SAMENVATTING INTERCULTURELE
PEDAGOGIEK
Samenvatting interculturele pedagogiek ........................................................................... 1
Partim 1: Migratie – definities, cijfers en procedures ...................................................................... 3
1. Definities ................................................................................................................................3
2. Cijfers .....................................................................................................................................6
3. “Migrant” ................................................................................................................................9
4. Migratietheorieën .................................................................................................................. 17
5. Reflecties ............................................................................................................................. 21
6. Geschiedenis van migratie ..................................................................................................... 23
7. Verblijfsprocedures ............................................................................................................... 26
Partim 2 – PEDAGOGIEK en mensen met een vlucht- of migratieachtergrond ..................................47
1. Het vluchteling zijn ................................................................................................................ 47
men komt toe in het gastland en ervaart moeilijkheden… .................................................................. 55
Acculturatie proces & integratie (John Berry) .................................................................................... 61
2. Het kind/adolescent zijn ........................................................................................................ 64
3. Het niet-begeleid zijn ............................................................................................................. 68
4. emotioneel welzijn van jonge vluchtelingen ............................................................................. 70
5. ondersteuning van vluchtelingen(kinderen): een relationeel perspectief .................................. 79
theoretische kaders ........................................................................................................................ 83
6. En de hulpverlener? ............................................................................................................... 92
jonge vluchtelingen ondersteunen: welzijn HV ................................................................................. 94
Partim 3 deel 1 – integratie en assimilatie .....................................................................................96
“Wij voelen ons thuis, maar wij voelen ons niet welkom” .................................................................. 96
CESSMIR ....................................................................................................................................... 96
integratie ....................................................................................................................................... 97
overzicht ........................................................................................................................................ 98
INTEGRATIE/ ASSIMILATIE THEORIEËN ............................................................................................ 98
integratie in een kritisch perspectief .............................................................................................. 102
emprisch ..................................................................................................................................... 105
empirisch bewijs .......................................................................................................................... 106
beleid voor inburgering en integratie .............................................................................................. 111
Interculturele pedagogiek – polarisering ..................................................................................... 113
inleiding ....................................................................................................................................... 113
, Vandaag: drie tal fenomenen ........................................................................................................ 114
1. Waarheidsverval ................................................................................................................. 115
1. waarheidsverval .................................................................................................................. 118
2. polarisatie........................................................................................................................... 120
3. proces van de-pluralisatie.................................................................................................... 122
hannah arendt instituut ................................................................................................................ 128
Partim 4 – impliciete bias, stereotypering en cultuur ................................................................... 129
Deel I: Impliciete bias & Stereotypering .......................................................................................... 129
Deel II: Cultuur ............................................................................................................................. 143
Partim 5 onderzoek .................................................................................................................... 162
Onderzoekscyclus ........................................................................................................................ 162
1. probleemstelling....................................................................................................................... 163
2. onderzoeksopzet ...................................................................................................................... 164
voorbeeld 4 .................................................................................................................................. 167
voorbeeld 5: “Doortrekkers”.......................................................................................................... 167
2.3 data analyse ........................................................................................................................... 170
3. rapportage ............................................................................................................................... 171
Afrondende reflecties Over gelijkheid en verschil ....................................................................... 171
1. Naar diversiteit en inclusie ................................................................................................... 171
2. Verbinding met vluchtelingen ............................................................................................... 175
3. En wat betekent dit? ............................................................................................................ 175
4. Interculturele pedagogiek .................................................................................................... 179
5. Examen .............................................................................................................................. 179
meertaligheid in de klas ............................................................................................................. 180
1. Diversiteit in het onderwijs ................................................................................................... 180
2. Diversiteitsresponsief onderwijs .......................................................................................... 184
3. Meertaligheid in onderwijs ......................................................................................................... 193
overkoepelende reflecties ............................................................................................................. 203
OKAN Gastles............................................................................................................................ 203
1. wat is OKAN? ...................................................................................................................... 203
2. wettelijk kader ..................................................................................................................... 204
3. de anderstalige nieuwkomer ................................................................................................ 205
4. taak van de OKAN-school .................................................................................................... 206
5. omkadering ......................................................................................................................... 207
6. het traject van de okan leerling ............................................................................................. 209
7. onthaalonderwijs deel 2....................................................................................................... 213
8. taal als hindernis ................................................................................................................. 214
, 9. brede basiszorg: taalontwikkelend onderwijs ........................................................................ 217
enkele aandachtspunten .............................................................................................................. 219
10. verhoogde zorg .................................................................................................................... 222
Examenvragen 2024-2025........................................................................................................... 225
PARTIM 1: MIGRATIE – DEFINITIES,
CIJFERS EN PROCEDURES
• EXAMEN: de cijfers in grote lijn kunnen vertellen
o Bv. Stelling onderbouwen met cijfers
o Dingen kunnen nuanceren
o Bv. aantal asielaanvragers: een kleine groep (30 000 à 40 000 mensen per jaar)
o Plaats dit in perspectief t.o.v. het grotere aantal
• Op de PPT: Stukje over studievisum is weg in het boek dus kan je niet leren
• Niet de bedoeling dat je alles kent qua wetten e.d.
