grondslag voor het later
filosofisch denken, vooral richting de Griekse wereld.
De Griekse cultuur was een spons die zeer veel opnam van die stroomculturen. Die Griekse
samenleving blijft zich dan verder ontwikkelen tot dat Griekenland de voetnoot van de
Westerse cultuur werd die wij vandaag de dag nog steeds kennen.
De Griekse cultuur zal zich verder doorzetten richting de Romeinse cultuur en die zal zich
politiek doorzetten richting onze streken.
Wat is wijsbegeerte
De wijsbegeerte wordt gezien als een synoniem voor de filosofie. Het is de studie van
fundamentele vragen over de aard van de werkelijkheid, kennis, ethiek, de menselijke geest
en het bestaan zelf.
Onderscheid wereld – leefwereld (Edmund Husserl)
De wereld verwijs naar de objectieve, externe werkelijkheid, terwijl de leefwereld verwijst
naar de subjectieve, ervaringsgerichte wereld waarin mensen zich bevinden en betekenis
geven aan wat ze meemaken.
Husserl maakt hierbij een onderscheid tussen een dier en huisdier. Een dier wordt dan
gezien als onze wereld en het huisdier als onze leefwereld. VB: jouw hond heb je lief en ben
je heel voorzichtig mee terwijl je bij een straathond die liefde miss niet. Hebt. Het zou niet
veel uitmaken wat er met die hond gebeurd, bij jouw hond is dit wel het geval.
In de powerpoint maken ze het onderscheid tussen een dier van biologische soort en een
disney dier. Een hert leeft in het wilt kan opgegeten worden,… terwijl bambi meer in onze
leegwereld zit, iemand die we kennen, die schattig is ,…
,Nog een voorbeeld is de Grindadràp, Faeröers voor Griendenjacht, is een traditionele vorm
van visserij op de Faeröer-eilanden. De jacht wordt als volgt uitgevoerd. Een willekeurige
schipper kan een groep grienden waarnemen in de buurt van een van de eilanden. Wanneer
het weer gunstig is, wordt de jacht dan spontaan georganiseerd. Mensen krijgen vrij en er
wordt massaal uitgerukt met boten. De grienden worden opgespoord en vervolgens een baai
ingedreven en gedood. De griendenjacht wordt als sinds de negende eeuw uitgevoerd en is
sinds die tijd een belangrijk onderdeel van de Faeröerse keuken.
In 2017 werden 313 miljoen dieren geslacht in de Belgische slachthuizen. Alleen al de kippen
zijn goed voor 300 miljoen stuks per jaar. Er werden ook 10,95 miljoen varkens geslacht naast
920.000 runderen, 780.000 kalkoenen, 14.400 schapen, 60.000 stuks gevogelte, 48.000
eenden, 12.000 geiten en 6.000 paarden.
Met dit voorbeeld willen ze aantonen dat we het erg en raar vinden dat al die grienden
(kdenk een soort dolfijnen) gedood worden. We zouden hier met deze activiteiten niet
akkoord gaan. Terwijl het voor die mensen heel normaal is. Echter vinden we het dan minder
erg dat er zoveel vee bij ons wordt gedood voor voedsel. Vanuit de leefwereld is het doden
van die dolfijnen een probleem. Folfijnen worden bvaak verheerlijkt in vele films. We vinden
het erg voor de dolfijnen, anderzijds vinden we het niet erg voor runderen, kippen,
paarden,… om geslacht te worden. Dit komt omdat deze deel zijn van onze wereld. Gaya
probeert ook deze dieren richting onze leefwereld te brengen.
- Examenvraag kunnen zijn. Wat vindt u van het protest? En wat zegt het over het
statuut van dieren in onze samenleving? Is dit problematisch? Waarom trekken we de
lijn niet door?
- Stel je hebt een slachthuis, is het van belang wat wij over die dingen denken? Stel
Delhaize leggen stukken dolfijnen in de rekken. Gaia gaat voor de deur van Delhaize
gaat, en protest voeren. Zeer slechte reclame voor Delhaize. Ander voorbeeld:
dierenrechten. Onze leefwereld heeft een enorme invloed op de economie. En deze
leefwereld schuift meer en meer op.
Thema’s binnen de filosofie
• Binnen de leefwereld komen talrijke thema’s voortdurend terug:
• Wie ben ik?
