Samenvatting Inleiding Pedagogie hfdt 3

Inleiding pedagogie: Opvoeden in kinderopvang
1. Inleiding Vlaamse kinderopvanglandschap: structuur en organisatie
Er zijn verschillende soorten kinderopvang:
-​ Voorschoolse kinderopvang (Baby’s (vanaf 6w) - 2,5-3j)
-​ Buitenschoolse opvang
-​ Opvang per gemeente voor vrijetijdsactiviteiten.

De structuur van de voorschoolse opvang is op te delen in 2 soorten:
●​ Formele kinderopvang: gezinsopvang (onthaalouder) vs. groepsopvang (kinderdagverblijf of
crèche)
●​ Informele kinderopvang: (groot)ouder, familie, au pair, vrienden of kennissen.

→ Agentschap opgroeien is bevoegd voor het implementeren en opvolgen van het beleid met betrekking tot
de formele kinderopvang in Vlaanderen.

⇒ Gesplitst systeem: kinderopvang en onderwijs zijn gescheiden van elkaar.

2. Evoluties: kinderopvang doorheen de tijd
2.1 Historisch perspectief - kinderopvang doorheen de tijd
Vooroorlogse periode - Kinderopvang als noodzakelijk kwaad
Kinderopvang in deze periode was een plek waar kinderen bewaard werden, niet een plek voor
ontwikkeling of opvoeding. De focus lag ook op hygiëne;
➢​ kinderen werden gewassen, opvang gewaden aangedaan,...

De kinderopvang was niet zoals vandaag, er waren bewaaksters en bewaaksters en ook geen verbinding met
het thuismilieu/gezin, dit werd benadrukt door het doorgeefluik.

De eerste Belgische crèche werd opgericht door rijke vrouwen die medelijden hadden met de kinderen van
de werkende klasse, ze keken hier ook op neer want de norm was een zorgende, thuisblijvende moeder. Het
was een liefdadigheidsproject.
De kinderopvang was geen economisch of pedagogisch klimaat en het eigenlijke achterliggende idee was
dat ze wilden de werkende klasse ‘opvoeden’ door dat buitenshuis werken kindersterfte zou verhogen.

Na WOII - einde 20ste eeuw - Van noodzakelijk kwaad tot kinderopvang als motor voor de
ontwikkeling
Tot de 70's was de kinderopvang nog noodzakelijk kwaad en bleef de moeder het !B! zorgfiguur, dit werd
verstrekt door de “attachment theorie” van Bowlby.
Vanaf de 90’s meer aandacht voor ontwikkelingspsychologie en pedagogische kwaliteiten v/d
kinderopvang;
-​ Van hygiëne naar mentale hygiëne: naast fysieke zorg stond ook emotionele, cognitieve en sociale
ontwikkeling van het kind centraal.
→ Stimuleren van een veilige en ontwikkelingsgerichte omgeving.

Kinderopvang Vandaag
Er is vandaag nog een erfenis uit het verleden ‘creche als noodzakelijk kwaad’ omdat de bijvoorbeeld de
werkende ouder de crèche nog steeds nodig heeft, maar deze nu ook als essentieel wordt bekeken voor de
ontwikkeling van het kind. De verhouding t.o.v het ouderschap;
-​ Kinderopvang als vervangend voor ouderlijke zorg komt ook van vroeger uit het idee dat moeders
thuis moeten zijn voor hun kinderen. Er is vervanging van de ouders en hun rol wordt
overgenomen.
-​ Kinderopvang als complementair, het is een aanvulling op wat de ouders doen, gezinsverbreding.

Deze 2 zijn niet compleet onderscheidbaar, en lopen soms door elkaar. Het ideaalbeeld van opvoeding is
nog steeds de primaire hechtingsrelatie met de moeder, maar een huiselijke kinderopvang geeft een sfeer
zoals thuis (aanvullend).

1

, 3. Maatschappelijke rol van de kinderopvang
Michel Vandenbroeck beschrijft kwalitatieve kinderopvang als iets met een maatschappelijke rol met 3
deelfuncties:
-​ Economisch
-​ Sociaal
-​ Pedagogisch
De kwaliteit hangt samen met de mate waarin de kinderopvang deze functies met elkaar verzoent.

3.1 Economische functie
⇒ De economische functie stelt ouders in staat om hun ouderlijke verantwoordelijkheid te combineren met
deelname aan de arbeidsmarkt/opleiding.

Kinderopvang creëert gelijke kansen voor mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt:
Een gebrek aan kinderopvang gaat in de eerste plaats de vrouw treffen, door feministische golven kregen zij
ook het recht op arbeid en dus investeren in kwaliteitsvolle kinderopvang verhoogt de arbeidsparticipatie
van vrouwen (sinds zij dan ook kunnen gaan werken).

Kinderopvang is ook een economische sector an sich sinds het veel werk mogelijkheden creëert. Ook heeft
ze voorrangsregels voor werkende ouders, maar deze zijn zeer streng.

3.2 Sociale functie
⇒ De sociale functie stelt de samenleving in staat om uitsluiting van kansengroepen tegen te gaan en
maatschappelijke participatie van éénieder te bevorderen.

Toegankelijke en diverse kinderopvang: Kinderopvang is toegankelijk voor kinderen met diverse behoeften,
achtergronden en culturen. Goede opvang maakt een groot verschil voor kinderen uit kwetsbare situaties.

Het vormt een sociaal netwerk voor ouder:
-​ Vanuit de kinderopvang met elke ouder afzonderlijk. De ouders leggen contact met de leidsters.
-​ Ouders leggen onderling ook contact.

De positieve effecten van de kinderopvang zijn veel groter voor kinderen uit een kwetsbare situatie. Het
sociaal netwerk draagt hier fel aan bij, en de kinderen makkelijker toetreden in de maatschappij.

Dit staat in strijd met het beleid/voorrangsregels, want deze kwetsbare gezinnen raken minder aan het
aantal uren werk dat nodig is om te voldoen aan de voorwaarden.
De sociale functie zit in de schaduw van de economische en pedagogische functie.

3.3 Pedagogische functie
⇒ De pedagogische functie stelt kinderen in staat om zich op een geborgen manier emotioneel, cognitief,
motorisch en sociaal te ontwikkelen.

Deze functie is zeer recent en heeft een toenemende aandacht. Het wordt meer dan verluieren en enkel
‘opvangen’. Ze willen de kinderopvang complementair maken aan het gezinsleven.

We overlopen eerder bekeken vakjargon in verband met deze functie:




2