1. DEFINITIES
Overleg met andere studenten in de aula, random antwoorden, niet perse juist!!!
• Asielaanvrager: verblijf aanvragen voor een bepaalde periode
• Vluchteling: Iemand die zijn land verlaat om ergens anders te wonen, omwille van sociaal
economische redenen
o Tegen je wil weggaan van je land
o Vluchten omwille van politieke reden
• Mobiliteit: hoe hij/zij zichzelf kan verplaatsen van de ene naar de andere plaats
• Migrant: verplaatsing van de ene plaats naar de andere
o Vrijwillig een veilig lans verlaten
• IDP: internity diplaced person
o Je bent ontheemd, je woont op een andere plaats
1.1. VLUCHTELING
• Vluchteling in ENGE zin van het woord = onder de conventie van Genève
o Conventie van Genève 1951: een conventie die we ondertekend hebben in 1951
o “Een vluchteling is elk persoon die, uit een gegronde vrees voor vervolging, zijn land
verlaten heeft en dus de bescherming van dat land niet meer kan of wil inroepen. Hij of zij
kan vervolgd worden omwille van zijn of haar ras, godsdienst of geloofsovertuiging,
nationaliteit, politieke overtuiging of het behoren tot een welbepaalde sociale groep.”
o Duidelijke maar beperkte definitie
o Je kan niet in een land blijven omdat deze jou niet kan beschermen bv. seksualiteit,
godsdienst, tegen de overheid, ROMA, Jodenvervolging, homoseksuelen … (niet vanwege
een oorlogssituatie)
o Na de WO2 waren er veel vluchtelingen zonder papieren: een oplossing vinden voor
mensen die vluchten, mensen status kunnen geven → door die papieren ook beroep
kunnen doen op de voorzieningen
, o Heel veel landen hebben deze conventie ondertekent (ook België) → mensen kunnen
naar een bepaald land gaan, als ze zich bedreigd voelen
o INTERNATIONALE mobiliteit: je verlaat je eigen land, je kan de bescherming van dat land
niet meer volgen
• → Verzoeker in internationale bescherming (= asielaanvrager)
o Asiel aanvragen en dan kan je erkent worden als vluchteling
o Politieke vluchteling: Politiek beleid dat bepaalde groepen niet tolereert, je wordt ervoor
vervolgd en daarom kan je daar niet blijven
• Asielaanvrager: je dient nu een verzoek om internationale bescherming
o Zie les volgende week (verder in dit document)
o Uiteindelijk verzoeker
• Juridisch gezien is een vluchteling iemand die erkenning heeft onder de conventie van Genève.
1.2. REFUGEE (UNHCR = UNITED NATIONS HIGH COMMISSIONER FOR REFUGEES )
• VN vluchtelingen organisatie: UNHCR
• Vluchteling of refugee als vluchteling in BREDE zin!!