• Waarom ben ik er?
• Wat is vriendschap? Liefde?
• Ben ik vrij?
• Wat is mijn relatie tot dieren? tot de andere(n)? tot God?
• Belang van zingeving, ‘verstaan’ van (leef)wereld, zelf, andere
• Het antwoord op deze vragen verschuift steeds doorheen de tijd. De filosofie
herneemt zich voortdurend.
• Een toepassing hiervan is authentiek Leiderschap van Warren Bennis. Hij zegt: Legt
de basis dat een leider authentiek moet zijn, dat wil zeggen auteur van zijn eigen
creatie; een combinatie van ervaring, zelfkennis en persoonlijke ethiek. Maar de
vraag is echter kann je van de ene op de andere dag autentiek zijn? Kan je autenthiek
worden?
, • Politieke filosofie Maar ook:
• Wat is waarheid?
• Wat is goed en fout?
• Wat is rechtvaardig?
• Moet je altijd de wet volgen?
• Waarom heeft iemand gezag over mij en anderen?
• Dit is meer politieke filosofie ‘Verstaan’ van onze rol, ‘verstaan’ van de wereld,
gebeurt doorheen taal, taal is een blik, een interpretatiekader dat opgebouwd is
vanuit de leefwereld en tegelijk de leefwereld opbouwt. Filosofie is een talige
activiteit, denken in taal.
- invloed van taal op filosofie
• Filosofie is geen literatuur, geen poëzie, roman, tragedie, komedie maar al die ‘taal’
vormen kunnen wel filosofisch interessant zijn en komen aan bod
• Wij kijken in deze cursus vooral naar de westerse filosofie omdat ons verstaankader
van de wereld Grieks is van origine. Er komt ook wat Chinese filosofie
• Filosofie zal voortdurend teruggrijpen naar oude teksten, wetenschap niet, in
essentie omdat de zinvraag eeuwig is en niet fundamenteel wijzigt. Filosofie bouwt
niet op zoals wetenschap
Verklaringsmodellen: Magie, Mythologie en filosofie
- Magie: is een kennisvorm in oude ( en nieuwe ) culturen. Magie laat je toe de wereld
te beheersen en is dikwijls verbonden met taboe.
- Mythologie: speelde een grote rol binnen de Griekse cultuur omdat deze vooral een
mondelinge cultuur was. Legendarische verhalen vormen een collectief geheugen
waarin alle dingen hun plaats krijgen. Homeros is de eerste schriftelijke neerslag
hiervan. Vb: uit Hesiodos Theogonia (8ste eeuw BC) : van Gaia naar Ouranos (hemel)
en Pontos (zee) naar Titanen en goden van Olympus. Afstamming is plaatsbepaling
• Vanaf de 6de eeuw BC ontstaat er een andere taal die niet genoeg heeft aan
magische of mythologische verklaringen
- Filosofie :Ze vertrekt volgens Plato en Aristoteles vanuit de ‘verwondering’ (to
taumadzein); steunt op een doorbreken van de evidente aanwezigheid in de wereld
(bv bij kinderen), filosofie steunt op vraagtekens plaatsen, veel meer dan op
oplossingen geven.
- volgens plato en Aristoteles vertrekt de filosofie vantuit verwondering: hiermee
wordt bedoeld: onstaat vanuit stilstaan… vb sommige dieren vinden we erg dat die
gedood werden en bij andere staan we niet eens een seconde bij stil. Daar kan je
verwonderd over zijn. Je staat er bij stil, van waarom is dat? Idee van verwondering is
er vandaag de dag nog Altijd. Kijk bij jonge kinderen, stellen altijd super veel vragen is
vanuit verwondering. Omdat het voor kinderen moeilijk is om te weten waarom iets
zo is of moet. Verwondering is stilstaan bij de werkelijkheid. Antwoord mag geen
magie of mythlogie zijn. EXAMEN VRAAG VORIG JAAR.
, De Miletiërs: Thales, Anaximandor, Anaximenes
Hier is de filosofie ontstaan. Grieken hadden kolonies aan de kust van
Turkije? Grote doorbraak is in Lonië. Kenmerkend voor de omgeving: er was
geen sterk gecentraliseerd rijk, het waren losse stadstaten. Men begint
op,een andere manier te spreken, denken en politieke structuur. Thales,
Anaximandor , Anaximenes komen allemaal uit die streek.
Thales ( 624 – 545 BC)
De wijsbegeerte is ontstaan in lonië ( aan de kust van Turkije) in relatief onafhankelijke
stadstaten. Hij zoekt echt een verklaring voor de swereld en ziet constant verandering in die
wereld. Hij geloofde niet in Goden en goddelijke krachten die de wereld op orde brengen.
Thales geloofde in inherente wetmatigheden. 4 elementen beheersen volgens hem het
universum ( water, vuur, aarde en lucht ). Water is een fundamenteel element aangezien het
vloeibaar is en voortdurend in beweging/ verandering. Water kan zowel vloeibaar, vas als een
gasvorm aannemen. De wereld bestaat uit water en daaruit volgen volgens hem de anderte
elementen uit.
Belangrijk is dat hij anders dacht dan alle andere. Had een andere denkwijze, geen goden
meer.
Logos versus Magie en Mysterie
• Magie geeft controle ( met een toverstok kan je bepaalde dingen uitvoeren je hebt
dan een soort van macht )over de werkelijkheid maar is niet verborgen, is niet
toegankelijk (vb hogwarts, harry potter)
• Godsdienst verklaart ook het mysterie maar slechts een beperkte elite heeft toegang
tot het mysterie. Mysteriegodsdiensten vereisen rituele toewijding, doorgeven van
een geheim.
• Natuurfilosofen doen beroep op wat algemeen verstaanbaar is, op de rede (logos) en
dat is in prinicpe openbaar en toegankelijk voor allen, begrijpbaar voor allen. Hierbij
komt ook het belang van argument, debat bij kijken.
• Het westen is een logocentrische cultuur. Dat verwijst naar de manier van denken
die in de Westerse cultuur vaak de nadruk legt op het belang van logos, een grieks
woord dat zowel “rede”,”taal” als “logica” betekent. Logocentrisme is het idee dat
taal, rationaliteit en logische redenering centraal staan in onze manier van denken
waarop de we de wereld begrijpen.
Les 1: 03/10/’24
Rol van Griekenland
De stroomculturen lagen aan de basis van de filosofie. De stroomculturen, ook wel de
beschavingen van het oude Egypte, hebben een cruciale rol gespeeld in de ontwikkeling van
de filosofie. Deze vroege en 1 van de eerste beschavingen legden de grondslag voor het later
filosofisch denken, vooral richting de Griekse wereld.
De Griekse cultuur was een spons die zeer veel opnam van die stroomculturen. Die Griekse
samenleving blijft zich dan verder ontwikkelen tot dat Griekenland de voetnoot van de
Westerse cultuur werd die wij vandaag de dag nog steeds kennen.
De Griekse cultuur zal zich verder doorzetten richting de Romeinse cultuur en die zal zich
politiek doorzetten richting onze streken.
Wat is wijsbegeerte
De wijsbegeerte wordt gezien als een synoniem voor de filosofie. Het is de studie van
fundamentele vragen over de aard van de werkelijkheid, kennis, ethiek, de menselijke geest
en het bestaan zelf.
Onderscheid wereld – leefwereld (Edmund Husserl)
De wereld verwijs naar de objectieve, externe werkelijkheid, terwijl de leefwereld verwijst
naar de subjectieve, ervaringsgerichte wereld waarin mensen zich bevinden en betekenis
geven aan wat ze meemaken.
Husserl maakt hierbij een onderscheid tussen een dier en huisdier. Een dier wordt dan
gezien als onze wereld en het huisdier als onze leefwereld. VB: jouw hond heb je lief en ben
je heel voorzichtig mee terwijl je bij een straathond die liefde miss niet. Hebt. Het zou niet
veel uitmaken wat er met die hond gebeurd, bij jouw hond is dit wel het geval.
In de powerpoint maken ze het onderscheid tussen een dier van biologische soort en een
disney dier. Een hert leeft in het wilt kan opgegeten worden,… terwijl bambi meer in onze
leegwereld zit, iemand die we kennen, die schattig is ,…
,Nog een voorbeeld is de Grindadràp, Faeröers voor Griendenjacht, is een traditionele vorm
van visserij op de Faeröer-eilanden. De jacht wordt als volgt uitgevoerd. Een willekeurige
schipper kan een groep grienden waarnemen in de buurt van een van de eilanden. Wanneer
het weer gunstig is, wordt de jacht dan spontaan georganiseerd. Mensen krijgen vrij en er
wordt massaal uitgerukt met boten. De grienden worden opgespoord en vervolgens een baai
ingedreven en gedood. De griendenjacht wordt als sinds de negende eeuw uitgevoerd en is
sinds die tijd een belangrijk onderdeel van de Faeröerse keuken.