• 1. Forced migrant
o Internationaal
• 2. Forced displacement
o Intern als over de landsgrenzen heen
• 3. Vervolging, conflict, collectief geweld, schendingen van mensenrechten
o Gedwongen aspect wordt eraan toegevoegd
o Gedwongen vs vrijwillig: heel vage grens → wie bepaald hoe goed je reden is om je land
te verlaten?
o Als je dingen vanuit puntje 3 tegenkomt, mag je “weg” uit het land
o Collectief geweld staat niet in de conventie van Genève: het gaat daar om persoonlijke
vervolging
▪ Als er ergens in je land oorlog is, en je voelt je niet meer veilig → technisch
gezien geen erkenning als vluchteling want oorlog is niet dichtbij genoeg
• DEZE DEFTINIE is een veel ruimere definitie dan die van de conventie van Genève
1.3. TIJDELIJKE BESCHERMING OEKRAÏNERS / TIJDELIJK BESCHERMINGSSTATUUT
• Uitzonderlijke procedure ingesteld door een Europese richtlijn: “de richtlijn 2001/55/EG van de
Raad van 20 juli 2001 betreffende minimumnormen voor het verlenen van tijdelijke bescherming
in geval van massale toestroom van ontheemden en maatregelen ter bevordering van een
evenwicht tussen de inspanning van de lidstaten voor de opvang en het dragen van de
consequenties van de opvang van deze personen”.
• Deze richtlijn werd omgezet in Belgisch recht, was initieel bedoeld voor één jaar
o Eind jaren ’90 in Europa, daardoor is deze richtlijn er gekomen: Balkan oorlogen met heel
wat vluchtelingen tot gevolg (binnen het Europese continent) → stel dat dit nog eens zou
gebeuren dat er grote vluchtelingenstromen zijn binnen Europa, moeten we hier een
oplossing voor hebben
▪ Dit kan niet onder de conventie van Genève vallen
o Richtlijn: tijdelijke bescherming in geval van massale toestroom van ontheemden
• Initieel bedoeld voor één jaar, initieel één keer verlengbaar, nu verder verlengbaar
o Na één jaar is de oorlog vaak nog niet opgelost, men verlengt dit telkens
o Men wil uiteindelijk die mensen een statuut geven: documenten geven, identiteit en
verblijfsbewijzen en rechten hebben
PEDAGOGIEK
Samenvatting interculturele pedagogiek ........................................................................... 1
Partim 1: Migratie – definities, cijfers en procedures ...................................................................... 3
1. Definities ................................................................................................................................3
2. Cijfers .....................................................................................................................................6
3. “Migrant” ................................................................................................................................9
4. Migratietheorieën .................................................................................................................. 17
5. Reflecties ............................................................................................................................. 21
6. Geschiedenis van migratie ..................................................................................................... 23
7. Verblijfsprocedures ............................................................................................................... 26
Partim 2 – PEDAGOGIEK en mensen met een vlucht- of migratieachtergrond ..................................47
1. Het vluchteling zijn ................................................................................................................ 47
men komt toe in het gastland en ervaart moeilijkheden… .................................................................. 55
Acculturatie proces & integratie (John Berry) .................................................................................... 61
2. Het kind/adolescent zijn ........................................................................................................ 64
3. Het niet-begeleid zijn ............................................................................................................. 68
4. emotioneel welzijn van jonge vluchtelingen ............................................................................. 70
5. ondersteuning van vluchtelingen(kinderen): een relationeel perspectief .................................. 79
theoretische kaders ........................................................................................................................ 83
6. En de hulpverlener? ............................................................................................................... 92
jonge vluchtelingen ondersteunen: welzijn HV ................................................................................. 94
Partim 3 deel 1 – integratie en assimilatie .....................................................................................96
“Wij voelen ons thuis, maar wij voelen ons niet welkom” .................................................................. 96
CESSMIR ....................................................................................................................................... 96
integratie ....................................................................................................................................... 97
overzicht ........................................................................................................................................ 98
INTEGRATIE/ ASSIMILATIE THEORIEËN ............................................................................................ 98
integratie in een kritisch perspectief .............................................................................................. 102
emprisch ..................................................................................................................................... 105
empirisch bewijs .......................................................................................................................... 106
beleid voor inburgering en integratie .............................................................................................. 111
Interculturele pedagogiek – polarisering ..................................................................................... 113
inleiding ....................................................................................................................................... 113
, Vandaag: drie tal fenomenen ........................................................................................................ 114
1. Waarheidsverval ................................................................................................................. 115
1. waarheidsverval .................................................................................................................. 118