In 2017 werden 313 miljoen dieren geslacht in de Belgische slachthuizen. Alleen al de kippen
zijn goed voor 300 miljoen stuks per jaar. Er werden ook 10,95 miljoen varkens geslacht naast
920.000 runderen, 780.000 kalkoenen, 14.400 schapen, 60.000 stuks gevogelte, 48.000
eenden, 12.000 geiten en 6.000 paarden.
Met dit voorbeeld willen ze aantonen dat we het erg en raar vinden dat al die grienden
(kdenk een soort dolfijnen) gedood worden. We zouden hier met deze activiteiten niet
akkoord gaan. Terwijl het voor die mensen heel normaal is. Echter vinden we het dan minder
erg dat er zoveel vee bij ons wordt gedood voor voedsel. Vanuit de leefwereld is het doden
van die dolfijnen een probleem. Folfijnen worden bvaak verheerlijkt in vele films. We vinden
het erg voor de dolfijnen, anderzijds vinden we het niet erg voor runderen, kippen,
paarden,… om geslacht te worden. Dit komt omdat deze deel zijn van onze wereld. Gaya
probeert ook deze dieren richting onze leefwereld te brengen.
- Examenvraag kunnen zijn. Wat vindt u van het protest? En wat zegt het over het
statuut van dieren in onze samenleving? Is dit problematisch? Waarom trekken we de
lijn niet door?
- Stel je hebt een slachthuis, is het van belang wat wij over die dingen denken? Stel
Delhaize leggen stukken dolfijnen in de rekken. Gaia gaat voor de deur van Delhaize
gaat, en protest voeren. Zeer slechte reclame voor Delhaize. Ander voorbeeld:
dierenrechten. Onze leefwereld heeft een enorme invloed op de economie. En deze
leefwereld schuift meer en meer op.
Thema’s binnen de filosofie
• Binnen de leefwereld komen talrijke thema’s voortdurend terug:
• Wie ben ik?
• Waarom ben ik er?
• Wat is vriendschap? Liefde?
• Ben ik vrij?
• Wat is mijn relatie tot dieren? tot de andere(n)? tot God?
• Belang van zingeving, ‘verstaan’ van (leef)wereld, zelf, andere
• Het antwoord op deze vragen verschuift steeds doorheen de tijd. De filosofie
herneemt zich voortdurend.
• Een toepassing hiervan is authentiek Leiderschap van Warren Bennis. Hij zegt: Legt
de basis dat een leider authentiek moet zijn, dat wil zeggen auteur van zijn eigen
creatie; een combinatie van ervaring, zelfkennis en persoonlijke ethiek. Maar de
vraag is echter kann je van de ene op de andere dag autentiek zijn? Kan je autenthiek
worden?
, • Politieke filosofie Maar ook:
• Wat is waarheid?
• Wat is goed en fout?
• Wat is rechtvaardig?
• Moet je altijd de wet volgen?
• Waarom heeft iemand gezag over mij en anderen?
• Dit is meer politieke filosofie ‘Verstaan’ van onze rol, ‘verstaan’ van de wereld,
gebeurt doorheen taal, taal is een blik, een interpretatiekader dat opgebouwd is
vanuit de leefwereld en tegelijk de leefwereld opbouwt. Filosofie is een talige
activiteit, denken in taal.
- invloed van taal op filosofie
• Filosofie is geen literatuur, geen poëzie, roman, tragedie, komedie maar al die ‘taal’
vormen kunnen wel filosofisch interessant zijn en komen aan bod
• Wij kijken in deze cursus vooral naar de westerse filosofie omdat ons verstaankader
van de wereld Grieks is van origine. Er komt ook wat Chinese filosofie
• Filosofie zal voortdurend teruggrijpen naar oude teksten, wetenschap niet, in
essentie omdat de zinvraag eeuwig is en niet fundamenteel wijzigt. Filosofie bouwt
niet op zoals wetenschap
Verklaringsmodellen: Magie, Mythologie en filosofie
- Magie: is een kennisvorm in oude ( en nieuwe ) culturen. Magie laat je toe de wereld
te beheersen en is dikwijls verbonden met taboe.
- Mythologie: speelde een grote rol binnen de Griekse cultuur omdat deze vooral een
mondelinge cultuur was. Legendarische verhalen vormen een collectief geheugen
waarin alle dingen hun plaats krijgen. Homeros is de eerste schriftelijke neerslag
hiervan. Vb: uit Hesiodos Theogonia (8ste eeuw BC) : van Gaia naar Ouranos (hemel)
en Pontos (zee) naar Titanen en goden van Olympus. Afstamming is plaatsbepaling
• Vanaf de 6de eeuw BC ontstaat er een andere taal die niet genoeg heeft aan
magische of mythologische verklaringen
- Filosofie :Ze vertrekt volgens Plato en Aristoteles vanuit de ‘verwondering’ (to
taumadzein); steunt op een doorbreken van de evidente aanwezigheid in de wereld
(bv bij kinderen), filosofie steunt op vraagtekens plaatsen, veel meer dan op
oplossingen geven.
- volgens plato en Aristoteles vertrekt de filosofie vantuit verwondering: hiermee
wordt bedoeld: onstaat vanuit stilstaan… vb sommige dieren vinden we erg dat die
gedood werden en bij andere staan we niet eens een seconde bij stil. Daar kan je
verwonderd over zijn. Je staat er bij stil, van waarom is dat? Idee van verwondering is
er vandaag de dag nog Altijd. Kijk bij jonge kinderen, stellen altijd super veel vragen is
vanuit verwondering. Omdat het voor kinderen moeilijk is om te weten waarom iets
zo is of moet. Verwondering is stilstaan bij de werkelijkheid. Antwoord mag geen
magie of mythlogie zijn. EXAMEN VRAAG VORIG JAAR.
, De Miletiërs: Thales, Anaximandor, Anaximenes
Hier is de filosofie ontstaan. Grieken hadden kolonies aan de kust van
Turkije? Grote doorbraak is in Lonië. Kenmerkend voor de omgeving: er was
geen sterk gecentraliseerd rijk, het waren losse stadstaten. Men begint
op,een andere manier te spreken, denken en politieke structuur. Thales,
Anaximandor , Anaximenes komen allemaal uit die streek.
Thales ( 624 – 545 BC)
De wijsbegeerte is ontstaan in lonië ( aan de kust van Turkije) in relatief onafhankelijke
stadstaten. Hij zoekt echt een verklaring voor de swereld en ziet constant verandering in die
wereld. Hij geloofde niet in Goden en goddelijke krachten die de wereld op orde brengen.
Thales geloofde in inherente wetmatigheden. 4 elementen beheersen volgens hem het
universum ( water, vuur, aarde en lucht ). Water is een fundamenteel element aangezien het
vloeibaar is en voortdurend in beweging/ verandering. Water kan zowel vloeibaar, vas als een
gasvorm aannemen. De wereld bestaat uit water en daaruit volgen volgens hem de anderte
elementen uit.
Belangrijk is dat hij anders dacht dan alle andere. Had een andere denkwijze, geen goden
meer.
Logos versus Magie en Mysterie
• Magie geeft controle ( met een toverstok kan je bepaalde dingen uitvoeren je hebt
dan een soort van macht )over de werkelijkheid maar is niet verborgen, is niet
toegankelijk (vb hogwarts, harry potter)
• Godsdienst verklaart ook het mysterie maar slechts een beperkte elite heeft toegang
tot het mysterie. Mysteriegodsdiensten vereisen rituele toewijding, doorgeven van
een geheim.
• Natuurfilosofen doen beroep op wat algemeen verstaanbaar is, op de rede (logos) en
dat is in prinicpe openbaar en toegankelijk voor allen, begrijpbaar voor allen. Hierbij
komt ook het belang van argument, debat bij kijken.
• Het westen is een logocentrische cultuur. Dat verwijst naar de manier van denken
die in de Westerse cultuur vaak de nadruk legt op het belang van logos, een grieks
woord dat zowel “rede”,”taal” als “logica” betekent. Logocentrisme is het idee dat
taal, rationaliteit en logische redenering centraal staan in onze manier van denken
waarop de we de wereld begrijpen.