2. polarisatie........................................................................................................................... 120
3. proces van de-pluralisatie.................................................................................................... 122
hannah arendt instituut ................................................................................................................ 128
Partim 4 – impliciete bias, stereotypering en cultuur ................................................................... 129
Deel I: Impliciete bias & Stereotypering .......................................................................................... 129
Deel II: Cultuur ............................................................................................................................. 143
Partim 5 onderzoek .................................................................................................................... 162
Onderzoekscyclus ........................................................................................................................ 162
1. probleemstelling....................................................................................................................... 163
2. onderzoeksopzet ...................................................................................................................... 164
voorbeeld 4 .................................................................................................................................. 167
voorbeeld 5: “Doortrekkers”.......................................................................................................... 167
2.3 data analyse ........................................................................................................................... 170
3. rapportage ............................................................................................................................... 171
Afrondende reflecties Over gelijkheid en verschil ....................................................................... 171
1. Naar diversiteit en inclusie ................................................................................................... 171
2. Verbinding met vluchtelingen ............................................................................................... 175
3. En wat betekent dit? ............................................................................................................ 175
4. Interculturele pedagogiek .................................................................................................... 179
5. Examen .............................................................................................................................. 179
meertaligheid in de klas ............................................................................................................. 180
1. Diversiteit in het onderwijs ................................................................................................... 180
2. Diversiteitsresponsief onderwijs .......................................................................................... 184
3. Meertaligheid in onderwijs ......................................................................................................... 193
overkoepelende reflecties ............................................................................................................. 203
OKAN Gastles............................................................................................................................ 203
1. wat is OKAN? ...................................................................................................................... 203
2. wettelijk kader ..................................................................................................................... 204
3. de anderstalige nieuwkomer ................................................................................................ 205
4. taak van de OKAN-school .................................................................................................... 206
5. omkadering ......................................................................................................................... 207
6. het traject van de okan leerling ............................................................................................. 209
7. onthaalonderwijs deel 2....................................................................................................... 213
8. taal als hindernis ................................................................................................................. 214
, 9. brede basiszorg: taalontwikkelend onderwijs ........................................................................ 217
enkele aandachtspunten .............................................................................................................. 219
10. verhoogde zorg .................................................................................................................... 222
Examenvragen 2024-2025........................................................................................................... 225
PARTIM 1: MIGRATIE – DEFINITIES,
CIJFERS EN PROCEDURES
• EXAMEN: de cijfers in grote lijn kunnen vertellen
o Bv. Stelling onderbouwen met cijfers
o Dingen kunnen nuanceren
o Bv. aantal asielaanvragers: een kleine groep (30 000 à 40 000 mensen per jaar)
o Plaats dit in perspectief t.o.v. het grotere aantal
• Op de PPT: Stukje over studievisum is weg in het boek dus kan je niet leren
• Niet de bedoeling dat je alles kent qua wetten e.d.
1. DEFINITIES
Overleg met andere studenten in de aula, random antwoorden, niet perse juist!!!
• Asielaanvrager: verblijf aanvragen voor een bepaalde periode
• Vluchteling: Iemand die zijn land verlaat om ergens anders te wonen, omwille van sociaal
economische redenen
o Tegen je wil weggaan van je land
o Vluchten omwille van politieke reden
• Mobiliteit: hoe hij/zij zichzelf kan verplaatsen van de ene naar de andere plaats
• Migrant: verplaatsing van de ene plaats naar de andere
o Vrijwillig een veilig lans verlaten
• IDP: internity diplaced person
o Je bent ontheemd, je woont op een andere plaats
1.1. VLUCHTELING
• Vluchteling in ENGE zin van het woord = onder de conventie van Genève
o Conventie van Genève 1951: een conventie die we ondertekend hebben in 1951
o “Een vluchteling is elk persoon die, uit een gegronde vrees voor vervolging, zijn land
verlaten heeft en dus de bescherming van dat land niet meer kan of wil inroepen. Hij of zij
kan vervolgd worden omwille van zijn of haar ras, godsdienst of geloofsovertuiging,
nationaliteit, politieke overtuiging of het behoren tot een welbepaalde sociale groep.”
o Duidelijke maar beperkte definitie
o Je kan niet in een land blijven omdat deze jou niet kan beschermen bv. seksualiteit,
godsdienst, tegen de overheid, ROMA, Jodenvervolging, homoseksuelen … (niet vanwege
een oorlogssituatie)
o Na de WO2 waren er veel vluchtelingen zonder papieren: een oplossing vinden voor
mensen die vluchten, mensen status kunnen geven → door die papieren ook beroep
kunnen doen op de voorzieningen
, o Heel veel landen hebben deze conventie ondertekent (ook België) → mensen kunnen
naar een bepaald land gaan, als ze zich bedreigd voelen
o INTERNATIONALE mobiliteit: je verlaat je eigen land, je kan de bescherming van dat land
niet meer volgen
• → Verzoeker in internationale bescherming (= asielaanvrager)
o Asiel aanvragen en dan kan je erkent worden als vluchteling
o Politieke vluchteling: Politiek beleid dat bepaalde groepen niet tolereert, je wordt ervoor
vervolgd en daarom kan je daar niet blijven
• Asielaanvrager: je dient nu een verzoek om internationale bescherming
o Zie les volgende week (verder in dit document)
o Uiteindelijk verzoeker
• Juridisch gezien is een vluchteling iemand die erkenning heeft onder de conventie van Genève.
1.2. REFUGEE (UNHCR = UNITED NATIONS HIGH COMMISSIONER FOR REFUGEES )
• VN vluchtelingen organisatie: UNHCR
• Vluchteling of refugee als vluchteling in BREDE zin!!
• 1. Forced migrant
o Internationaal
• 2. Forced displacement
o Intern als over de landsgrenzen heen
• 3. Vervolging, conflict, collectief geweld, schendingen van mensenrechten
o Gedwongen aspect wordt eraan toegevoegd
o Gedwongen vs vrijwillig: heel vage grens → wie bepaald hoe goed je reden is om je land
te verlaten?
o Als je dingen vanuit puntje 3 tegenkomt, mag je “weg” uit het land
o Collectief geweld staat niet in de conventie van Genève: het gaat daar om persoonlijke
vervolging
▪ Als er ergens in je land oorlog is, en je voelt je niet meer veilig → technisch
gezien geen erkenning als vluchteling want oorlog is niet dichtbij genoeg
• DEZE DEFTINIE is een veel ruimere definitie dan die van de conventie van Genève
1.3. TIJDELIJKE BESCHERMING OEKRAÏNERS / TIJDELIJK BESCHERMINGSSTATUUT
• Uitzonderlijke procedure ingesteld door een Europese richtlijn: “de richtlijn 2001/55/EG van de
Raad van 20 juli 2001 betreffende minimumnormen voor het verlenen van tijdelijke bescherming
in geval van massale toestroom van ontheemden en maatregelen ter bevordering van een
evenwicht tussen de inspanning van de lidstaten voor de opvang en het dragen van de
consequenties van de opvang van deze personen”.
• Deze richtlijn werd omgezet in Belgisch recht, was initieel bedoeld voor één jaar
o Eind jaren ’90 in Europa, daardoor is deze richtlijn er gekomen: Balkan oorlogen met heel
wat vluchtelingen tot gevolg (binnen het Europese continent) → stel dat dit nog eens zou
gebeuren dat er grote vluchtelingenstromen zijn binnen Europa, moeten we hier een
oplossing voor hebben
▪ Dit kan niet onder de conventie van Genève vallen
o Richtlijn: tijdelijke bescherming in geval van massale toestroom van ontheemden
• Initieel bedoeld voor één jaar, initieel één keer verlengbaar, nu verder verlengbaar
o Na één jaar is de oorlog vaak nog niet opgelost, men verlengt dit telkens
o Men wil uiteindelijk die mensen een statuut geven: documenten geven, identiteit en
verblijfsbewijzen en rechten hebben
